«РасуллучIа ккурчIав» тIисса луттирава

«АбутIалиблул увкуна»
Расул ХIамзатовлул «Ттул Дагъусттан» тIисса луттиравух ппив бувну бур буниялагу, хъярчирайгу бувсъсса аькьилсса махъру, ми буллуну бур учаларттал, лувлякъурттал, афоризмардал журалий. Ми цивппагу чIявуну буллуну бикIай «АбутIалиблул увкуна» тIисса калималул хъирив. АбутIалиб мяйжаннугу ия хъинну мукъун усттарсса инсан, ччарча шяир хIисаврай, ччарча ихтилатрал уртакь хIисаврай. Амма «АбутIалиблул увкуна» тIисса цимурца мяйжаннугу АбутIалиблул увкусса бакъассар.
Къапихъал Апанниналгу СтIаллал Сулайманнул оьрмулул ва творчестволул хIашиялий халкьуннавасса аьшукьнал гьайбат ккаккан дурсса кунна, Расул ХIамзатовлулгу литературалувун увцуну ур аькьлукарсса къужа-киши, гьарца ишираву гацIана цала ххуржинттава аькьилсса махъ личин байсса. Масалдаран, «Ттул Дагъусттан»-далуву, «чичул ва издательнал» диалогран яргну къямадиясса куц бучIан бан, Расуллул буллуну бур «АбутIалиблул издательствалийн гьан бувсса чагъар»:
«ХIурмат бусса Дагъусттаннал издательствай! На ура зул халкьуннал шяир, Дагъусттаннал Верховный Советрал Президиумрал член, персональныйсса пенсионер. Гьашину ттун бартлаглай дур мяйцIаллий ххюра шин. Ттун кIулли, агарда ттун ца бакъамур хьуну, на накьлу хьурча, зу хIукму бантIиссар ттул кIива томрайсса лу дунияллийн буккан бан. На зухь миннат буллай ура цIанава ттул ца лу итабакьин, яла, на ивкIуну махъ итабакьинтIисса кIива томран кIанай. Ва ссалам. АбутIалиб».
Гьай-гьай, зунгу бувчI­лачIиссар му чагъарданул автор цурив.
Цанма АбутIалиблунгу му зат ххуйну кIулну бивкIссар, цалагу му хъярчийну кьамул байсса бивкIссар.
Ча, цал, Дагъусттаннал Чичултрал союзрал правлениелий Расуллул бувсса ихтилатрал хъирив АбутIалиб ивкIун ур, ссаятурив рязи акъа, цавува цува ссир­ссилттавун мур-мур тIий.
Расуллул цIувххуну бур, АбутIалиблул ци увкур куну. Ганал чIарав щяивкIсса ОьмархIажи Шахтаманов айивхьукун:
– АбутIалиблул увкунни… – тIий, га АбутIалиблул аьличIан увну ур:
– Ппадажди, ОьмархIажи, ппадажди! – хIиллакарсса пиш увкуну бур АбутIалиблул. – Расул тIий ур: «АбутIалиблул увкуна». Ина тIий ура: «АбутIалиблул увкунни». Утти ина Расуллухь уча: «АбутIалиблул увкунни: на нава учинна!» – куну.
Микку циняв правлениелий буми рязину хъян бивкIун бур.

Къалмакъал
Цал Расуллул кабинетравун, тачIав акъачIин гьалакну, увххун ур укуна паракьатсса, увцIу-кьувцIуну хIалимсса Аткъай. Ххявххун ур, ваца буран ххяххайсса куна, кабинетрал залунная цирив тIалав буллан ивкIун ур, кару-каругу дуллай, чяш уккаврил лажингу гьухъал кIунтIа тIий, чурххайсса гьухъагу чят хьуну.
– Ява, на му зат мукун къабитайссар! – Расул нигьай ихьлай, – Винма ччи-ччимурду буллан бучIисса ххай маикIара! – тIий.
Расул гьанавиххи хьуну, «хъамаличу» паракьат уллан ивкIун ур, амма «дискуссия» нани ххуллий чIугу кьянкьа бувну, утти цувагу ялун бигьлан ивкIун ур. Увккун чичрулул столданухагу, кару-кару дуллан ивкIун ур, циваннив канихьсса кьаламгу кIутIу-кIусу буллай.

– Нания вихь учав, хъирив лаянна куну, ина тIурча, шиккун увкIун ура дяъван, къалмахъал дан, – авчуну ур Аткъайл чулийнай. – Гьу, ачу туну, дяъваннуча!
– На так дяъвааьврийну гьашиву дансса ххай маикIара! – ух хьун къаивкIун ур Аткъай. – Ява на… – хъугьу бахчуну, авцIуну ур. Мунийну «талатаву» къуртал хьуну дур…
Пащагу тIий, кIиягу кIанттай щябивкIун бур. Къалмакъалданул савав ттунгу, ОьмархIажинангу кIул хьуна, Аткъай, чяйгу хIачIан увну, шавай тIайла увккун махъ. Хьумунил савав диркIун дия чичултрал къатраву квартирартту бачIаврицIун дархIусса бувчIу-къабувчIулуву.
Микку ОьмархIажинал мабулара Расуллухьхьун чIявукIулсса суал:
– АцIула, зу кIиягу шикку бив­ссания, цумая ххув хьунтIима?
– На Аткъай автссания, цинявннал тIунтIиссия: «Расул авлия хьуну ур – къужри батлан ивкIун ур». Агана ганал на автссания, хъиннува оьккину хьунссия: «Бурги Расул чун ивну урив – къужрал атлатисса даражалийн агьну ур». Ча, ци чулийгу ух хьунтIима наяв.
Таржума. Р. Эльдаровал