Ккавкказнавух бахьтта

[dropcap]В[/dropcap]ай гьантрайЛакрал райондалийн бувкIунни «Пешком по Кавказу» тIисса организациялул каялувчи Ирина Грушанина. Ванил каялувшиндаралу сакин дурну дур «Ккавкказуллал ххуллу» тIисса 2000 километралийхсса маршрут.

Майрал 20-нний Дарбантуллал къалалучIату аьр­ххилийн бувккун, вацIравух, лухччайх, хъуруннайх, уттинин щилчIав ахттар къабув­сса, инсаннал ша къабивзсса кIанттурдайхчил хьуну, Ухссавнил Ккавкказнал 7 регионгу бивтун, июльданул 20-нний Сочилийн биян дакIний бур.

Маршрутрал лагрулий, июньданул 2-нний, Ирина Грушанина хьунабавкьунни Лакрал райондалул администрациялул бакIчи Юсуп МахIаммадовлущал. «ТIай­лабацIусса хьунни Ла­кку билаятрайнсса аьрххи. Кьунну гьантта бивкIру Инишав. ХIайран бунна Лакку билаятрал тIабиаьтрал. ДакIру тIиртIусса агьлу. ИчIура дурсса нагь-нисирал, накIлил тIин ххал бувну махъ, гъира багьну, яннагу да­ххана дурну, лавгра оьл ттизин. Оьл ттизлазисса на гьарцаннал статусирттай бивхьуну бияв», – ххарину кIибачIлай бур Лакку билаятраясса тIааьнсса асарду Ирина Грушанина. Шичча ва гьан дакIний бур ГьунчIукьатIув. Юсуп МахIамма­довлулгу бувсунни маршрут сакин дан райондалул администрациялул чулуха аьркинсса кумаг бан хIадурну бушиву.


Ирина Грушанинах вичIи­диширча,
туристътал сававну, «Кавказская тропа» маршрутрайхчил
кабакьу хьунтIий бур архсса зунттал
шяраваллу хьхьичIуннай шаврин.


Иринал ният дур Каспий хьхьирия ЛухIи хьхьирийн бияннинсса щала ххуллу бахьтта битансса, гьарца республикалул кIанттул багьу-бизулущалгу кIул хьуну, экскурсияртту ва мастер-классру сакин бансса мурадрай.
Ирина Грушанина бур, математикнал пиша лахьхьирчагу, суратрищугу, дунияллул халкьуннал дянивсса туризмалул экспертгу.
«Ккавкказуллал ххуллу» тIи­с­са жула билаятрал караматсса туристический маршрутран цIу-цIусса кIанттурду лякъинсса пикрилул уртакьтал цачIун бувну ва ми кIанттурдая бигьалаган ххираминнахь бусансса мурадрай щурущи бувсса проект дузрайн буккан кабакьу буллай бур жула Республикалул Туризмалул министерство. Экспедициялул хьхьичI бивхьуну бур ца цамургу мурад – Каспий хьхьирия ЛухIи хьхьирийн дияннин­сса щала маршрут карталийн ласунсса, бахьтта занан ччисса туристътураща цайнува цивппа сайр бан хьуншиврул.
Гьарца шинал цимиягу 100 азара турист учIайсса ур Ухссавнил Американавун ва Европанавун дунияллул халкьуннал лагрулийсса жегъирххуллурдайх – 4270 километралийхсса Pacific Crest Trail (США-наву), 500 километралийхсса Святой Иаковлул ххуллу (Испаннаву) ва Туркнавусса Ликий ххуллу.
Мукунсса маршрутру сакин дуллай, чялиш бувккун бур цIанакул Аьрасатнавугу. Жула билаятрайгу чансса бакъар вай машгьурсса кIанттурдаяр ххуйшиврул хьуннав, надиршиврул хьуннав ялавай бакъасса. Энтузиастътурал хIарачатрацIух укунсса ххуллурду буллай бур Къиримнаву, Байкаллай, Подмосковьелий, Алтайрай, Ураллай. Грушанинал команда тIурча, дакI дарцIуну дур хасну Ухссавнил Ккавкказ бакьлай бушиврий Аьрасатнаву дунияллул лагрулийсса ххуллу бишин.
Проектрал ялув зий байбивхьуну бур 2019 шинал. Ах­ттаршиннардал экспедицияр­ттайхчил «Ккавкказуллал ххуллу» карталийн лавсун бур 457 километралийхсса Дагъусттаннайхсса ххуллу. Масалдаран, хIадурну бур Дарбантлия Оьргърав бияннинсса ххуллу. Телефондалул приложениялий кка­ккан бувну бур бацIан къулай­сса кIанттурду, гьантта бикIансса кIанттурду, неххардийхсса ламурду, мугъаятшиврун кка­ккан бувну бусса бур вахIшисса жанаварт, шатри, нигьачIисса ххяххияртту дусса кIанттурду. Аьмну сакин дурну дур цанна ччисса маршрут язи дугьансса шартIру.

Ирина Грушанинах вичIи диширча, туристътал сававну, «Кавказская тропа» маршрутрайхчил кабакьу хьунтIий бур архсса зунттал шяраваллу хьхьичIуннай шаврин. Ва хияллай бур, кьинирдал ца кьини, ца ххуллий Ккавкказуллал билаятрал аьнтIикIашиву, хъамал ххирашиву ва бахьттасса туризм цачIун шаврийну, Ухссавнил Ккавкказ цIунилгу дунияллул цивилизациялул шанбачIулийн кIура баентIиссар т1ий. Цаппарасса шиннардива маршрут ритан бюхъантIиссар чятирду ба­къанма, Хъамаллурансса къатраву. Инсантураща бюхъантIиссар цала яруннин ккаккан зунттал аьнтIикIашиву, бюхъантIиссар кIул хьун зунттал халкьуннал аьдатирттащал, хьхьичIазаманнул магьирлугъращал. Бигьалаган букIлакIиминнащал зунттал щархъавун дучIантIиссар дунияллул туризмалул практика.
КIанттул агьалинал маэшат хьхьичIунмай хьунтIиссар къатлува кьатIув къабувккунма, республикалул архсса кIанттурдайн арцу дукIлантIиссар. Зунттал щархъаву оьрму тарг чинтIиссар, жагьилтал шагьрурдая махъунмай занабикIлантIиссар.

Проектран, нукIува увку­сса куццуй, кабакьу буллай дур Дагъусттаннал Туризмалул министерство. Республикалий хIадурну дур 4 маршрут 457 километралийхсса: «Заманалул накьичру», «Усттартурал зун­ттурду», «ПаччахIтурал ххуллийх», «Къалардал зункIуллайх» тIисса.
ЦIанакул «Ккавкказуллал ххуллул» тIиртIуну дур Дагъу­с­ттаннай машина къалагай­сса кIанттурдай тIабиаьтрал гьайкаллу. Гьарца шяраваллил дур цинна хасъсса дуниял, хасъсса магьирлугъ ва хъамал кьамул баврил аьдатру. Масалдаран, ца маршрутрай ххуллулсса иян тIий ур Оьргърав, Хъярбащав ва Бархъарав, кIул бан бюхъан тIий бур заргалшиврул магьирлугърая, тIахIунтту даврил сянатрая. Инишав кIул хьун тIий бур ризкьичинал захIматращал.
Ирина Грушанина бугу бувну, хъунма хьуну бур Москавлив. Къуртал бувну бур МГУ-рал математический факультет. 2019 шинал цинма цуппалу ванил бивтун бур 4270 километралийхсса Pacific Crest Trail (США-наву) ххуллу Мексиканал дазуя Канаданавун бияннин.
2007 шиная шийнмай ва бур Оьруснал географиялул обществалул вакил, бивну бур 53 билаятрайн. Бахьтта бивну бур Алтайрайн, Камчаткалийн, Колымалийн, Патагониялийн ва Африканавун. Лавхъун бур Эльбрусрайн, Килиманджаролийн.
Ирина Грушанинал команда Дагъусттаннай кIулну дур Аьрасатнал регионнай «Открой свою Россию» тIисса Щалагу Аьрасатнал туристътурал маршрутру хIасул даврил ххуллий зузисса проектрал финалистътал хIисаврай.

Ирина Грушанинал командалул гьурттушиндарайну Да­гъусттаннай туризм хьхьичIуннай дуккан дан бюхъантIишиврий дакI дарцIуну дур Дагъусттаннал Туризмалул министерство.
– Бахьттасса туризмрая мунил сакиншинначитурал цала хъунмасса хайр къаласурчагу, республикалул агьалинан лябукку хьунтIиссар, цIусса зузи кIанттурду хIасул баврийну, хъамал кьамул бай къатри баврийну. ДачIра хьусса шяраваллал къатри хъамаллурахьхьун булаврийну кIанттул экономика хьхьичIуннай хьунтIиссар, – тIий бур Ирина Грушанина.