КутIасса справкалун кIанттай

Ккуллал район дур Дагъусттаннал лахъсса зунттаву, хьхьирияр 2000-нния лирчусса метрардал лахъну. Райондалул дянив бур 2897 метралул хьхьирияр лахъсса Щуну- Зунтту. Райондалул лагру дур 650 квадратный километр. Райондалул дазурдай дур Лакрал, Лаващиял, Ахъушиял, Агъуллал, Рутуллал районну.

 

Ккуллал райондалий дур 14 шяравалу: Хъусращи, Ккул, СунбатIул, 1-мур ЦIувкIул, Ваччи,ЧIяйми, Хъюйми, Хъювхъи, ЦIуйши, Ссухъи, Вихьул, Къян, ЦIущул, 2-мур ЦIувкIул. Райондалийхсса шагьраххуллул цачIун буллай бур Ухссавнил ва Кьиблалул Дагъусттан. МахIачкъалалия райондалул центрданийн дур шагьраххуллийх 190 км. ЦIана райондалий яхъанай ур 10500 инсан.

Октябрь революция хьуну мукьах ВЦИК-рал декретрайн бувну (20.01.1921ш. кьамул бувсса) Ккуллал район духлай дур Гъази-Гъумучиял округравун. 1859-ку шинал Гъази-Гъумучиял ханлугъран «Лакрал округ» тIисса цIа дирзун дур. Сакин хьуну бур Ккулув центр бусса Аьшттиккуллал участок, цивунгу бухлахисса Ваччи, Вихьул, ЧIяйми, Ккул, СунбатIул, 1-мур ЦIувкIул, ссурхIиял Аштти ва Кьункьи.

ДАССР-данул ЦИК-рал хIукмулийн бувну, 1926-ку шинал Аьшттиккуллал участок духлаган дурну дур. 1919-ку шинал сакин дурну дур Лакрал район. 1935-ку шинал март зуруй муния Ккуллал район личIи дурну дур, ЧIяв центргу бувну. 1940-ку шинал райондалул центр бизан бувну бур Ваччав. 1963-ку шинал Ккуллал ва Лакрал районну цачIун дурну дур, 1964-ку шинал сакин дурну дур «Ккуллал шяраваллил район», 1965-ку шинал «Ккуллал шяраваллил райондалун» «Ккуллал район» тIисса цIа дирзун дур.
1935-ку шиная шинмай, 90 шинай, райондалул бакIчиталну бивкIун бур:

Жандаров Аьлил – 1935 – 1938 ш. (ХьурукIул).
Магьдиев МахIаммад – 1939 – 1940 ш. (СунбатIул)
МахIаммадов АхIмади – 1940-1941 ш. (Хъювхъи)
Тумалаев Неъматуллагь – 1941 ш. (ШавкIул)
Чавтараев АхIмади – 1941-1942 ш. (Куми)
Аьлиев ХIажи – 1942-1946 ш. (Гъумучи)
Аджиев Юсуп – I947-I948 ш. (Хъанар)
Аьлиев ХIажи (2-чингу) – 1948-1952 ш. (Гъумучи)
Абакаров ПатихI – 1952-1954 ш. (Къян)
Саркиев Вали – 1954 ш. (Гъумучи)
Загълиев ХIасан – 1954-1962 ш. (Хъусращи)
Кьадиева ПатIимат – 1962-1963 ш. (ЧIяйми)
Рамазанов МахIамма (2 -гу район) 1963 ш. (Гъумучи)
СутIаев СултIи – 1964-1967 ш. (СунбатIул)
ХIусманов Аьбдулжалал – 1967-1980 ш. (Гьамиящи)
Абакаров Рапи – 1980-1985 ш. (Къян)
Аьлиханов Аьлихан 1986 – 1996 ш. (Ккул)
МахIаммадов ХIадис – 1997-2005 ш. (Ккул)
Сулайманов Саэд – 2005-2018 ш. (Хъювхъи)
Рамазанов Шамил – 2018 ш. (Ккул).

1958-ку шинал Бабаюртуллал райондалий къама, ппиринж, лухIитIутIи ласайсса 3217 гектар аьрщарал хьуссар. 1967-1980-ку шиннардий райондалий хьхьичIва-хьхьичI бувссар агьали яхъанансса кIи-кIира зивулийсса шанма къатта, миннуха зун сакин бувну бивкIссар ОКХ, хъинну агьалинан бучIи лякъайсса, чIявусса зузалт зузисса комбинат. Бувссар Ваччиял, ЧIяйннал ратIайхсса ламурду. 1980-1985-ку шиннардий дурссар райондалий дакъа чара бакъасса автозаправка, КПСС-рал райкомран, цIанасса администрациялун дурссар кIира зивулийсса къатри. ЧIявусса идарартту, организацияртту, спортзал, магьирлугърал (культуралул) къатта (дворец), кIилчинмур зивулий библиотекалул идара. Дурцуссар марцIсса щаращул щин СунбатIлив, Ваччав.
Бакрес-Бажиганнай буллали бувссар ятту ва лухIи ризкьи бакьайсса стандартнайсса ппаллу, ризкьичитурансса къатри, мукунна цIу лаган дурссар Бабаюртуллал зоналийсса къутанну.

Рапинаяр мукьах райондалул хъунаману, цал партиялул цалчинма секретарьну, яла райадминистрациялул бакIчину 1986-1996-ку шиннардий зий уссия ккуличу, жагьилсса Аьлиханов Аьлихан. Шиккун учIаннин Аьлихан зий уссия кIирагу райондалул сельхозтехникалул МРО-рал хъунама инженерну, Шяраваллил хозяйствалул управлениялул бакIчину. Ва ия ххаллилсса механизатор.

1986-1996-ку шиннардий дурссар Бабаюртуллал зоналий ряхра колхозрал ппиринж бугьайсса ххаллилсса чекру. 1997-2005-ку шиннардий райондалул лекьавайсса клубрал къатрая бувссар ххаллилсса, райондалул тарих абад буллалисса Краеведческий музей, райондалул дянив сакин бувссар Вирттаврал аллея. Зий диркIссар агьалинан чара бакъа аьркинсса «Щунудаг» цIанилусса кIанттул телевидение. Сакин дурну дуссия ххаллилсса къавтIаврил ансамбль «Кулинка». Бувссия азархана, Асфальтобетонный завод, СунбатIлив бувссия ряхва классрансса кIира зивулийсса цIусса корпус, ялагу тамансса давуртту.

2005-2018-ку шиннардий райондалий жяматийсса сферардал даву цIу лаган дурссар, ччарча экономикалуву, ччарчагу социал аралуву, политикалуву, магьирлугъраву. ЧIяв дурссар агьали яхъанансса къатри чIяву квартирарду бусса, ххюра кIизивулийсса. Бувссар арулва ФАП (фельдшерско-акушерский пункт). Ккулув, Ваччав бувссар ххаллилсса спортзаллащалсса школарду. Дакьин дурссар райондалул культуралул къатри, библиотекалул къатри. 1970 шинал автоклубран буллуссия цIусса «Газель». Зузи бувна Хъювхъав СДК, Вихьлив, ЧIяв зузи бувссия спортзаллу. Зувира­хъул шиннардий буллай бивкIсса ФОК-рал (Физкультурно-оздоровительный комплекс) къатри зузи дурссия Хъусрахь. Капитальнайну дакьин дурссия Ккулув, ЧIяв, Хъусрахь оьрчIал багъирдал къатри.

Ваччав, асфальтгу бувтIуну, канализациягу дурну, бакьин бувссия райцентрданул майданну, байранну, тяхъашивуртту дайсса ххаллилсса сахIнагу бувну, чIирайх 14-рагу шяраваллил тарихийсса суратругу лархъун.

МахIмуд Аьлилов