Тасттикь бунни миллатирттал мазру ва тарих кьадрулий бикIан аьркиншиву


Ноябрьданул 6-нний МахIачкъалалив «Аьрасат – ттул тарихри» тIисса паркраву, Халкьуннал цашиврул кьинилун хасну хьунни «Гора языков» тIисса документал кинорал премьера.

Проектрал автор ур Евразиянал телевидениялул ва радиолул академиялул, Аьрасатнал кинорежиссертурал гильдиялул член, машгьурсса режиссер-документалист Родион Исмяилов.
Документал кино хIасул дурну дур АьФ-лул Культуралул министерствалул, Дагъусттаннал ХIукуматрал ва Дагъусттаннал Культуралул министерствалул чIарав бацIаврийну.
Премьералий гьуртту хьунни республикалул властьрал органнал вакилтал, ведомстварттал каялувчитал, культуралул ва жяматийсса ишккаккулт, студентътал, дуклаки оьрчIру ва журналистътал. Му бакъассагу, шикку гьуртту хьун бувкIун бия кино ласлай бивкIсса ппурттуву кумаг буллай, чIарав бацIлай бивкIсса инсантал.
ХIакьинусса кьини Дагъусттаннай бавкьуну, цинявннан эбратну ялапар хъанай бур личIи-личIисса миллатирттал инсантал. Мунин барашиннану хьунни Дагъусттаннал миллатирттал авадансса культуралия, аьдат-эбадатирттая, кулпатирттаву кьиматрай думуния бусласисса ххаллилсса кино. Ваниву гьуртту хъанахъими цала-цала миллатрал мазрай буслай бур оьрмулуву хьусса, асар хьунсса лахIзардая, аьдатирттая, фольклордания, аькьилсса инсантурая, дакIнин бичлай бур лавгмур ва пикрирдай бур бучIантIимунил, буруккинттарай бур мазру бухлагаврил масъаларттая. Геройтурал ­бусласимунийн бувну, кIул хъанай бур уттинин жунна къакIулну диркIсса аьдатирттая, региондалул культуралул магьирлугърая . КIира шинал мутталий документал кино ласлай съемочный группа бивну бур 42 райондалийсса 300 шяравун.
Кинораву гьуртту хъанай бур Чанкура (аьпа баннав цал) ва Шагьсалан КьурбанмахIаммадовхъул, Хъусращиял шяравасса Марсел Сулайманов, СунбатIуллал шяравасса МахIмуд Аьлилов, Вихьуллал, Бархъаллал ва цаймигу лакрал щархъавасса инсантал.
Дайдирхьунни ва къуртал хьунни кино 1-мур ЦIувкIуллал шяравасса машгьурсса пагьламан Камил Мамаев хьхьуттайх лахъаврийну.
– Дагъусттан чIяву миллатру бусса регион бур. ХIисав буллай, республикалий ишлану бур 32 миллатрал маз ва 120 лугъат. Дагъусттаннай, ца кулпат кунма, миллатирттал дянивсса дакьавугу, уссурвалшиврийсса дусшивугу дурурччуну, ялапар хъанай бур цинявппа миллатру. Киноравусса геройтал бур цала-цала миллатрал мазрай гъалгъа тIий. Кино хIасул даврил агьаммур мурадгу хъанахъиссар щалагу дунияллийсса агьулданун Дагъусттаннал миллатирттал узданшиву ва караматсса тIабиаьт ккаккан даву. ХIасил ва хъанахъиссар Дагъусттаннал тарихрал, культуралул киноэнциклопедия. Гихунмай пикрилий буру, кино чил билаятирттал мазурдийн таржума дурну, личIи-личIисса кинофестивальлай гьуртту хъанан, – увкунни Родион Исмяиловлул.
Авторнал кIицI лавгунни Дагъусттаннаясса кино Австриянаву ва дазул кьатIувсса цаймигу билаятирттай ккаккан дуршиву ва мунин лавайсса кьимат бивщушиву.
Кино ххал дурну махъ, Родион Исмяиловлул барчаллагь увкуна съемкарду дуллалисса хIаллай чIарав бавцIусса, ка-кумаг бувсса инсантурахь. КIирахъул нюжмардий кино ласлай бивкIсса бригада хъамалу хьуну бур Гъумучиял шяраву Ансар КъажлаевлучIа ва Ваччиял шяраву Рашид СулаймановлучIа.
– ДакIнийхтуну барчаллагь учин ччай ура Родион Шамильевичлухь Дагъусттаннал билаятраясса ххаллилсса кино даврихлу. На увну ура ва хъуна хьуну ура шяраву. Мунияту ва кино ххал дуллалийни хъамакъабитайсса асарду хIасул хьунни. Цумур-бухьурчангу миллатрал мазрай бувсса ихтилат чурххавун бюхлай бия. Ттун ччива ва кино щархъавусса школардай ва садикирттайгу ккаккан дурну, вайннангу ниттил маз лахьхьаврихсса гъира-шавкь рутаншиврул, – увкунни Рашид Сулаймановлул.
Камил Мамаевлул бувсуна кино ласласийни цува хIадур хъанай ивкIсса куц.
–Ттун аьркинну бия Харбукиял шяраву пагьламан лахъаврил мастер-класс ккаккан буван ва мунинсса хIадуршиннарду дан. ТIайламур бусан, укунсса кIанттурдайн нанийни, на гьантлул хьхьичI лагара кIанугу хIадур бан, репетициягу дан.
Ва ттининнин на лавгсса шяравалу дакъая, ххуллурдугу ххуйну къакIула. Кино ласласисса гьантрай гъараллу лачIлай, ххуллурдайн чартту зизлай, машинарттан хъуннасса нигьачIаву дия. Цукуннугу, хьхьунил ссят 2-нний ивра Харбукиял шяравун. Яла ттун машиналувува шанан багьуна. Чани хъяхъа чайхту, луглан ивкIра канат дишинсса кIанттурдах. Ттурлу даркьуну, цичIар чIалай дакъая. Чан-кьанну ттурлу гьаз шайхту, ляличIину авурсса кIанттурду чIалан бивкIунни. Анавархъиндарай зунттул хъачIния шяравусса цавайннал ларзулун канат дархIуссия. Навагу, игьалагангу къавхьуну, увххун ивкIра. ЦIунилгу ттуруллив гьаз хъанай, операторгу гьалак уклай чIалай, анаварну лавхъссияв хьхьуттайх.
Барчаллагь учин ччай ура, ххишала бакъа хъунмасса захIматгу бувну, жула аьдат-эбадатру, миллатирттал мазру, жула тарих лавайсса даражалий ккаккан бан бювхъусса авторнахь, – увкунни Камил Мамаевлул.
Цинявппагу ихтилатру буллалиминнал кIицI лаглай бия жула тарихгу, мазгу, миллатгу буруччаву мурадрайсса, агьамшиву дусса кино хъанахъишиву.