Шаэрнал хъиривчу къаикIайссар

Шаэртурал, чичултрал, суратру дихьултрал, суратру рищултрал зумату ттун чIявуну бавссар, цалчин дакIнин багьмур пикригу, цалчин бакIравун бувхмур хиял-хаваргу аьщуйн щумурну бикIайшиву. Му ишгу творчествалул инсантуран, дакIния буккан къабивтун, цалла дуллалимуниву ишла буван аьркиншиву. ЧIумувун бивсса душнин цалчин увксса мугьисуначIан цучIав къаияйссар учай. Бюхъай, вай ттул чичрурду ккалаккиминнан ва макьалалун дирзсса цIагу, буллалисса ихтилатгу цанницIун ца къабавхIусса кунма чIалай бикIангу. Амма му мукун бакъассар.
Га дия 2017-ку шиналсса апрель зурул 28-мур кьини. Жу га кьини, Каспийскалий яхъа­нахъисса ттула ссурахъил, Каллал Аминатлул, арс Казбек ахиратрахьхьун лавгун, жижарагу бувну, махъунмай най бу­ссияв, Дарбантуллал чулийнмай. Манасрайн биявайсса кIанай ттул телефондалул занг рирщуна. Га кьини, ттул ниттил чулухасса ссурахъу, КIуруххъал ХIасан дунияллия лавгшиву бувсуна ттухь. Гания шийннай, янил ляпI учиннин, ларгунни 7 шин. Гьашину июньдалул 1-нний ХIасаннун бартлагантIиссия 70 шин. Ми шинну уттисса оьрмулуву хъинну чансса шиннур. Зунттаву яхъанахъисса инсантал хIакьину 80 шинава къаливчуну ахиратрал хъанайгума бакъар. Му ишгу ттун бавхIуну чIалан бикIай зунттавусса тIабиаьт ссалчIав зия къадурсса душивруцIун. Ца аькьлукарнал чичрурдаву на бувккуссар: «Инсаннан яхъанан аьркинссар кьаркьсса тIабиаьт дусса кIанттурдай. Му чIумал мунал бакIгу, дакIгу, чурхгу цава ца ххуллийх бачайссар» тIисса калима. Зунттавусса лакрал миллат яхъанахъисса кIанттурдугу бур га аькьлукарнал тIисса кунмасса.
Ахиратрал хьун цаппара шиннардил хьхьичI цахьва Вихьлив яхъанан шагьрулия най ура куну кIицI байхту: «Нагу учIанна пенсиялийн уккайхту вичIан Лаккуй яхъанан», – куна ХIасаннул. Вихьуллал шяравусса къатри ХIасаннул, дакьин дурну, гайннул лагма чапаргу дурну, авур дурну дуссия. Амма пенсиялийн укканнин лирчIсса шинну, цакуну ялун дирсса цIуцIаврищал талай, азарханардай гьан дуван багьуна ХIасаннун. Ух хьуна ттул ссурахъу пасатсса цIуцIаврияр.
Пагьму бусса шаэр миллатрал дянив ляхъаву ца хъунмасса тIайлабацIу хъанахъиссар учай. ХIасаннул хъунбутта, ниттил Сиянатлул ппу, Аьлихан ивкIун ур шеърирду ляхъан баврил чулуха бюхъу бусса инсан. Ца чIумал ттухь ХIасаннул ниттил, аьпа бивул, бувсуна, цила ппу Аьлихан ва Биби тIисса даргиял миллатрал инсан бястлий Вихьуллал шяравусса ца хъатIуй балай тIий бивкIшиву. Бибилми махъру къуртал хьуну, Аьлихан ялагу балай тIийна ивкIун ур. Гай балайрдугу бивкIун бур цала ляхъан бувсса. Сиянат бия чIявусса пагьмурду бусса инсан. Ляхъан бувайва мунилгу шеърирду, гьуртту шайва шяраваллил аьдатру ккаккан дуллалисса фольклорданул давурттавухгу. Ттун кIицI лаган ччива ХIасаннул уссу Аьлихангу. Мугу ия шеърирду ляхъан баврил чулуха биялсса гьунар буллусса инсан. ХIайп, Аьлихан ччяни ахиратрал хьуна.
ХIасан увссар Вихьуллал шяраву 1954-ку шинал июнь зурул 1-нний. Ванал ппу Шяъван зий икIайссия Вихьуллал колхозрал председательну. Нину Сиянат зий дуссия Вихьуллал школалий химиялул дарсирдал учительну. Вайннал кулпатраву буссия 2 уссу, 2 ссу: Аьлихан, ПатIимат, Зулайхат, ХIасан. 1961-ку шинал ХIасаннул ппу, ЯтIувахъай авария хьуну, накьлу хьуссар. Гара шинал ахирданий ванал ссу Зулайхатгу, цIуцIаврища ххассал къавхьуну, ахиратрал хьуна. Укун 3 оьрчI ччаннай бацIан буллан багьссия Сиянатлун.
ХIасаннул Вихьуллал шяраву къуртал бувссар дянивмур даражалул школа. Яла бувккуссар Дагъусттаннал педагогикалул институтрал филологиялул факультет. Институтраву дуклай унува, ХIасаннуву чантI увкуну бия шеърирду ляхъан баврил гьунар. Ванайн Вихьуллал жяматрал шаэр къаучайвача, журналист учайва. Ца чIумал ХIасан ва ца цама инсан лавгун бия зунттавун гъаттарал яржа лахъан. Цала-цала ризкьи хьунабакьин кьунниялай бавтIсса инсанталгу га кьини чансса бакъая. Яла гъаттара, цамур чIумал кунма бакъа, чIал хъанай хIисав хьуссияв, ца хъамитайпалул зумату: «Вай журналистътурал газу чIал дуллай бурхха, кIайннунгу макьалартту чичин лахьхьин буллай бурвав?» тIисса калима дурккуна.
ХIасаннул институт бувккуну махъ кIира шин дурссар Ккуллал шяравусса школалий учительну зий. Гания махъ ва дуклан увххуна Москавливсса М. Горькийл цIанийсса Литературалул институтравун. Му бувккуну махъ уссия «ЧIавалачин» журналданий редакторнал кумагчину. Зий уссия мукуна «Дусшиву», «Литературал ул Дагъусттан», «ЦIубарз» журналлай. 1991-ку шиная шийнай уссия «Илчи» кказитрай.
ХIасан, шаэр акъагу, ия хъинну куртIну «хъарас» дишайсса публицистгу. Ванал макьалартту мудангу жяматраву тIар багьсса, агьамсса иширттан хас дурсса дикIайва. На цIана ХIасаннул шеърирду завза буллай, гайннуя ихтилат къабулланна. Му ттуярва зат кIулминнал буван бивтун хъинни. ХIасан аьпалухьхьун лавгсса чIумал ца дугьарасса чIаххувщарнил ттухь жижара буллай дунура увкуна: «Аьпа биву, ца хъярчийсса ихтилатру бувайсса уссияхха» куну. Мяйжаннугу, цIу буну хъярч-махсартту байссия ХIасаннул.
ТачIав ХIасаннул цама инсанная тIааьн бакъасса махъру увкуну ттун къадакIнийри. Инсан личIи акъа, гьарцаннал хIурмат буван ччисса икIайва.
Ца чIумал ттулгу, ХIасаннулгу дянив ихтилат хьуна жула шяравучуная: «Му ина кIицI увсса инсан ттул нину Сиянат ахират­рахьхьун ларгсса чIумал жижара буван къаувкIссар. Му иш мукун циван хьуну бивкIссаривгу ттун къакIулли. Амма ттун кIулли му дакI хъинсса, авурсса, цала давриву жан дирхьусса инсан ушиву. Мунаяту макьала чичингу бу­чIиссар», – куна ХIасаннул.
Вил бунагьирттал аьпа баннав, ттул ххирасса ва ххаллилсса ссурахъуй!

ХIажимурад ХIусайнов, ш. Вихьул