Оьрмулул мяънану ванал язи бувгьунни театр

Руслан Ларин «Таврида» арт-кластерданул форумрай

Мартрал 27-нний кIицI лагайссар Театрдал кьини.ХIакьину Лакрал театр хьхьичIунсса ххуттай бур так ца жула республикалий бакъасса, мунил кьатIувгу. Махъсса шиннардий «Большие гастроли» федерал проектрал лагрулий гастроллай чялишну гьуртту хъанай бушиврийну Лакрал театр хъинчулий тамашачитурал ва театрал ишккаккултрал итталун багьссар Аьрасатнал личIи-личIисса шагьрурдайгу. Аьрасатнал хьхьичIунсса театрал критиктурал лавайсса кьиматран лайкь хьуссар щалагу Аьрасатнал ва дунияллул лагрулийсса фестивальлай: Владиккавкказрай «Сцена без границ» тIисса дунияллул халкьуннал миллатирттал театрдал фестивальданий (кIийлва), Ярославльрай «Волковский» фестивальданий, Грозный шагьрулий «Федерация» щалагу Аьрасатнал миллатирттал театрдал фестивальданий (кIийлва), Саранск шагьрулий «Театральная осень» Аьрасатнал миллатирттал театрдал фестивальданий, Каменск-Уральск шагьрулий хьусса «Гибрид» тIисса щалагу Аьрасатнал пишакарсса театрдал фестивальданий.


Ттаттащал Садикь МахIаммадовлущал

Махъ кIицI ларгсса фестивальданий театрал критиктурал лавайсса кьиматран лайкь хьунни жагьилсса актер ва режиссер Руслан Лариннул бивхьусса А. Арбузовлул пьесалийнусса спектакль «Мой бедный Марат». Гьунар бусса актер ушивруцIун, Руслан сивсуну шаттирду ласлай ур режиссернал даврийгу. ­Цувгу, гьунар ирсирай бияврицIун, хъанахъиссар жула хъунасса артист Садикь МахIаммадовлул душнил арс – Лакрал театрданул цалчинсса актер билаятрал яла хьхьичIунмур театрал магьирлугърал институт ГИТИС къуртал бувсса.
Театрдал кьинилул хьунийн ихтилат буллай буру ва гьантлия гьантлийн цал пишакаршиврул даража лавай хъанахъисса жагьилнащал.
– Руслан, пиша язи бугьаврил ялув вин пикривагу бан къабагьхьунссар. Актершиврул гьунар ирсирай бияврицIун, ттатта, дакIния къауккайсса Садикь МахIаммадов, аьпа баннав цал, Аьрасатнал лайкь хьусса артист, ниттиуссу Аслан МахIаммадов, Аьрасатнал лайкь хьусса артист, хIакьину Ухссавнил Ккавкказнаву ца яла хьхьичIунсса режиссер, ниттиуссу Расул тамансса шиннардий театрдануву зий ивкIсса гьунар бусса артист, нину Бахугу, аьпа баннав цил, чансса хIаллай бухьурчагу, зий бивкIун бур театрданул актрисану, ттун кIулссаксса вил щалла оьрчIшивугу ларгун дур театрдануву.

– Ина тIайлану увкунни, пиша язи бугьаврил ялув пикри на тачIав къабувссар. Мяйжаннугу, на хъуна хьуссара театрдануву. ВилттилиоьрчIну на увцуну ияв ниттил ниттил. Гайннащал репетициярттайгу, гастроллайгу най бивкIун бур ттул оьрму. Ниттил нину Написат, аьпа баннав цил, буслан бикIайва, спектакль наниссаксса хIаллай костюмру дишайсса къуршилуву, ялтту-лулттуссагу дурну, на уттуишин айссияв тIий. Пеленкарду шювшутари, гай ччяни кьакьаншиврул, цийхва бахIайссия чайва. Ттунгу нава театрдануву акъа цамур кIанттай дакIний акъара, шаванияр чIявуну гиву икIайвав. Театрданул чIиртту ттул къаттану хьуссар. Амудадал бусаврийн бувну, ттула цалчинсса шаттирдугума на гастроллай лавсун бур. Дахьа-дахьа ччаннай чIирттацIух ацIлацIисса чIумал Садикь-ттаттал ттун ларсуна дур чIан кьянкьасса сандаллу. Ца базилухь Ваччав гастроллай, гостиницалул номерданува лечлачисса чIиви оьрчIал шаттирду баллай, нуз тIиртIувкун, га ия тIар чIирацIа чIирацIун лечлачисса на.
Ттаттангу ччай бия ттуя актер хьуну, гьамин Лакрал театрдануву зун. ИчIува жухь даин тIун икIайва: «Ниттил маз кIулну хъинссар. Лакку мазрал ттунгу ччатI буллуссар, зунгу булунтIиссар», – тIий.

На ДГУ-рал культуралул факультетрал актертал хIадур байсса отделениялийн документру булайхту, ттатта буруккинттарай ия, кьамул увсса кIул шайхту, хъинну ххаригу хьуну, ттуйн хъямала агьуна. Ча, учин бюхъанссар, актер шаврийну на, ца ттуласса бакъассагу, ттатталмургу хиял дузрайн буккан бувссар куну. Ттатта икIу, амудада дикIу ххари шайва чIивинияцIа ттун актернал пишалух гъира бушиву чIалай. Цивппагу ттуву миллатрахсса, мазрахсса, театрданухсса ччаву тарбия дан бюхъайсса хIарачат буллан бикIайва. Гьарца гастроллайн цащала уцайвав. ХьхьичIра гастроллугу кIива-шанма гьантлийсса къадикIайвача, утти кунна, ацIния ххюва-кьува гьантлий лахъи лагайва. Тай дия щархъурду уттарасса шинну. Гьарца хьхьуну цава-ца спектакль ккаклай, ттун гай дакIних кIулссия. Щиннийн бунугу хъамалу лавгсса чIумал, ттаттал учинтIиссия: «Руслан, ачула ва спектакль бишиннуча», – куну. Ттатта цаламур, на тIурча ганал партнерналмур роль дургьуну, бивхьусса чIявусса спектакльлавасса бутIри дакIний бур.

– Ниттиуссу Асланнул ци кIану бувгьуссар вил оьрмулуву?
– Агьамсса кIану бувгьуссар на пишакарсса актер, яла-ялагу режиссер шаврил ххуллий. На режиссер хьунсса пикри му, гьамин, ниттиуссил пикрир, ттунма хиялвагу къабикIайссия. Даин маслихIат буллан икIайва, МахIачкъалалив дуккаву къуртал дайхту, Москавлив ГИТИС-равун уххан. На тихун гьан шинал хьхьичI цува лавгун ГИТИС-равун, ттун аьркинсса литература ларсун увкIуна. Дуклан уххангу ттущал хIадур хъанай икIайва. Буруккинттарай ия, увхсса баяйхту, хIат-хIисав дакъа ххари хьуна. ГИТИС-раву дуклакисса ххюрагу шинал лажиндарай ттул дуккаврил ялув авцIуну икIайва. ЗахIматсса чIуннардийгу амудадачIан ва ниттиуссичIан оьвчайссия, гайннащалсса ихтилатрал ттул дакI рахIат дуккан дайва. Ялугьлай икIайва театрданувун зана хьуннин, зана хьуну ччай ия. Хъамамабитара, Лакрал театр вил ужагъри чайва.
ГИТИС къуртал бувну махъ, Москавлив тамансса шиннардий личIи-личIисса театрдащал уртакьну зийгу дурну, на зана хьура ттула аьзизсса театрданувунай.
– Цайми Москавлийнмай кIункIу тIисса чIумал, ина, тийх хьхьичIунсса театрдавусса давугу кьариртун, чIивисса театрданувунай зана шаву махIаттал хьунсса иш бур. Пишакаршиву ларай дансса каширду хъуншагьрулий чIярур.

«Сунчи» спектакльданувусса Карандышевлул роль дургьуну

– На зана хьусса 2020-ку шин дия, коронавирусрал цIуцIаву сававну, щалва билаятранна захIматсса. Театрду къазий, нагу шава щяивкIун уссияв. Му ппурттуву ниттиуссил оьвкуну, У. Шекспирдул «Укрощение строптивой» тIисса спектакль хIадур буллай бушивугу бувсун, миву роль дугьан учIаннав куну, цIувххуна. Пикривагу къабувну, рязи хьуссияв, ттун бувчIлай бия нава, анжагъ, ца спектакльдануву роль дугьан тIий най акъашивуча шавай, Ватандалийнай, ттула аьзизсса театрданувун зана хъанай ушиву. ДакIгу амудадачIан кIункIу тIий дия, му ттул яла къалагайсса бурж бия – дугьара хьусса амудадах ургансса. Му бакъасса, на ттула театрданухгу мякь увккун ияв.
Циняв тIун бикIай Москавлив каширду чIярушиврия. ТIайлар, каширду чIярур, давриву ттун тIайлабацIугу хьуна, карьера дансса каширдугу дия. На зий уссияв Москавуллал хьхьичIунсса театрдаву, хъуншагьрулул агьамшиву дусса постановкарттаву рольлугу дургьуссар. Амма ухлайгу ияв. Ца проект къуртал шайхту, багьлай бия цIунилгу кастингирттай гьуртту хъанан, бюхъу ккаккан буллан. Ччай дия давриву саргъуншиву, репертуар дусса театрдануву зун.

«Укрощение строптивой» спектакльдануву роль дургьувкун, хъирив цаймигу спектакльлаву рольлу дуллуна. Ц IубутIуй захIматну бия, ци тIурчагу, ацIния кIира шин хьуну дия лакку мазрайсса жап ишла бакъа, анжагъ ттула гъанминнащал телефондалувухсса гъалгъа бакъасса.Маз къуркъа хьуну бия. Амма тIааьнну бия лакку мазрайсса ихтилатгу, рольлугу дугьлангу. Махъунай Москавлив зана хьунсса пикригу бакъар. Театрданул чIирттугу, коллективгу ттух ялугьлай лявкъуна, тамашачитурангу хъамаивтун акъаяв.
– Режиссер хIисаврай вил цалчинсса даву бигьасса дакъая –Гарсиа Лоркал захIматсса произведениялийнусса спектакль «Оьсса кьадар». Даву канилух дурксса режиссертуравагума нажагьсса акъа къасисинссия му спектакль бишин.

– Лоркал «Кровавая свадьба» ттун кIулсса тема дия. ГИТИС-рал 4-мур курсирай ттун багьлай бия дипломрал спектакль бишин. На язи бувгьуссия Ширвани Чаллаевлул опера. Педагогналгу хъинчулий ккавккуна. Микку ттун нотарду лякъин захIмат хъанай бия. Ширвани Рамазановичлул цала нотарду дуллуна. Дипломрал проект ккаккан дуллалийни цувагу увкIуна, Ширвани Рамазанович рязину ливчIуна.

Муния мукьах на режи­ссернал даврийн ка ларну дакъая арулла-мяйра шинай. Ттун нава режиссернал пишалий зун хIадурнугу акъаяв, актертуращал зун иял хьун увану чIалай ияв. Театрданул каялувчи Бадрижат Набиевна тиха-шиха бишлашийнигу, хIадурну акъара тIий, махъаллил хъанай уссияв.
Ттуйва бияла бакъа Бадрижат Набиевнал на хIаллицIух режиссернал давривун кIункIу увнав, режиссернал ассистентну ивтунав, цал Аслан Садыкьовичлул, яла Богдан Петканиннул.
ДакIний бур, 2022-ку шинал январьданул каникуллая махъ, даврийн бувксса кьинива Бадрижат Набиевнал баян бунни, январьданул 15-нния тийнай «Кровавая свадьба» спектакльданул ялув зун. На маз бувхIуну ливчIунав, бакIрал гьим дурссия анжагъ.

Тара кьини Г. Лоркал лугу машан лавсун, айивхьура спектакльдануха зий. Так ца затрай ияв на дакI дарцIуну, чара бакъа Ширвани Чаллаевлул музыка баянтIишиврий. Гьану му бия. Амма сивсуну къаивкIра спектакльдануха зий айишин, цанчирча театрдануву бия на цал итталу хъуна хьусса, учиннуча, карав увцусса Дагъусттаннал халкьуннал артистка­хъул Луиза Шагьдилова, Юлиана МахIаммадова, Халисат Батырбекова. Гайннал хьхьичI ттун ламус хъанай бия. Спектакльдануха зун байбивхьукуннив, гай ттух цала хьхьичI хъуна хьусса оьрчIах кунма буруглай бакъаяча, иял хьусса режиссернах кунма вихшалдарай бия. Актертурал кумаграйхчилли хьусса спектакльданул тIайлабацIу.
«Бедный Марат» спектакльгу ГИТИС-рава нанисса пикрир. Дуклакисса чIумалсса пьеса ттул дакIния буклай бакъая, Маратлул рольгу хияллаву дия. На пикри Бадрижат Набиевнахь бувсъссия, га рязи хьуна. Спектакль хIадур буллай байбивхьуссия 2023-ку шинал ахирданий. Премьера тIайла бавцIуна дурусну Ленинград блокадалува буккан бувну 80 шинал юбилейрайн. Ттула дакIнин язисса спектакль бур, шиву ттул пикрирдугу, дакIгу дур. Шиккугу барчаллагь учин ччай бур актертурахь, ттуйнна вихшала дурну, ттущала ва спектакль дузрайн буккан баврихлу.
«Вассалам, вакалам» спектакльгу Бадрижат Набиевнал пикрир. Ванин ччай бия миллатрал темалух жагьилсса ябитаврийну бурган. Нава тIурча, хъинну кIихIуллану ивкIра, буруккинттарай ивкIра, цанчирча миллатрал драматургия ттун ятсса дия. Аслан Садыкьовичлул ххуйну бишинссар тIий уссияв, литературагу, драматургиягу, мазгу ттуннияр цимигу даражалул усттарну кIулсса, даврилгу опыт бусса. На тIурча, шагьрулул оьрчI, Москавлив увну, МахIачкъалалив хъуна хьусса, дуклайгу, зийгу Москавлив, оьруснал ва европанал культурардащал ххишала авхIуну ивкIсса. Мунияту лакрал драматургиялийн ка лаян сислай акъаяв.
МахIаммад-Загьид Аминовлул хъярчийсса хаварду бувккун махъ тIурчарив, ттун ганал пасихIсса мукъух, ганал кьаландалулух бувксса иширттах эшкьи хьуна. Шиккугу шяраваллил оьрму кIулсса актертурал кумаг бувссар. Ттун ххишала бакъа ххира хьунни ва спектакль. Гьарца спектакльданий навагу тамашачитуращал дакIнийхтуну хъяй ура сахIналий хъанахъисса иширттай, спектакль ттунма дакIних кIулну бухьурчагу, цалчин ккаклакисса куна. Барчаллагьрай ура актертурайн дакIнийхтунусса тIуркIулухлу.

– Ссаха зий ура цIанасса чIумал?
– Апрельданий зий байбишин тIий буру Борис Васильевлул «А зори здесь тихие» тIисса, ххюва зенитчицал ва вайннал командирнал къучагъшиву ккаккан дуллалисса кьиссалийнусса спектакльдануха, Ххувшаврил 80 шинан хасну. Ттущалва ГИТИС-раву Худграфрал факультетрай дуклай бивкIсса Ютта тIисса художницащал зий байбивхьуру сценографиялул ялув. Ванил давуртту ккарккун, бувчIунни хъинну гьунар бусса душ бушиву. Ччянива дакIний уссияв ванищал зун. Премьера бишин дакIний буру майрал 16-нний.
Вания махъ дакIний ура цIу буккан бан У. ХIажибагьовлул «Машади Эбад». Лакрал театрданул цимилвагу бивхьуссар, цIана тIурча ва бикIантIиссар цIусса журалий.

– Ина ччя-ччяни лагара личIи-личIисса форумирттайн, фестивальлайн.
– Форумирттайнсса, фестивальлайнсса ­аьрххи­рду тачIав нахIакь къашайссар. Магьирлугърал зузалтрал давриву агьамссар гьунаргу, кIулшивурттугу итххяххан даву. Цайми творчествалул инсантуращал хIала-гьурттушиву дакъа, ца кIанттай щяивкIун хьхьичIунай къахьунтIиссара. Гьарца аьрххи хъуннасса ххаришивугур, жаваблувшиннагур.
– ЦIана итталу цайми пишарду бур, кьадру-кьиматрай жип ганзма ур. ХIасул хьуссарив тачIав цамур пиша язи бугьанссияхха тIисса пикри?
– Къавхьуссар. Москавлив на архIала зий уссияв банкрай, секторданул каялувчину, ласлай уссияв лайкьсса харж. Тиккугу карьера дан бюхълай бия. Амма ттун асар хьуна банкрайн нава, къачча-къаччайна шаниягу ивзун, гъира бакъана даврийн най ушиву, кьинигу гьан дан къашавай ушиву. Театрданувун тIурча – гьавасрал хъаттирдай. Махъунай Лакрал театрданувун увкIукуннив ттул харж сайки ххюлий чIиви хьунни, амма на ххарисса асардащал чантIгу куну, гьавасрай даврийн най ура, гъирарай зийгу ура кьинибархан. Ухха-азу шаву асар шай так шавай зана хьуну, игьалаган щяивкIсса ч Iумал. ТIайласса бакъаривла, туну: «ДакIнил ларсъсса даврий зий ухьурча, ина цавагу гьантлий къазузиссара», – тIисса, щиллив увкусса махъру.
– ГИТИС-раву дуклакийни винма яла дакIний ливчIсса иш цукунсса хьур?
– Мукун кIицI бансса иш дакIнин багьлай бакъар. Амма ГИТИС-равусса щала дуккаву дакIний личIансса дия. Аллагьнайнгу щукрулий, кьадарданийнгу барчаллагьрай ура ттунма тикку дуклансса тIайлабацIу шаврихлу, ххаллилсса педагогтал бакIрайн багьаврихлу. Александр Бармак курсрал мастер, аьпа баннав цал, Валерий Эфендиевлухь дарс дирхьусса Мария Кнебеллул студент Татьяна Орлова, Михаил Фегин, Артем Тенкассов – лавайсса даражалул артистал, жущал цала актершиврул гьунаргу, усттаршивугу кIидачIлай бивкIсса. На актер хIисаврайгу, инсан хIисаврайгу иял хьуссара, ттул пишакаршиврул шачIану лавай хьуссар вай педагогтурал захIматрал биялалийну. Дахьа ГИТИС-равун увхсса ва къуртал бувсса нава цачIу иширча, жу буру кIия личIисса инсан.

ДакIний ливчIсса иш – ца курсираву дуклакисса Оксанащал сахIналий хIасул хьуна чIявусса этюдру. Миннущал жу гьуртту хьуссару личIи-личIисса фестивальлай. Жуйн тани оьвкуна Вязкие Поляны шагьрулийн «Театральные витражи» тIисса фестивальданий гьуртту хьун. ДакIний личIансса аьрххи хьуна. Ттун хъинну дакIний ливчIунни цуппа шагьругу, жува гьантта ливксса кIанугу. Жу ливккунав ца стадиондалий. Къатлува буккайхту, хьхьичI бия стадион.

– ДакIнин дути вила цалчинсса роль.
– Му дия Аслан Садыкьовичлул цалчинсса режиссернал давуну хьусса «Ссихьу» тIисса спектакльданувусса роль. ДакIний бакъар цумур шяраву бивкIссарив, къутаннай на ттула буттачIан левчуну нанисса лахIзалий, буттал роль дургьунугу ия цува Аслан, зал аьтIий бия. Тани тамашачитурава ца хъунасса адамина хъювсулну сахIналийн увккун: «Ттула оьрмулуву мукьал кIунтI иттату къабувксса на ва оьрчIал аьтIутIи унна», – куну, ттун кьяца пишкаш бувна. Школалия учIавривун хьхьичIа-хьхьичI ахъувун лагайссияв ттула кьяцлун за дулун, бялахъан буцин. ИчIаллил хIайвантрава ттул бикIанмагу га кьяцая бусса, дургьусса рольданухлу гастроллай буллусса. ХIинчарагу дакъанма ттул хъирив шагьрулувух бачайссия.

– Къазан шагьрулий гастроллай бусса базилухь, тайннал театрданул чIарах нанийни, СВО-лул тема афишалий итталун дагьну, ина буслай ияв вара темалун хас бувсса спектакль бишинсса пикри вилагу бушиву. Ссайн бувкссар му пикри?
– ТIайлассар, буссия мукунсса пикри. Му проект чулийн дуркссар. «Таврида» Арт кластернул «Меганом» тIисса творчествалул индустриялул академиялущал цачIусса проектрал лагрулий Дагъусттаннал драматург Марат Шахмановлущал жу лавгру Крымнавун. Тикку хьунабавкьуру, СВО-лий минардал дургьусса къурув щядикIан нанисса вертолетру ххассал дан разведкалий лавгун, ччан бакъа ливчIсса Лева тIисса аьраличунащал. Ганиннин Маратлул чивчуну бия Донецкаллал Республикалиясса репортер, цила пишакаршиврул бурж биттур буллай бунува бита-ххитавриву жан дуллусса Надяясса пьеса «Время огня» тIисса. Надял ва Левал бакIрачIан бувкIмур цачIун бувну, хIасул бувссар пьеса «Время надежды» тIисса. Премьера хьуссар Оьруснал ­театрдануву декабрьданул 7-нний. Спектакль бивхьуссар Аьрасатнал президентнал грантрацIух. Укун СВО-лул ишру ккаккан буллалисса спектакль 12-ва бивхьуну бур Москавлия байбивхьуну Луганскалийн бияннин.
Вай цинявппа спектакльлу ккаккан бантIиссар гъинттул Москавлив хьунтIисса «Актуальная драматургия СВО» тIисса фестивальданий.
– ТIайлабацIу баннав, Руслан, вилгу Маратлулгу цачIусса захIматран. Марат Лакрал театрданунгу гъансса инсан ур. Ванащал цачIу дузрайн дуркссар кIира проект – «Исповедь» ва «Легендарный комдив».

Ихтилат бувссар
Зулайхат Тахакьаевал