Ттигъанну Сочилий лахъа-хъунсса даражалий хьунни «Ттизаманнул журналистика – 2025» тIисса фестиваль. Ваний гьуртту хьунни Аьрасатнал личIи-личIисса регионнаясса журналистътал, экспертътал, вакилтал, вайннавух бия Дагъусттаннаясса делегациягу.
Форумрая цIухху-бусу буван жу хьунабавкьуру Аьрасатнал Журналистътурал союзрал Дагъусттаннайсса отделениялул председатель МахIаммад Ибрагьимовлущал.
МахIаммад, буси Сочилийнсса аьрххилия?
– Дагъусттаннал Информациялул ва печатьрал агентствалул ва Аьрасатнал Журналистътурал союзрал Дагъусттаннайсса отделениялущал цачIуну баян бувссия фестивальданий гьуртту хьун ччиминнал заявкартту булара куну. Журналистътурал союзралми вакилтал чарабакъа гьуртту хьун аьркинссар ва лагрулийсса форумрай. Ванил программагу авадансса духьувкун – семинарду, ккуркки столлу, хьунабакьавуртту, выставкартту, жунгу жула проектру хьхьичIун ласун ччай бия. Аьрххилул хъунмур мурадгу жула региондалийсса журналистикалия бусавуя.
Хьурив хьуну ччай бивкIсса тIайлабацIу?
– Аьрасатнал телевидениялийсса Цалчинмур каналданий зузисса Дагъусттаннал аьралий корреспондент ХIусайн ХIусайновлущалсса хьунабакьаву хьуна мюнпатрансса ва дакIний личIансса. Ванал бувсуна хасъсса аьралий операциялул гьурттучитурал багьу-бизулия, аьралий иширттаву хьунадакьлакьисса захIматшивурттая, диялдакъашивурттая. Ванахьхьун буллай бия чIявусса суаллу, чIунгума диял къархьуна жавабру дулунсса. Халкьуннан кIул хьуну ччай бия телевизордавух ккаккан буллалимур оьрмулуву хъанахъимуничIан цуксса гъансса буссарив.
Шиккура «Вся Россия» тIисса площадкалий хьуна «Махачкала: точка притяжения» тIисса презентация. Ва проект щаллу дурссар Аьрасатнал Журналистътурал союзрал Дагъусттаннайсса отделениялул МахIачкъала шагьрулул администрациялущал цачIуну. Ванил ляличIишивуну хьуна МахIачкъалалуцIунсса ва Дагъусттаннал тарихрацIунсса конкурс баян баву. Гьуртту хьуна чIявусса инсантал, бяст-ччаллил хIасиллайн бувну, 5 инсаннал МахIачкъалийнсса путевкартту дурххуна.
Дагъусттаннал делегациялул чулуха янилун багьансса ца ишну хьуна хъунмасса телеэкран шагьрулул кучалийн лахъаву. Ванил кумаграйну халкьуннал ххал дурссар СМИ-луцIун, экономикалуцIун, туризмалуцIун, жяматийсса иширттацIун дархIусса проектру.
Сийлийсса хьуна «Дагъусттан» типографиялул итабавкьусса луттирдал выставка, вайннувух буссия СВО-лул гьурттучитурая-дагъусттанлувтураясса кIива томрайсса жужгу. Гъан хъанай, цIухху-бусу буллай бия чIявусса инсантал, миннавух – ПаччахIлугърал Думалул депутат Сергей Морозов. Вагу жула делегациялул дурсса хъуннасса давур. Жюрилул хIасиллайн бувну жула стенд ва презентация хьхьичIунсса мероприятиярттал сияхIрайн дагьссар. Ва щалагу жула командалунсса тIайлабацIур.
Пахру бансса иш хьуна Ттизаманнул форумрай дурсса чялишсса гьурттушиндарахлу ва региондалийсса медиапроектирттал хьхьичIунсса презентациярттахлу Арасатнал Журналистътурал Дагъусттаннайсса отделение дипломран лайкь шавугу.
КIицI къадурну къабучIихьунссар «Дагестанская правда» кказитрал корреспондент Хасайбат Мажидовалмур ххувшавугу. Ванил хьхьичIунсса кIану бувгьуна «Лучшая авторская публикация/программа» номинациялий.
ВайннуцIунна хьуна цаймигу ххуй-ххуйсса давуртту. Вай дуллан бигьассар, чIарав ацIанма ухьурча. Барчаллагь тIий ура делегациялуцIун кабакьу бувсса жула даврил уртакь, Дагъусттаннал Информациялул ва печатьрал агентствалул каялувчинал маслихIатчи, Аьрасатнал Журналистътурал союзрал Дагъусттаннайсса отделениялул ревизионный комиссиялул председатель Мурад МахIаммадкаримовлухь. Ванал кумаграйну жуща бювхъунни телеэкран ва цайми шартIру щаллу дан.
Региондалийсса журналистикалийн багьайсса цукунсса масъалартту ххал бивгьунни?
– Аьрасатнал Журналистътурал союзрал председатель Владимир Соловьевлул совещаниялий гьаз бувна хIукуматрал чулуха регионнал отделениярттан арцуйнусса чIарав бацIаву дакъашиврийн багьайсса масъала. Масалдаран, Аьрасатнал Чичултрал союз дагьлай дур творчествалуха зузисса идарарттавун, вайннан хIукуматрал чулуха чIарав бацIаву дур. Аьркинну бур закондалийн бувну Аьрасатнал Журналистътурал союзгу творчествалуха зузисса идарану цIакь буван. Агарда, Соловьевлул тIийкун, ва масъала щаллу хьурча, региондалийсса журналистътурал кашигу ххи хьунтIий дур. Бюхълан тIий бур семинарду, ккуркки столлу буллан, федерал даражалийсса экспертътуращалсса хьунабакьавуртту дуллан, шинай кIийлла-шамийлла дайсса мероприятияртту зуруй цал дуллан.
Шиккува кIицI бан, Аьрасатнал Журналистътурал союзрал Дагъусттаннайсса отделениягу сиптачину бувкссар личIи-личIисса форумру, конкурсру дуллан. Жу цIу дуккан дурссар республикалул хьхьичIунсса журналистътурансса «Золотое перо» тIисса премия. Лауреатнан дипломрацIун тти 20 азарда къурушгу ххи дурссар. Конкурсрай буссар 4 номинация: электрон журалул СМИ, кказит-журналлал СМИ, ТВ-лул ва радиолул СМИ.
Миллатирттал мазурдийсса кказитирттал корреспондентътуран дуллантIиссар арцуйнусса 13 премия, 2 премия – ПаччахIлугърал Думалул депутат Жамалуттин ХIасановлул кьабакьулийну. ДГУ-лул филологиялул факультетрал журналистътал хIадур байсса отделениялийсса студентътурал дянив гьарца шинал байссар Илман Алипулатовлул цIанийсса конкурс. Ванил чIарав ацIаву дайссар Дагъусттаннал Халкьуннал Мажлисрал депутат Шамил Оьмаровлул. Дуссар конкурс Загьир Аруховлул цIанийссагу. ДувантIиссар Алик АьбдулхIамидовлул ва журналистикалул ххуллий цIарду кьариртсса бусравсса цайми инсантуралссагу. Гьарцагу конкурсрая, мероприятиялия кIул бан бюхъайссар жул Телеграм-каналданий. Конкурсирттай гьуртту шаврийну корреспондентнал пагьму-гьунар, пишалул даража хьхьичIунмай хъанахъиссар, мунияту, республикалул бакъагу, федерал лагрулийсса конкурсирттай чялишсса гьурттушиву дуллан аьркинссар. ТIайлассар, ниттил мазрай чичлачими корреспондентътуран захIматшивуртту хьунадакьлай дур. Оьрус мазрайсса подстрочникрал авторнал чивчусса мяъна-мурад баххана буллай бур. Миллатирттал кказит-журналлал редактортурал ва чулийннайсса къулагъас ххи дурну, чаранну лякъин аьркинни кумагран.
Искусственный интеллект, нейросеть сийлийсса чIун дур. Ци чара ина вайннул хIакъираву?
– «Дагестан» РГВК-лул хъунмур Камила ХIамзатова делегациялул чулухасса экспертну гьуртту хьуна форумрайсса ца площадкалий. Ванил балжину бувсуна искусственный интеллектрая, нейросетьрая, телевидениялул давриву ишла даврия. Ванил чIурчIав дурна ва ттизаманнул СМИ-лун бакъа чара бакъасса кумаг бушиврий. ЧIявусса ихтилатру цайминналгу бувна ва темалун хасъсса. Вайгу экспертнал тIутIимуницIун бавкьуна.
Ттул пикрилий, журналист икIан аьркинни ттизаманнул тIалавшиннардугу, интернетрацIун дархIусса шартIругу кIулсса. Дуниял даххана хъанай дур, технологиярттугу ваницIунна.
Интернет журналистнал кумагчири, ванийну бакъарив жула миллатирттал мазурдийсса кказитру дазул кьатIув ккалан бюхълахъисса, онлайн подписка, акциярду, мероприятияртту дуллалисса? Социал сетирдай вацIана ляхъин бюхълай бур ччимур журалул информация. Масалдаран, жу гьарца шинах дайссар дунияллул халкьуннал дянивсса акция – лазгиял мазрайсса диктант. Ваний гьуртту шайссар дунияллул зуманивсса дагъусттанлувтал.
Миллатирттал мазурдийсса кказит-журналлаягу хьурив ихтилат?
– Жу, личIи-личIисса регионнаясса председательтал, цачIун бавтIун, ххал бивгьуссия ва масъала. Гьарцаннал цара ца диялдакъашиврия буслай бия. Яла цIюрувкьумур масъала жагьилсса ник ниттил мазрай гъалгъа къатIутIаву, жагьилсса кадрарду биялну бакъашиву бия, яларив зунттал архсса кIанттурдайн кказитру-журналлу биян бан захIматну бушиву, буккултрал аьдад чан личIлай душиву ва мукунма цаймигу. Форумру, акциярду дуллай ниттил мазгу, кказит-журналлугу буруччин къашайхьунссар. Кьамул дан аьркинни ниттил маз ябаврицIунсса закон. Дагъусттаннай кьамул дуван тIий дур «Программа по сохранению и развитию родных языков». Ванил сиптачину увккунни Дагъусттаннал бакIчи Сергей Меликов. Умуд бур ва программалул миллатирттал мазру ябаврил ххуллий хъунмасса хайр ва кумаг хьунссар тIисса.
Ци чIа учинна СМИ-лул зузалтран?
– Ттизаманнул журналистътуран на чIа учивияв пишалул ххуллий тIайлабацIу. Журналистътуран чарабакъа аьркинссар федерал лагрулийсса форумирттай, конкурсирттай чялишсса гьурттушиву дуллан. ЖучIара ххаллилсса журналистътурал команда дуссар. Вайннал бурж республикалий хъанахъимуниясса тIайламур халкьунначIан биян бавур, жяматийсса ишру, лагма-ялтту хъанахъимур, социал ва экономикалул масъалартту, хасъсса идарарттал хъуниминнайн бувккун, бартбигьавур. Журналисътурал ва халкьуннал дянив бикIан аьркинссар вихшалдарал ламу, цуксса халкь жуйнна вихшала дуну бурив, муксса цIакьссар дянивсса дахIавугу.
Барчаллагь ихтилатрахлу, дуллалимуницIун Заннал кабакьиннав.
Аминат АхIмадова