
[dropcap]Н[/dropcap]оябрьданул 2-нний 70 шин хъанай дур 1-мур ЦIувкIратусса физикалул-математикалул элмурдал доктор, профессор, академик, Дагъусттаннал лайкь хьусса учитель, Дагъусттаннал элмурдал лайкь хьусса ишккакку,
Аьрасатнал лаваймур школалул лайкь хьусса зузалал цIанингу, цикссагу цаймигу бусравсса цIардангу лайкь хьусса ххаллилсса зунтталчу, бюхъу ххисса аьлимчу, гьунар бусса преподаватель ХIусайханов МахIаммадбаглун.
ПатIимат Рамазанова
Увссар Кьагьирхъал МахIаммадбаг пагьламантурал ЦIувкIрав, жяматран бусравсса кулпатраву. ЧIяв 9 класс къуртал бувссар, школа тIурча – медальданущал Хъусрахь. Физиктурал сий хъуннасса чIун духьувкун, дуклан уххангу язи бувгьуну бур Дагъусттаннал университетрал физикалул факультет. Школалий кунма, университетравугу ванал цува дуккаврил бюхъу бусса, итххявхсса жагьил ушиву ккаккан бувну бур. Гьунар бусса студент хIисаврай С. Орджоникидзел, Лениннул цIанийсса стипендияртту ласлай ивкIун ур. Факультетрал комсомол организациялул секретарьну ивкIун ур.
[dropcap]А[/dropcap]ьлимчу ва преподаватель хIисаврай МахIаммадбаглул сийгу, хIурматгу университетравугу, республикалийгу аьлтта чIалачIисса бур. Ва мудангу чялишну хIала уххай лакрал оьрмулул иширттавух. ЧIярусса шиннур ванал ЦIувкIуллал жяматийсса Советрал хъунаманал хъаргу цайнна ларсун. Шагьрурдайсса цIувкIул цачIун бавтIун, тамансса ххуй- ххуйсса давурттив дурссар МахIаммадбаг бакIчину.

Университетгу ЯтIул дипломращал къуртал бувну, аспирантуралувун Москавлив чаннаннил ва муххал институтравун (институт стали и сплавов) тIайла увккун ур. Аспирантуралуву ванал цIа дурккун дур итххявхсса аьлимчу хIисаврай, ванал элмийсса хъиривлаявурттал хIасиллу Москавливсса «Старт» заводрайгу, Светловодскалийсса марцIсса металлал заводрайгу, вара журалул цайми предприятиярттайгу ишла дуллан бивкIун бур. Аспирантурагу ххуйну къуртал бувну, элмурдал кандидат хьунсса диссертациягу дурурччуну, 1976 шинал зана хьуну ур Дагъусттаннайн, цала къуртал бувсса университетравун. Тикку физикалул кафедралий элмийсса сотрудникну зий айивхьуну ур, шиннардива кафедралул хъунаманал къуллугърайн гьаз хьуну ур. 1999 шинал дурурччуну дур элмурдал доктор хьунсса диссертация. 2008 шинал увчIуну ур Информатизациялул дунияллул халкьуннал дянивсса академиялул академикну.
[dropcap]В[/dropcap]а ур 450 элмийсса давурттал автор, миннувугу 16 монография, 66 учебник ва студентътурансса пособияртту бур. Ванал вузирдал студентътурансса учебникру ва пособияртту чичлай бувсса захIматран лайкьсса кьимат бивщуну, Аьрасатнал КIулшиву дулаврил министерствалул Барчаллагьрал чагъар буллуну бур 2001 шинал, мукуна кIийла, 2000 ва 2007 шиннардий, ва лайкь хьуну ур кIулшиву дулаврил аралуву Аьрасатнал ХIукуматрал премиярттангу.

Сайки мукьцIалунниха лирчусса шиннардий МахIаммадбаг каялувшиву дуллай ур Дагъусттаннай ца бакъа-бакъасса планетарийлийгу. Мукьра шинал мутталий республикалул КIулшивурттал къатлул каялувчинугу ур. 2017 шинал кIулшиву дулаврил аралуву ларсун дур Дагъусттаннал БакIчи В. Васильевлул грант. Укуннасса грант ларсун дур 2009 шиналгу, МухIу Аьлиев республикалул президентну усса ппурттуву. Лайкь хьуну ур Дагъусттаннал ХIукуматрал цIаниятусса ХIурматрал грамоталунгу.
Аьлимчу ва преподаватель хIисаврай МахIаммадбаглул сийгу, хIурматгу университетравугу, республикалийгу аьлтта чIалачIисса бур. Ва мудангу чялишну хIала уххай лакрал оьрмулул иширттавухгу. ЧIярусса шиннур ванал ЦIувкIуллал жяматийсса Советрал хъунаманал хъаргу цайнна ларсун. Шагьрурдайсса цIувкIул цачIун бавтIун, тамансса ххуй- ххуйсса давурттив дурссар МахIаммадбаг бакIчину. Шяраваллил ца язима арсгур, хIакьсса патриотгур. «МахIаммадбаг хIала акъасса цурда ца ккалли дансса даву я ЦIувкIрав кIий, ягу шагьрурдайсса цIувкIуллачIа къархьуссар. Ванал цIакьсса организаторнал гьунар жяматран хъинну бучIи лявкъуссар.
ЦIувкIуллал культуралуву, оьрмулуву ххуйчулиннайсса дахханашивуртту шавриву ванал бутIагу, биялагу хъунмассар. Гьарцагу шяраваллил тарих МахIаммадбаг кунмасса хьхьичIунсса арсурвавралли чичайсса, цIувкIуллал цIа гьаз дуван МахIаммадбаглул яргсса тарих чивчуссар, жямат ванал аькьилшиврул ва яхIлил хьхьичI икрамрай ва пахрулий буссар», — тIий ур ванал шяравучу Муртаев Мурта. Буниялттунгу, хасият кьянкьанугу, ихтилат кIукIлусса, хIалимсса МахIаммадбаглул цIувкIуллал жагьилтал куртIсса кIулшивуртту ласун аьркиншиврий, цала цивппа бувгьуну къуццу тIун аьркиншиврий, низам цIакьну бикIан аьркиншиврий цимилгу мукIру бувссар. Ванал авторитет жагьилтуравугу, оьрмулул бугьараминнавугу лахъну дуссар.
ЦIувкIуллал тарихраясса ххуйсса лугу итабавкьуссар. Вагу жяматраву цIа личIансса, ЦIувкIуллал варистуран шяраваллил тарих лахьхьин буллалисса давур.
МахIаммадбаглул кулпат Зинаидащал, узданну оьрмугу бувтун, чивун буккан бунни кIия арс ва душ. Ванал юбилейрайн ххуйра-ххуйсса бахшиш хьунни: арснан арс увну, МахIаммадбаглул цIа дирзун. Вагу хъунасса аьлимчунал ва ххаллилсса инсаннал цIагу, кьинигу адаврай ядуваншиврийн хьул бишин буллалисса хIуччар.
Барча вил юбилей, МахIаммадбаг! ЧIивима МахIаммадбаглул хъатIий къавтIун изансса цIуллушиву дулуннав вихьхьун. Шяраваллил тарихгу, буттахъал кьануннугу, яхI-намусрал гьанурдугу, аькьилшивугу, ссавургу, дакI хъиншивугу, гьаннайсса, вай виву дуцири ххуйшивуртту жун уттигу аьркинссар. Кумаг бангу, маслихIат бангу ина анавар уккантIишиву кIулну, жу уттигу вичIанну лечавантIисса. Вил къириятрал нурданучIанну кIункIу тIунтIисса. Къайгъурду вин чан бакъассар. Ина дуванмур щилчIав къадувантIиссар.