ХIайран бувара ванил хасиятрал

Мудангу тIааьнну бикIай, тарихийсса Ватандалия архну яхъанахъисса лакрал ужагърайн багьайхту, кулпатраву лакку мазрайсса гъалгъа бухьурча, миллатрал тарихрал, культуралул, аьдатирттал хIурмат бушиву аьлтта чIаларча. Москавлив Домодедовалийсса Камалуттин ва Анфиса Билаловхъал тIювайн багьайхтугу бикIай укун дакI ххари дуллалисса асарду. Вай Хъусращиял шяравассар. Москавуллал диаспоралул дуллалисса, ккалли дансса мероприятиялий мудангу гьуртту шайссар.

АхIмадлул арс Камалуттин увну ур чIявусса оьрчIру бусса кулпатраву. Дуккавриву итххявхсса, жяматиймур оьрмулул иширттавухгу хьхьичIунсса ва школалул пионертурал дружиналул советрал председательну ивкIун ур. Оьрус мазрал республикалул олимпиадалий цалчинмур кIану бувгьуну бур, историялулмуний – кIилчинмур кIану. Гьаннайсса, школалул цIа гьаз дуллалисса дуклаки оьрчI ивкIун ур. Школагу мусил медальданийну къуртал бувну бур. Москавлив Кутавиннул цIанийсса юридический институтгу къуртал бувну, зий ивкIун ур личIи-личIисса къуллугъирттай, пенсиялийн укканнин – Подмосковьелийсса оьрчIал лагерьданул директорну. Ва цимилагу лайкь хьуну ур Москавуллал шагьрулул ва кIулшивуртту дулаврил департаментрал чулухасса бахшиширттан.

Билаятрал хъуншагьрулий прописка дуван, даву лякъин захIматсса ппурттуву, Камалуттин чIявусса лакрал чIарав авцIушиву, кумагру бувшиву буслан бикIай. Мукунма ванал аякьалувун ласайсса бивкIун бур, ва уттигу ласлайна ур, студентътал. Цала иширттай бувкIсса шяраваллил агьулданунгу, дустурангу, гьалмахтурангу вайннал ужагърай хъамал ххирашиву ва хъамаллураха хIурмат бушиву асар къавхьуну къаличIантIиссар.
Гьай-гьай, ва ишираву кулпатралмур биялагу хъунмассар. Ванан нясив хьуну бур цува кунма дуккавриву итххявхсса, бакI-чурххалгу бювхъусса шяравудуш, Шихаьлиев НурмахIаммадлул душ Анфиса. Вай гьантрай Анфиса бувсса кьини дуссия, барча баву хIисаврай, вания цахъи балжину бусан ччай бура. Анфисалгу Москавлив технологический институтрал экономикалул факультет ЯтIул дипломрай къуртал бувну бур. Москавлив тийхва хъуннасса предприятиялий («Мосэлектрофольга») заводрай экономистну зий байбивхьуну, хъунама бухгалтернал къуллугърайн гьаз хьуну бур. ЧIярусса шиннардий ва даврий зий бивкIун бур, СССР ппив хьуну, завод лакьайхту, коммерциялул предприятиялий хъунама бухгалтерну зун бивкIун бур, хIакьинусса кьинигу миккува бур.

Ва тачIавгу архну къа­бивкIссар Ватандалийсса культуралул оьрмулия ва иширттая. Москавлия бувкIуна цила ниттиуссу, бивкIу бакъасса шаэр МахIаммад-Загьид Аминовлул хъярчийсса хавардания Лакрал театрданул усттарну бувсса «Вассалам, вакалам» спектакль ккаккан. БувкIуна Дагъусттаннал лайкь хьусса артистка Загьидат Муслимовал концертрайнгу.
«Москавлив жу, динну, миллатру личIи къабуллай, гьуртту шару «Дагестан» МЦК-лул, Миллатирттал къатлул, Дагъусттаннал Постпредствалул сипталийну дуллалисса давурттай. ЧIявусса миллатру яхъанахъисса хъуншагьрулий Дагъусттаннал авадансса культура ккаккан дуллалими фестиваллу, мероприятияртту жун мудангу хьхьичIунну дикIай. Лакралмунихрив мякь мудангу ххишалассар. Шинай кIийла-шамийла Дагъусттаннайн биянсса хIарачатгу бувайссар, оьрчIангу, вайннал наслулунгу Ватан ххирассар. КIункIу тIий бикIару лакралми мероприятиярттайн, хаснува театрданувун, концертирттайн, сант дагьайхту, биянмур бувару», – тIий бур Анфиса.
Бусанна вай чялишну гьуртту шайшиву СВО-лий гьуртту хъанахъиминнансса ка-кумаграл давурттавухгу, чIун-чIумуй бияйшиву щавурду дирсса, цIунцIияртту хьусса чиваркIунначIан госпиталлайнгу. «Госпиталлайминнах къулагъас дуван жулва цинявннал буржри, жулла ресурсру ишла дурну, каши дунал – ка кIидархIуну, дакъаналгу – нахIусса мукъуйну, шаймунийну. Жу палатардаву цаягу лях гьан къаитанмур бувару. Жулама икIу, чилма икIу. ХIакинтурахь цIувххуну, цучIав ялун иянма акъасса, ялгъузсса жагьил ххал увара куну, ссайгъат биян бувару муначIангу. Жу вай давуртту жунна цадакьа хIисаврай дувару, вайннуятусса ихтилат гьаз буллан ччан къабикIай», – учай мудан Анфисал.
Гьуртту шай вай ихIсандалул давурттавухгу.
Махъсса шиннардий Москавливсса лакку мазрал диктантирттай гьуртту хьусса ттуву, Камалуттиннул ва Анфисал гъалатI бакъа чирчусса диктантру итталун дагьайхту, школалий ххуйну лавхьхьусса ниттил маз хъамакъабитайссар тIисса пикри цIакь шай. Вайннал буниялттунгу лакрал тарих, фольклор, литература, культура, аьдатру ххуйну кIулсса, хIакьсса зунттал агьлу кунма занакьулу хъанахъисса кулпат бур. Цуппа гъурбатрайми миллатрал мазралгу, культуралулгу кьимат ххишалану кIулсса бикIайнуккар тIисса пикригума багьай вайннал ичIува буний.
Вайннал арс АхIмад ва душ Гулара цивппа кунма Дагъусттан ххирану тарбия бувну бур. Вайннал ташурдугу лакрая бур. Вайннайнгу дирну дур ниттил ва буттал язими хасиятру: дакI хъиншиву, захIмат ххирашиву, инсантуран кумаг буван анавар буккаву.
Укунсса инсантурал лагма-ялттуминнал дуниялгу ярг дувай, оьрмулул ххуйшивурттал кьиматгу лахъ бай.
ХIайран бувара Анфисал ххуйсса цамургу хасиятрал – ссавурданул. Ва хъинну цилва ялув цуппа бавцIусса, тIабиаьтрал цинна сахаватну дуллусса ххуйшиву ядан, дуруччин кIулсса хъамитайпа бур. Чурххай даркьумур янна язи дугьан кIулсса. Ящунал ябацIанну занакьулу хъанахъисса. Учайсса махъгу пасихIну, куртIну, дакIний личIанну учайсса. Мукъул пасихIшиву ванин буттая ва ниттия ирсирай дирхьунссар. Ппу НурмахIаммад «Илчилул» штатрай акъасса корреспондент ия, усттарну лакку мазрайсса кроссвордругу ляхъан дувайсса. Нину Мариянгу мазрал пасихIсса, учайсса мукъуй цIу бусса хъамитайпа бикIайва. Ттун вай, аьпа бивухъул, ххуйну кIулссия. Хьуссара вайннанний ичIувагу, цимилагу цайми иширттайгу цачIу-чIарав щябивкIссару. Марияннул МахIаммад-Загьид Аминовлухасса назмугу пасихIшиврул даражалийсса, дюххансса дур. Дурагу ца ва назму дакъа чирчуну дакъахьурчангума, ва дурккуманан бувчIлай бур шеърирду чичаврил пагьму бусса инсан бивкIшиву ва цайми назмурду къачичаву хIайп учинсса душиву. Шиккува кIицI къалавгун битан къахьунссар, лакку мукъул вара пасихIшиву, куртIшиву душиву Марияннул ва МахIаммад-Загьидлул махъми ссурвавралгу, Марияннул циняв душвавралгу. Вай циняв цачIун бавтIсса чIумал, щакъалиххавай неъмат ласара вайннал лакку гъалгъалия, усттарну, капливун багьан бувну учайсса мукъурттия, хъярчирдая, буттахъал балайрдая. Багьайний багьайкун махъ учин кIулшиву ва буттахъал балайрду ххирашиву цурдара Хъусращиял агьалийнаву личIинура дюрхъуну дунуккар. Шаэртурал, композитортурал, балайчитурал минагу дакъарив!
Ва ялагу, ччинал хьурдайгу учинсса, мяшгу хьунсса дусшиву дур Марияннул ряхвагу душнил. Куннил куннищалсса хIала-гьурттушиву, арарду аякьалийсса дур. Ва иширавугу Анфисал биялагу хъунмассар, ссурвавраву хъунмургу бухьувкун.
ДухIан багьну бур Камалуттиннун ва Анфисан душнил кьурчIишивугу: школа къуртал буллалисса Диана, дарсирдавугу, гьармунивугу итххявхсса ссурухIи, хар-хавар бакъасса цIуцIаврища ххассал бан къавхьусса. Амма ва оьрмулухунсса хажалатрал мугьру Камалуттиннул ва Анфисал симаннай бищурчагу, аьчухну, пиш тIий бакъасса къабургай вай инсантурах.
Домодедоволийсса вайннал ужагърайн мачча-гъанми, шяраваллил агьлу, дустал, гьалмахтал мудан кIункIу тIийнма бикIай.
Бувсса кьини барча тIий, чIа тIий буру Анфисан цIакьсса цIуллушиву, наслулия тирхханну. ДакIнийсса мурадирттайн бияннав, уттиния тинмаймур оьрмугу винма ххираминнащал архIал лахъисса хьуннав!

ПатIимат Рамазанова