Рисалалул хIакъиравусса пикрирду

Камил Давдиев, ДР-лул парламентрал вице-спикер:
– Гьашинусса шин республикалул экономикалул ва социал-экономикалул тагьар къулай хьуншиврийн хьул буллалисса дур.
Дурсса даврил хIасиллая бусаву дакъассагу, депутатътурайнсса, Дагъусттаннал агьалинайнсса республикалийсса цIурювкьусса масъалартту чулийн буккан баву мурадрай дуллалисса оьвчаву дуссар гьарцагу Рисалалуву. Ва Рисалалуву дакI ххари хьунни шяраваллил хозяйствалул ва куклу промышленностьрал инвестициярттал капитал 10% ххишала шаврия. ХьхьичI ххуттай бивхьуну бур республикалул промышленностьрал фондру ва шяраваллал хозяйстварду цIу дуккан даврил масъалартту.
Сергей Меликовлул къулагъасрайн лавсунни республикалул социал-экономикалул тагьар къулай даврин хъунмасса кумаг хъанахъисса туризмалул масъалартту. ХIакьинусса кьини жула республикалий туризмалул даву хьхьичIуннай даврицIун кабакьу буллай дур Дагъусттаннал ХIукуматрал.
Му бакъассагу, Рисалалуву кIицI лавгунни Конституциялул агьалинал ихтиярду дуруччаврил масъалартту. Шивун бухлай бур кIулшивуртту дулаврил, цIуллушиву дуруччаврил, ялапаршиндарал, агьали хIаллихшиннардал щаллу баврил масъалартту.
Рисалалуву БакIчинал чIур­чIав дунни хасъсса операциялуву гьуртту хъанахъисса аьралитурал ва ливтIуцириннал кулпатирттал чIарав бацIаву мурадрай дуллали­сса давурттай.
Гьашинусса шиналсса Рисалалул умуд буллай бур 2023 шинал республикалул экономикалул ва социал-экономикалул ахIвал хьхьичIунмай хъанан­тIишиврийн.

Артур Исрапилов, ДР-лул парламентрал комитетрал каялувчи:
– Рисалалух жува личIлулну вичIи дирхьуну бивкIру. Хъунаманал гьаз бунни сайки циняв агьам­сса, къювусса масъалартту. Рисалалул ца язимур тIалавшиннану дия Да­гъусттаннал халкьуннал цашиву. Гьай-гьай, цашиву яданшиврул, дуруччиншиврул, властьрал циняв органнал, граждан институтирттал, агьалинал цалва хIарачат цачIун буван аьркин­ссар. Хъуннасса къулагъас дунни хъунаманал паччахIлугърал органнал даву дюрхъуну, сантирай дуван аьркиншиврул хIакъиравусса кIанттурдахгу. Хаснува ттун даши бивзунни кIанттул цилакаялувшиндарал реформартту лядуккан дувавриясса ихтилат. Аьрасатнаву яла лагьмур бур хIакьинусса кьини муниципал къуллугъчитурал харж. Ва кIанугу хIисавравун лавсун, миннал харжру лахъ буван­сса чаран лякъинтIиссар. Мунийну личIину сий гьаз хьунтIиссар тIийгу акъарача, амма лагьсса харжру сававну ххуйсса пишакартал муниципалитетирттал давурттая лаглагаву чIири личIан дувансса иш сакин хьунхьуви тIисса умуд бур.

Марат Илиясов, ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал депутат:
Халкьуннал Мажлисрал депутат, Финансирттал ва налогирттал комитетрал хъунама Марат Илиясовлул кIицI лавгунни Халкьуннал Мажлисрайнсса Рисалалуву Дагъусттан Республикалул БакIчи Сергей Меликовлул, жула оьрмулул гьарца аралий цийва-цийва авцIуну, депутатътурал хьхьичI бивхьушиву мяълумсса мурадру. Вай мурадру цивппагу бур Да­гъусттаннал агьалинал ва хъамаллурал  оьрмулул шартIру къулай даврил ххуллийсса. Рисалалуву кIицI лавгсса мурадру биттур бан аьркинсса сурсатругу республикалучIа дуссар. Республикалул ХIукумат ва Халкьуннал Мажлис му ххуллий зунтIиссар ца ххишаласса хIарачатрай.
– Дагъусттаннал БакIчинал кIицI лавгунни хаснура хъуннасса къулагъас дан багьлай бушиву ватандалул мурадру биттур баврил ххуллий  Украиннал аьрщарай нанисса хасъсса аьралий операциялий гьуртту хъанахъисса дагъусттанлувтурах ва миннал кулпатирттах.
ХIасил, жула каялувчинал дурккусса Рисала дия хIакьину яла хьхьичIу-хьхьичIунми ва барткъабивгьуну чара бакъами масъалартту кIицI буллалисса, язи-язими мурадирттал видурцIусса, бан-битанмур мяълумну ва мяъна ххину бусласисса, ххал бигьлагьисса, – увкунни Марат Илиясовлул.

Юсуп МахIаммадов, Лак­рал райондалул бакIчи
ДР-лул БакIчи Сергей Меликовлул Халкьуннал Мажлисрайнсса Рисалалул хIакъираву цала пикри буслай, Лакрал райондалул бакIчи Юсуп Ма­хIаммадовлул кIицI лавгунни Рисалалуву агьамсса къулагъас дурну душиву хIакьинусса шартIирдаву республикалул социал-экономикалул тагьар хьхьичIуннай хьуншиврул ляхълахъисса ххуллурдах: агьали электроэнергиялул, газрал, хIачIайсса щинал дузал бансса федерал ва республикалул программардах.
— Республикалул экономика ва цIусса зузи кIанттурду хIасул баву, аьрщарал суаллу ва хасъсса аьралий операция ва хIакьинусса цайми-цаймигу агьамсса суаллая дайдирхьунни Республикалул БакIчинал цала Рисала.
Ца яла агьамсса мурадну кIицI лавгунни хасъсса аьралий операциялий гьуртту хъанахъиминнал кулпатирттах аякьа даву.
Сергей Алимовичлул хаснура чIурчIав дурунни аьрщи ва хъус зузи дан аьркинну душивурий паччахIлугъраха ва халкьуннаха. На ми мукъурттицIун гъирарай акьлай ура.
Мукунма хьхьичIсса ххуттайн лавсунни жула аьралитуран тIайла буклакисса гуманитар кумаграл масъалартту.
Лакрал райондалулгу чIумуя-чIумуйн тIайла буккайссар талатаву нанисса кIанттайн кумагру, миннущал аьралитурал дакIурдивун гьавас бутансса ссайгъатру ва оьрчIал чулуха­сса чагъардугу бивхьуну.
Жунма чIалай бур жула райондалий кIичIиртту ва хIаятру цуксса ххуй-хъин хьуссарив, Гъумучиял чIалачIин цуксса даххана хьуссарив.
Республикалул БакIчинал кIицI лавгунни гьашину хасъсса къулагъас дантIий душиву муниципал къуллугъчитурах, миннал харжирдах.
ЧIурчIав дурунни агьали марцIсса хIачIайсса щинал дузал бансса суаллах. Жула райондалул цаппарасса шяраваллавугу агьамнува личIлай бур ва масъала.
Аьмну ссят ва дачIи хьунни Республикалул БакIчинал Дагъусттаннал агьалинал хIал-ахIвал ххуй баврил ялув гъалгъа тIий. Гьарца зат бия, цила-цила кIанттайн бувтун, цила-цила ххуттай бивхьуну, исватну чIалачIи бувну.

Шамил Рамазанов, Ккуллал райондалул бакIчи:
– Ва ххуллухьсса Дагъусттаннал БакIчи Сергей Меликовлул ДР-лул Халкьуннал Мажлисрайнсса Рисалалуву хъуннасса къулагъасрайн лавсунни социал-экономикалул масъалартту.
Сергей Аьлимовичлул дакIнийн бивчунни СВО-лий къучагъшиврий жанну дуллусса аьралитал ва дунни минутIрайсса пахъ багьаву.
«Жува пахрулий буссару аьралий бигарду чувшиврий барт-бигьлагьисса жула вирттаврая. Украиннал аьрщарай нанисса хасъсса операциялуву къучагъшиву ккаккан дурну, Аьрасатнал Виричунал цIа ларсъсса цалчинсса дагъусттанлув хьунни аьраличу-десантник НурмахIаммад ХIажимахIаммадов», – увкунни Сергей Меликовлул.
КIицI лавгунни АьФ-лул субъектирдаву так ца жула республика душиву 1-мур группалул инвалидтуран ва мушакъатсса оьрчIру бусса кулпатирттан къатта-къуш машан ласаврихсса субсидияртту итабакьлакьисса.
Рисалалуву къулагъасрайн лавсунни муниципалитетирттал къуллугъирттай зузиминнан харжру гьаз баврил масъалагу. Президентнал чIурчIав дунни хIакьинусса кьини вай къуллугъирттай зузиминнал харжру МРОТ-рал лагрулийнвагу биллай бакъашиврий.
Республикалий хъуннасса аякьалийн лавсун бур творчествалул сиптарду хьхьичIуннай даврил масъалартту. Дуллай бур ва цIу дуккан дуллай бур культуралул объектру. На каялувшиву дуллалисса райондалийгу гьануцIакул цIу дуккан дунни Ккуллал шяравусса Культуралул къатри.
Творчествалул сиптардая ихтилат багьнавхьур, кIицI лаганна ларгсса шинал Ккуллал райондалул «Наследие» тIисса проект ххув хьушиву культуралул сиптардан хас дурсса Президентнал фондраву.
Билаятран захIматсса, щала дунияллий хъунисса дахханашивуртту хъанахъисса ппурттуву региондалул экономикалул валовый продуктрал хIасиллу хъин чулий ккарккунни. Сукку бунни туризмалул масъаларттугу. КIицI лавгунни республикалийн букIлакIисса хъамал лайкьсса даражалий кьамул буллансса шартIру дузал дан аьркиншиву. ХIисавравун ласун аьркиншиву туристътурал жула экономикалул доход авадан дуллалишиву.
«Аьрщи ва кьай-кьуй агьалинан ва хIукуматран мюнпат буну ишла дуллан аьркинссар», – увкунни ванал. МуницIун бавхIуну Республикалул БакIчинал тIалав бунни Дагъусттаннал ХIукуматрал муниципалитетирттал бакIчитуращал шинал ахирданийнин муниципал сакиншиннардал дазурдаясса сведенияртту ЕГРН-далийн ласун аьркиншиву.
Сулайман Рамазанов, ЦIу­ссалакрал райондалул бакI­чи:
— ХIакьину ттула уртакьтуращал вичIи дишав ДР-лул БакIчи Сергей Меликовлул Халкьуннал Мажлисрайнсса Рисалалух. Цинявппа ялугьлай буссия ва оьвчаврих. Цала Рисалалуву региондалул бакIчинал ляличIисса къулагъас дуллай ур дунияллийсса тагьарданух, хасъсса аьралий операция байбишаврил багьана-сававрттах, хасъсса операциялий гьуртту хъанахъисса аьралитуран ва миннал кулпатирттан кумаг баврих.
Ванал кIицI лавгунни хасъсса аьралий операция нанисса кIанттурдайн, жула аьралитуран, Дагъусттаннал 8 азарда тонна кьайлул гьан дуршиву.
КIицI лаган, жул райондалулгу уттинингу бувссар, уттигу буллайнма буссар аьралий операциялул гьурттучитуран гуманитар кумаг.
Му бакъассагу, райондалул мобилизациялул хьуминнан бувссар арцуйнусса, амниция ласунсса, газрахсса бурж лахъансса, дука-хIачIанмунил чулухасса кумагру. Дуллуссар участокру.
Республикалул БакIчинал ихтилат бунни агьамшиву дусса социал объектру бавриягу. Гьашину Дагъусттаннай тIитIинтIиссар 24 оьрчIал багъ, 13 школа, гьануцIакул дакьин дурну, аьркинмунил дузал дантIиссар 141 къатри. Ми давуртту дан ккаккан бувну буссар 3,6 млрд арцул.
ЦIуссалакрал райондалийгу тIитIинтIиссар 4 оьрчIал багъ. Мунийну садикирттайн электрон очередьрай бавцIуминнал сияхI чIири хьунтIиссар.
Рисалалух вичIи дирхьуну кIира ссят хьунни. Му чIумул мутталий Сергей Меликовлул кIицI ларгунни циняв сферарду. Ванан кIулну бия региондалул циняв масъалартту. Кьянкьану баян бунни ми цаннил хъирив ца щаллу буллан аьркиншиву. Жулагу буржри, Дагъусттаннал БакIчинал лагма лавгун, хьхьичI бивхьусса масъалартту щаллу буллалаву.