Ванал цIа хIурматрай кIицI дувай

Гьарица шяраву бикIай жяматрал цIа-кьини гьаз дан, иш бачин бан хъунмасса захIмат бивхьусса, жяматрал масъаларттал хъар цайнна лархъун зий бивкIсса бусравсса инсантал. Миннал бувмургу халкьуннан дакIнийну бикIай.
1930-1990-ку шинну зунттал шяраваллаву колхозру зузисса замана бия. Колхозирттай каялувшиву дуллалиминнахь хъунмасса бияла бикIайва шяраваллил иш бачин бан.
Цила чIумал шяраваллилгу, жяматралгу ч1яву-ч1явусса масъалартту щаллу бувсса инсан ур чIярусса шиннардий Бархъаллал колхозрал председательну ивкIсса, СалихI Идрисов. Ванал цIа ххуйну кIулссар, Бархъаллал шяраву дакъассагу, щалагу Ахъушиял райондалий. СалихIлул ппу Уссан МахIаммади Уссищиял шяраватусса ивкIун ур, нину Хамис – Бархъаратусса.

Революция хьуннинсса чIумал Бархъарав зий бивкIун бур шанма мизит ва ца мадраса. Шиккун, мадрасалуву ккалан, бучIайсса бивкIун бур лагма щархъаясса оьрчIру. Мукун мадрасалуву дуккин увкIун ивкIсса Уссан МахIаммадил бувцуну бур Хамис. Вайннал кулпатраву 5 оьрчI хьуну бур, ва кIилчинма оьрчI хъанай ур. Бархъарав 7 классгу къуртал бувну, ва лавгун ур Избергра­сса школа-интернатрайн. Ш­кку бувккуну бур 8-9 классру, 10-мур класс бувккуну бур Усси­щав. Школа къуртал байхту, ва увххун ур Анжиливсса дуки-хIачIиялул техникумравун. Мунияр махъ, Орджоникидзе шагьрулий шяраваллил хозяйствалул институтравун. Амма, ичIаллил масъаларттацIун бавхIуну, институт кьабитан багьну бур. Зун ивкIун ур Бархъарав учительну.
Ца-кIира шинава (1979 ш.) ва увчIуну ур шяраваллил советрал председательну. 1983-ку шинал ивтун ур «Дружба» тIисса Бархъаллал колхозрал председательну. Ва даврий зий ивкIун ур 1997-ку шинайн ияннин. АцIнияхъайсса шиннардий хъуннасса колхозрай каялувшиву дан, мяйжаннугу, ххишала­сса бюхъу-бажаргу, сакиншинначинал, каялувчинал гьунаргу бикIан аьркинни. Цува советрал ва колхозрал председательсса шиннардий СалихIлул чIярусса давуртту дурну дур шяраву. Яла-яла, инсантал рязину ливчIун бур укунсса даврия. Шяраваллил хIатталлил аьрщарай диркIун дур хьхьичIра чIири-хъунсса идарарттансса къатри. Шикку зий бивкIун бур колхозрал правлениялул зузалт, шяраваллил совет, медпункт, парторганизация. ХIатталлил кIанттурдайсса къатригу лекьан дурну, СалихIлул сипталий школалул чIяравсса бухмур корпусрал къатри бакьин бувну, чIявуми идарартту миккун бизан бувну бур. ХIатталливгу чIиртту гьаз бувну, магъигу дирхьуну, гъарая-марххалттания лавкьусса ишикьсса кIану бувну бур инсантал ссукIуврай щябикIан. Мунияр махъ СалихIлул хIарачатрайну шяраваллил медпункт цIу буккан бувссар, сельпорал ттучан, духсса къатрава шяраваллил майданнив дурсса цIусса гьарта-гьарзасса къатравун бизан бувссар.
Шяраву цIу дуккан дан, дакьин дан багьлагьисса цичIав духьурча, инсантал СалихIлучIан бучIайсса бивкIун бур. Ваналгу жяматрал мурад ччяни щаллу бан хIарачат байсса бивкIун бур.
СалихI председательсса чIумал инсантал занай бив­кIун бур шяравусса заводрал чIиртту зияну бур, кIай бакьин бан аьркинни тIий. Ванал, МахIачкъалалия арцу итадакьин дурну, шяраваллил ца чулух цIусса къатри дан дурну, микку тIахIунттал цехрал гьану бивзун бур. ЧIаравва бизан бувну бур медпунктгу. Бажиганнай, колхозрал къутаннай чаннал ва щинал масъаларттал ги­кку зузисса инсантал азурда бувну бивкIун бур. Вай масъаларттугу СалихIлул хIарачатрайну щаллу хьуну бур. СалихI советрал ва колхозрал председательну зузисса шинну жяматран тIайлабацIу хьусса шиннуну ккалли дан бучIиссар. Ва каялувшиву дуллалисса чIумал колхозрал ххуй­сса бакIлахъия ласайсса диркIун дур. Львовский 9, Львовский 5 колхозрал къутаннай 1500 тонна чалтIикIрал дучIан дайсса диркIун дур.
Шанна шинал лув-ялув СалихI «Победитель соцсоревнования» хьуну ур. Ва ур захIматрал ветеран. Жаваблувсса, цала дуллалимур дакI марцIну бартдигьай­сса СалихIлул сий хъуннасса диркIун дур, Бархъаллал шяраву дакъассагу, райондалийгу. Тай шиннардий ва увчIуну ур Ахъу­шиял райисполкомрал членну. Мунияр махъ 10 шинай ивкIун ур райондалул бувчIавурттал комиссиялул хъунаману. Тай шиннардий Бархъарав увкIун ивкIсса Да­гъусттаннал хъунама Муху Аьлиев­лун СалихIлул колхозрал ва жяматийсса давуртту сантирай дачин дурсса куц ххуй дирзун, ванайн жаваблувсса даврийн МахIачкъалалив оьвтIий ивкIун ур. Амма, хъунмасса захIмат бивхьуну, нирхиравун дуртсса давугу кьариртун, шагьрулийн гьан ванал намусрал кьамул къабувну бур. Цала дайдирхьумур ванан лажин кIялану бакIуйн дуккан дан ччай бивкIун бур.
1997-ку шинал увккун ур пенсиялийн. Цува зузиссаксса хIаллай ванал чIярусса мюнпатсса, халкьуннан бигьашиву дансса давуртту дурну дур. Цала кулпатращал, Уммукусумлущал, СалихIлул дуккингу бувну, цала-цала оьрмулул ххуллийн бивчуну бур ххюва оьрчI. Вайгу цала-цала давурттай хьхьичIунну хIурматрай бур. СалихIлул цаярасса рязишиву дур, цила чIумал Бархъаллал жяматран кабакьу бан, мадарасса шяраваллил масъалартту дузрайн буккан бан бюхъаврия.
ЦIанагу, оьрму-хIал лавгсса, иш-тагьар кIулсса хъуначу хIисаврай, ваначIан бучIай инсантал маслихIат ккаккан, дакIниймур бусан.