«Ваксса ххуйсса дунияллий цаннивав дяъви нанисса»

Украиннаву хасъсса аьралий операция байбивхьуния шийнмай лакрал щархъава чIявусса жагьилтал лавгунни Ватандалул мурадру буручлан. Зунттал вирттал хIакьинусса кьинигу кьянкьану бартбигьлай бур Ватандалул цайва бивхьусса аьралий буржру. Вайннал чIарав мудангу, дакIцIуцIаву дуллай, ххаришивугу, пашманшивугу кIидачIлай, бур гъан-маччами, лакрал щархъал жяматру.
Уттигъанну ТIаннул ЦIувкIуллал (2-мур ЦIувкIуллал) шяраваллил душваврал, цачIун хьуну, Запорожскаллал областьрайсса жулва аьралитурачIан кумаг биян бувансса пикри бувну бур. ДартIун арцу, ларсун аьркинмургу, тIайла бувккун бур кумаг. Ва ишираву хъунмур хъаргу ларсун дур цийнна Садаят МахIаммадовал.
Му хъунмасса ва агьамшиву ххисса мурадгу бартбивгьуну, вай гьантрай махъунмай зана хьунни Садаят. Жугу хьунабавкьуру ванищал, буварду чIиви-хъунсса ихтилат.

Садаят МахIаммадова

– Жул шяравалу чIирисса духьурчагу, 30-ксса жагьил ур Украиннавусса хасъсса операциялий гьуртту хъанай. Мобилизация баян бувайхту, къагьанна, къахьунссар къакуну, лакъабивкIун, лавгунни вай талан. Дагъусттаннайцири инсантал цащава бан шаймур буллай чIалай, жувагуния арсваврал ниттихъул, ссурвал, хъами буру тIий, пикри хьуна жула оьрчIарал дакIру ххари дуван ссайгъатирттащал гьан. Жу уттинингу цимилагу кумагран арцу дирчуссар. Амма арцу дичаву личIири, жува лагаву личIири. Жул буссар «Ватсаправу» «2-мур ЦIувкIул» тIисса душваврал группа.

2-мур ЦIувкIуллал душру

ЖуцIун шяравумигу цачIун хьуну, маслихIат хьуна, аьралитурахь цIухху-бусу бувну, кумаг биян бан гьансса. ДатIарду арцу, сайки 490 000 азарда къуруш хьуна. Жу, жула аьралитурачIан тихун оьвкуну, цIухху-бусу бувссия, ссах мюхтажну буру куну. «Дукиягу, мюрш-кьюршгу шийхра дур, бюхълай бухьурча, жун хъунмурчIин лаххия ласияра», – куна. Жугу ласарду спальный мешокру, сидушкарду, коврикру, чакмарду, горелки, тIахIни-кIичIу, понча (ца лажин дакъа къачIаланну лаххайсса пIалащру), вай дронная мюхчаншиврун лаххайсса затрур. Вайгу ласарду, 30 посылка дурну, гьарца посылкалуву 16 азарда къурушрансса затру дишарду. Янналущал буссия аьрайнгьавккури, чайлул пачкарду, сухарикру, ччяни зия къахьунсса цаймигу затру. Кумаг тIайла буккайсса кIану бур МахIачкъалалив Хуршиловлул кучалий. Шиккун Дагъусттаннал гьарцагу мурцIния тIайла буклакисса кумаг бучIайсса бур. Бур инсантал, пахру-ххаралун бакъа, мяйжаннугу дакIцIуцIаву дуну кумаг буллалисса, масалдаран, цIа мабусари тIий, 160 азарда къурушрансса даруртту лавсун биян бувну бия цаннал. Вай гьарзатгу КамАЗрайн лахъан дурну, майрал 6-нний жу бувкру аьрххилий, – буслай бур Садаят.
Билаятрайн кьини дурккун, инсантал шайсса ка-кумаг буллалисса чIумал, дуллалимуницIун кабакьу буллай, аьралитурал кулпатирттахагу аякьалий бур районнал, шяраваллал бакIчитал. Душваврал дуллалисса бусравсса даврия цанма баяйхту, ЦIувкIуллал шяраваллил бакIчи Казбек Аьвдулкаримов Садаят МахIаммадоващал цала машиналий лавгун ур Укриннавун иянцIа. ДакIнийхтуну барчаллагьрай бур душру-хъами цахра дурсса къулагъасрахлу.
2-мур ЦIувкIуллал жямат дусшиву дусса, куннал кув бувгьусса бушиву чIалай бур вайннал аьралитуран бувсса ва буллайнмасса кумаграйну. ХIакьинусса кьинигу тIайла буклайнма бур майлул чирахъру ва чара бакъа аьркинсса цаймигу затру.
Аьрххилийсса асардая буслай, Садаят бур тихунсса ххуллурду, кьабувну, утта бувну, ххуйсса тагьарданий бия тIий.

Цала шяравасса аьралитал Арсеннущал, МахIаммадлущал ва шяраваллил бакIчи Казбек Аьвдулкаримовлущал

– Диялсса техникагу, инсанталгу бия, битIикьукьулт хьуну зий. Мариупольлайн бияннинсса ххуллийх ца марцIшиву дия, шикку окопру дуну, занан къахъанахъисса чIуннугу диркIун дур. Жущал буссия «Общественный совет» Солидарность и свобода» тIисса ДРООРГО-рал гуманитар кумаграл зузалт – МахIаммад Шарапуттинович ва Ума Аскарханова. Вайннал цивппа 19-чинну нанисса чайва кумаг биян буван. Тани тикку бомбарду бичлай, ххуллурду лекьа-пIякьу хьуну бивкIсса буслай бия. Нарив махIаттал хьуну бивкIра, ххуллурдал тиха-шихасса щюллишиврувун бахьлавгсса кIанттурду, ябатIин къашайсса дюрхъусса лачIал, къалмул хъуру чIалай. ДакI дия аьжаивну ташвиш хъанай, ваксса ххуйсса дунияллий цаннивав дяъви нанисса тIий…..
Мариупольлайн буххайхтурив тагьар даххана хьуна: шагьру бия, хъюрув экьиларгсса кунма, лекьа-пIякьу хьусса чарттал бувцIуну.
Тагьар мукунсса дунугу, инсанталми чан-чанну шагьрулувунмай занабикIлай чIалай бия. Лекъаркьун лирчIми дакьин дуллай, шиккува цIусса шагьру буллай, эмаратсса къатри дуллай бия.

«Лагмара бита-ххитавуртту дунугу, оьрму цила нирхирай най бушиву тасттикь буллай бия цаннан ца ххуй бивзун ташулул хьусса яруоьрчIал ва оьрусдушнил. Ванин цIа Катя диркIун дия, тти Мадина тIий бия. Жуйнгу хъямала багьлай, ххарину бия.»

Гичча лавгру жу Бердянск шагьрулийн. Тикку паракьатшиву дия, хьхьичIварив гужсса дяъви бивкIун бур. Бияйхтува, жу лавгру аьралитуран 1-мур позициялийн дукия ларсун. ХьхьичIун увккуна командир.
Бувхру казармардавунгу, хъинну ххуйсса тагьар дия (дуссар суратругу, видеогу), чурттурдайх ялавай бувчIун, аьрщаравусса къатри дия, вивх тIаннулгу даркьусса, лажинт диссай кIанттурдугу бусса. Янна шюшай машинартту, аьркинмур канилура дия, марцIшиву дия. На цIувххуссия цайми кIанттурдайгу укуннасса тагьар дуссарив куну, ттинин дакъассия, дахьра дуллай байбивхьуссар куна.
Бивру жу Азовский хьхьиричIангу. Дия ца караматшиву, дяъви бувагу бакъасса хханссия. ПIякь-шякьру баллай бия архния, дроннал янилун къабагьаншиврул, жунгу анаварну къуццу тIун багьлай бия. Гостиницалий ца хьхьугу дурну, кIюрххицIунмай бавчуру Токмак шагьрулул чулийнмай. Жулами оьрчIру бусса часть шикку дуссар тIий, жу хIарачат барду тайнначIан чIумуй биян. 9-мур майрай кIюрххила жу тиккун бивру. Работина тIий, Токмак шагьрулия 20 км архну дур шяравалу. Ва бия дяъви ягинну нанисса кIану. ЧIявусса дагъусттанлувтурал жанну кьурван дурну дур шиккусса талатавурттаву, ттигу талатисса цикссагу бур. Жу бучIайхту, лагма-ялттусса частирдайсса дагъусттанлувтурайн, цIувкIраоьрчIайн баян бувна, ссят 12-нний батIияра куну. Ттула уссил оьрчI уссия, вагу, дежурствалий уну, къаувкIун, жула шяравасса 2 оьрчI увкIуна, цаймигу бия вайннащал.
Лагмара бита-ххитавуртту дунугу, оьрму цила нирхирай най бушиву тасттикь буллай бия цаннан ца ххуй бивзун ташулул хьусса яруоьрчIал ва оьрусдушнил. Ванин цIа Катя диркIун дия, тти Мадина тIий бия. Жуйнгу хъямала багьлай, ххарину бия.
БачIарду кумаггу, передовойлийминнанссагу кьабитарду, вай дачIлачIисса видеогу гьан данну увкуна. КамАЗ бувцIусса затру дуссия, 10-хъул кIанттурдайн лавгун, дачIарду думур.
Тинайну уруглай авцIусса 2 оьрчI ия, гъан хьуру минначIан, жу зул бакъару, жу Астраханнаясса буру куна. Жун зу циняв цару куну, гайннангу дуларду.

«Нарив махIаттал хьуну бивкIра, ххуллурдал тиха-шихасса щюллишиврувун бахьлавгсса кIанттурду, ябатIин къашайсса дюрхъусса лачIал, къалмул хъуру чIалай. ДакI дия аьжаивну ташвиш хъанай, ваксса ххуйсса дунияллий цаннивав дяъви нанисса тIий…..»

Жул аьрххи Ххувшаврил байрандалийн тIайла бавцIуна. Ва кьини наградартту дулунсса батальон бувцуну бувкIуна. Жухьгу анавар буккияра куна, чIявусса халкь цачIун батIлан къабучIиссар, нигьачIаву дуссар куну. Жу буссаксса хIаллай Работиналийсса бита-ххитавурттал чIурду чан къавхьуна. БайрандалуцIун цукунсса-дунугу мероприятияртту даврий къадагъа дирхьуну дия, – тIий бур Садаят.
Шиккува ца-кIива махъ ва­ния циявагу. Садаят був­­ну бур июньдалул 2-нний 1965 шинал 2-мур ЦIувкIуллал шяраву. Школагу къуртал бувну, щар хьуну бур гьамиящиричув Оьмардун. Вайннал бур 2 душ ва 1 арс. Садаят бур «Модный стиль» салондалул хъунмур. Садаят лакрал миллатран ялагу кIулссар ва ххира хьуссар бюххайсса чIуний щаллу буллалисса балайрдайнугу, ванил чIявучил хъатIив-хъиншивуртту ярг ва авадан дувайссар, чIарав бацIайссар.
Ялун бурган иминсса, исвагьи­сса ссурухIи бунугу, хасият кьянкьасса, цила тIимур бацIан байсса, жяматийсса иширттавух чялишну гьуртту шайсса инсан бур ва. Муниятур ва бигьа бакъасса Украиннавунсса аьрххигу душваврал ванийн вихшала бувсса.
Аьрххилия зана хьусса Садаят бур дакI къуману дур, дяъви ччясса мутталий къуртал шайссания тIий. Гьай-гьай, дунияллий халкьуннан яла аьркинмур зат дакьаву дур. Яла-яла ниттихъан, цанияргу хъинну, арсру ичIунмай зана бикIаннин, аьралий операциялул ахир хьуннин ялугьлагьисса.
Барчаллагь вин, Садаят, Ххувшаврил байрандалийн жула вирттаврал дакIру тирх учин дан бювхъусса!

Аминат АхIмадова