
регионнаясса даврил уртакьтуращал
КIира нюжмардий Ялувмур Гъуниннал шяравусса «Шамиллул къала» тIисса спортрал базалий хъинну ххуйну зийгу, бигьалаглайгу бивкIун, шагьрулийнмай зана хьунни МахIачкъалаливсса «Восход» тIисса спортрал центрданул тренертал ва вайнначIа вардиш хъанахъисса оьрчIру. Ва аьрххилиясса ихтилат хьунни ва Центрданул директор, Аьрасатнал категориялул судья, Дагъусттаннал каруннай бияврил цачIундур командалул хъунама тренер, Шахьуйннал шяравасса Аьлиев Зураб Кирамуттиннул арснащал.
– 2022-ку шиная байбивхьуну, жу гьарца гъинттул кIира нюжмардийсса лагайссару Гъунив. Ванийн «тренировочные сборы» учайссар. «Шамиллул къала» ккаллиссар жулла республикалийсса ца язимур базалун. Шикку шайссар спортрал личIи-личIисса журардал сборду, Дагъусттаннал ва Аьрасатнал лагрулийсса. Жунма хьусса хъунмасса тIайлабацIулун ккалли буллай ура ва кIану жунма лякъаву. Ттининнин жущал шиккун дучIайссия так Ухссавнил АьсатIиннал сборная. Гьашинурив шикку цал архIал хьуссар шанна сборная: Дагъусттаннал, Ухссавнил АьсатIиннал ва Калужская областьрал, цинявппагу – 60-ксса спортсментал, оьрмулул 12 шинава 17 шинавун бияннинсса, – буслай ур Зураб.

Гьарца шинал шайсса каруннай бияврил сбордай цIакь дувайссар аьмсса физподготовка, рища-щаврил техника, бияврил техника, кьянкьашиву, кIибачIайссар опыт. Тренировкарду дусса кьинирдай ца-ца кьини ца-цавай бювчIунбиширдал (мышцы) группарду зузи буллалиссар. Шанна кьини щиривкIуну тренировкарттахун багьну, мукьулчинмур кьини баян байссар бигьалагай кьинину. Укунми кьинирдай ххал бувайссар лагма-ялттусса кIанттурду, буккайссар личIи-личIисса тIуркIурдай. Гьашинугу мукунма, гиднащал архIал оьрчIру ва тренертал лавгссар лахъисса аьрххилий, лавхъссар Маяк зунттуйн. Вай кIанттурдацIун бавхIуну республикалул тарихраву хьусса иширттая, хаснурив Ккавкказуллал дяъвилия бусласимуних оьрчIал хъунмасса гъирарай вичIи дирхьуссар.
Зураб Аьлиев ва ванал уртакьтал муданмагу зий буссар оьрчIру, так спортраву бакъагу, гьарцагу чулуха итххявхсса бикIаншиврул, цалва тарихгу, культурагу кIулну дикIаншиврул, вайннан спортралмур тарбия дакъа, рувхIаниймур тарбиягу дулуншиврул. Ва мурадрайри укунсса аьрххирдайгу тарихрал ва культуралул кьинирдугу дуллалисса, интерактив тIуркIурдугу буллалисса.
Зунттавусса сбордай оьрчIал дикIайссар шагьрулиймуниха къалархьхьусса режим, вай уттубишайссар ссят 22:00 хьуну, бизайссар ччяни, лагайссар зунттавун, бахьтта битайссар 8-10 километралул манзилданийсса ххуллу. Ва ялагу, архсса лахъсса зунттаву, шагьрулийсса бигьа-рахIатсса шартIирдая ва гьарзатралсса буллай цалва лагма буклакисса нитти-буттая архну къуццу тIутIиссаксса хIаллай оьрчIру чIаланну кьянкьа-кьурчIи шайсса бур, цалла хъирив дукьлай, лакьлай, шюшлай, шикку цала низамрал ялув цивппа бацIавугу, захIматрал терапиягу хъанай дур. Укун, вай аьрххирдал цагу, кIирагу ххуйшиву дакъар, цимирагу дур.
– Ва ялагу, зунттавусса ххялтIасса гьавалий (разрежённый учай) оьрчIан хъинну захIматссар спортраха зун. Зунттаву сагу-савсун, шагьрулийн бувкIун махъ вайннан цукссагу бигьану бикIай.
Тренировкарттахунгу зунттавун бучIайхтува къабагьайссару, зунттавусса, тIабиаьтрал ва гьавалул дикIу, багьу-бизулул дикIу, шартIирдайн аьдат хьуннин, яни акклиматизация хьуннин, 3-4 гьантта шайссар. Яла дачайссар гужсса сборду. Ларайгу кIицI ларгсса сборный командарттащал гьарца кьини шан-шанна сбор дувайссар. Гьарца шинал жу ва аьрххилийн язи бугьайссар шинал мутталий ххуйсса хIасиллу ккаккан дурсса 20-30 оьрчI. Сбордая махъ хьусса бяст-ччаллай оьрчIал хьхьичIунсса кIанттурду бугьайссар. ДукIу, масалдаран, укунсса сбордая махъ най буна 5 оьрчIал ххуйсса хIасиллу ккаккан дуруна Аьрасатнал первенствалий ва бувккуна Дунияллулмур первенствалийн, – буслай ур Зураб.
Амма хIайп жучIара оьрчIал спорт хьхьичIуннай даврих багьайсса къулагъас дакъашиву, чансса бушиву укунсса иширттал инвесторшиву, спонсоршиву дуванми. Уку-укунсса ва цаймигу давурттан къачансса харж-хурж буклай бур, вайгу – оьрчIал нитти-буттал чулуха. Арцу чансса харж хъанай дакъанугу, нитти-буттан бувчIлай бур яла хъинми инвестицияртту – ми махъа нанисса никирал тарбиялувуми душиву.
Гихунмайгу дуккавривугу, спортравугу, низамравугу хьхьичIун личлансса гъира бикIаншиврул вай сбордай ххуйсса хIасиллу ккаккан дурми оьрчIан дулайссар арцуйнусса ва багьлул ххирасса бахшишру. Ахирданий, шаппа-шаппай, шагьрулийн бачиннин, шайссар «контрольные тренировочные спарринги» – хIасиллу даву. Шагьрулийн бувкIун махърив – гъалатIирттал ялувсса даву.
Хъамабитавай ливчIунни бусан, шаннагу сборныйлул оьрчIал дянив хьушиву футболданий буккаврил бяст-ччалгу, вайннуй цалчинсса кIану бувгьушиву Дагъусттаннал, кIилчинмур – Ухссавнил АьсатIиннал, шамилчинмур – Калужскаллал областьрал.
Шиккува кIицI лаган ччива, цамуния къатIий, Зураб КирамуттиновичлучIан «Восход» Спортрал центрданийн заназисса 200-ннийн бивсса оьрчIру ларгсса шинал гьуртту хьушиву шагьрулул, республикалул, региондалул, билаятрал ва щалагу дунияллул лагрулийсса бяст-ччаллай, вайннава 61-ннал бувгьушиву цалчинсса, 55-ннал – кIилчинсса ва 62-ннал – шамилчинсса кIанттурду.
ЧIа учинну спортравугу, низамравугу хьхьичIунсса оьрчIан ва вайннал тренертуран тIайлабацIуртту, цIу-цIусса ккаккияртту.
Бадрижамал Аьлиева