Элмулул ва эшкьи-ччаврил ташулий щавшсса оьрму

Гьарица шинах, февраль зурул 8-нний, жула билаятрай кIицI лагайссар Аьрасатнал элмулул кьини. Байран кIицI дуллан бивкIссар Аьрасатнал Элмурдал академиялул гьану бивзун 275 шин хьусса чIумуя шихуннай (1999 шин).
Вай гьантрай ттун дакIнин бутан ччан бивкIунни элмулул ххуллий хъунмасса захIмат бивхьусса ва цалла цIарду бусраврай кьариртсса Киров ва Гулизар Султановхъал ххаллилсса кулпат, бусан ччан бивкIунни кулпатрал элмийсса ирс бачин бувсса миннал душния Светлана Амировая.

Бакъахьунссар Дагъусттаннал аьлимтураву, хаснува лакраву, Султановхъал кулпатрая къабавсса, къакIулсса.
Нажагьсса бикIайхьунссар кулпатру ласгу, щаргу гьарица ишираву цаннацIун ца бавкьусса, оьрмулул иширттахсса бургавривугу, дуллалисса давурттавугу ца ххуллу-ххуттайх нанисса уртакьтал.
Киров ва Гулизар бия кIул­шивурттал, дуккаврил кьадру-кьимат кIулсса аьлимтал, интеллигентътал. Зунттал щархъаву школардугу къуртал бувну, кIулшивуртту ласаврил, элму ахттар даврил ххуллу сивсуну бивтсса.
Киров Абакарович, СССР-нул ва РСФСР-нул просвещениялул отличник, Дагъусттаннал лайкь хьусса учитель, философиялул элмурдал кандидат, Дагъусттаннал Педагогикалул институтрал (ДГПУ) кафедралул доцент, ацIнияхъайсса шиннардий Дагъусттаннал педагогикалул институтрал (ДГПУ) музыкалул ва педагогикалул факультетрал декан.
Гулизар АхIмадовна, Аьра­сатнал театровед, театрданул тарихчи, литературовед ва таржумачи, искусствоведениялул кандидат, Аьрасатнал элмурдал академиялул Дагъусттаннал элмийсса центрданул хьхьичIунсса элмийсса зузала, Аьрасатнал искусствалул лайкь хьусса ишккакку, Дагъусттаннал ПаччахIлугърал премиялул лауреат, Аьрасатнал Театрдал ишккаккултрал союзрал Дагъусттаннал отделениялул критикалул секциялул каялувчи. Лайкь хьуссар Дусшиврул ордендалун, «За трудовую доблесть» медальданун. Дагъусттаннал театрдал тарихрал музейран дирзун дуссар ванил цIа.
Султановхъал бивтун бур яргсса оьрмулул ва элмулул ххуллу.
Занналва цаннан ца нясив бан куну ляхъан бувсса кунма­сса чут бия Кировгу, Гулизаргу. Муксса цаннацIун ца бавкьусса бия. МарцIсса эшкьи-ччаврил гьанулий щавшсса кюругу цIакьсса, эбратрансса хьуну бур.
ЧIявур вайннал оьрмулуву дакIнин бичинсса яргсса лахIзарду.
Школагу арцул медальданий къуртал бувну, Киров увххун ур Дагъусттаннал университетрал математикалул факультетрайн. Гихунмайсса оьрмурив философиялуцIун ва музыкалуцIун бавхIусса хьуну бур. Хъярчирай цала учайсса куццуй, агьамсса шанна элмулул: математикалул, философиялул, музыкалул лахъазантту тимар дурсса аьлимчу ия Киров Абакарович.
– Ттун хIакьинусса кьинигу дакIний дур буттал дурчIин дурсса математикалул дарсру. Мукун ххуйну дурчIин дайвахха, ца чIумал, му аьличIан ан къасивсуну, институтравусса пара кьабитан багьссия. Гьарзатраву низам ххирасса, жаваблувсса ия. Ххирая хъярч-махсартту буллан, ия дакI аьчухсса. ЦIанагу студентътал хIурматрай дакIнин утлан бикIай.
Нину дия ляличIисса караматшиврул, яхI-къириятрал заллу, мукъувугу, тIуллавугу уздансса, гьарица ишираву тIайласса, аьркинсса куццуйсса. Ттувура цания ца мунил хасият духьурча, буллу мурадри, – тIий бур душ Светлана.
Аспирантуралувун ухханнин Киров Абакарович зий ивкIун ур Ккуллал школалий директорну. Му чIумала – комсомолданул райкомрал секретарьнугу, му ппурттуву, хатIалий куна, хьунаавкьуну ур яла цала оьрмулул дусну хьунсса Гулизардущал.
Буйнакскалий педучилище къуртал бувсса Гулизар зий бивкIун бур Гъумуксса школа-интернатрай тарбиячину, яла – комсомолданул райкомрал кIилчинмур секретарьну. Мичча байбивхьуну бур ванил искусствалувунсса ххуллугу. Му чIумал хьуну дур талихIрал ташулучIансса ххуллул дайдихьугу. Гъумук комсомолданул собраниялий ккавккун ябавцIуну бур Кировлун Гулизардуй. Чичру духьунссия, хар-хавар бакъанма вай цIунилгу хьунабавкьуну бур – цивппагу Кировхъал шаппа. Гъумуксса Лакрал театр гастроллай Ккулув бувкIун бивкIун бур, миннащал – ПартIу ПатIимал роль дугьлагьисса Гулизаргу. Аьдат диркIун дур жяматрал артистътал хъамалу буцайсса. Кировлул ссурваврал бувцуну бур Гулизар ва цамур актриса. Комсомолданул собраниялий ябавцIуну бивкIсса душ утти цала шаппайн тIайла бавцIусса чIумал, цал архIал махIатталгу, ххаригу хьуну ур жагьил. Мунияр махъ Киров армиялийн увцуну ур. Тиха ччя-ччяни чагъарду чичайсса бивкIун бур, му ппурттуву, Гъумучагу лавгун, Ленинградрай Театрданул ва кинорал институтраву дуклан бувхсса ГулизардучIан.
– КIиттуршунничIан бив­сса чагъарду буссия цаннал цанначIан чивчусса тIий, бу­слан бикIайва, – тIий бур Светлана.
Арс щар дуцин ччай ушиву ва мунан Гулизар ххуй бизлай бушиву бувчIукун, Кировлул нину дахьтта ларгун дур Ккулату Кумав, душ була учин….
Вайннал ташу бувсса чIумалгу Гулизар дуклай буну, Кировлунгу Ленинградрайн гьан багьну бур мунил дуккаву къуртал хьуннин. ЧIун оьнна гьан дан къаччисса, элму ахттар дан гъира бусса цувагу увххун ур тийхва аспирантуралувун.
Светланагу Ленинградрай бувну бур, Гулизардул диплом буручлачисса ппурттуву. «Ттул «Рожденная в Ленинграде» тIисса медальгума дуссар. Та чIумал мукунсса медальлу дуллай бия», – тIий бур Светлана.
Дуккаву къуртал шайхту, кулпат Дагъусттаннайн зана хьуну бур. Гулизар зий бивкIун бур Радиокомпаниялий режиссерну, Элмурдал академиялул филиалданул искусствалул отделданий. Шикку зий бунува, очнайну бувххун бур Ленинградрай аспирантуралувун. Ванивусса дуклансса гъира чIалай, Киров Абакаровичлулгу, манеъшиву къадурну, итабавкьуну бур. ЧIивисса Светланагу оьрчIал багъравун биян буллай, шанна шинай аспирантуралуву дуклай бивкIун бур.
1974-ку шинал лайкьну диссертациягу дурурччуну, Гулизар Элмурдал академиялул филиалданий зун бивкIун бур. Ва хьуну бур Дагъусттаннай цалчинсса театровед. Цила оьрмулул махъсса ацIра шинал лажиндарай ванил итабавкьуну бур дагъусттаннал искусствалуцIун ва культуралуцIун бавхIусса, ккалли бансса ряхва лу.
Лакрал театрданул тIалав бувну, шиккугу завлитну зун бивкIун бур. Сайки кьура шин дурхьунссар Лакрал театрдануву зий Гулизар АхIмадовнал.
– ОьрчIру мукъурттийну къабайссар тарбия, ми нитти-буттал эбратрайнур тарбия шайсса учай. Жун мудан, гьарица шаттирахун эбратну хьуна нину-ппу, – тIий бур Светлана.
Укунсса кулпатраву тарбия хьусса душ элмулул ххуллийх лагавугу бувчIлачIисса зат бур.
МахIачкъалаллал 11-мур шко­­лагу лавайсса кьиматирттай къур­тал бувну, Светлана бувххун бур тай шиннардий Дагъусттаннал Педагогикалул институтраву (ДГПУ) цIуну тIивтIусса дошкольный факультетрайн.
– Школа къуртал бувсса чIумал на чун буххан хъинавав тIий буссияв. Медицина хъинавав язи дугьан, чил билаятирттал мазурдил факультетрайн ягу художествалул ва графикалулмунийн хъинавав тIий, пикрирдай буссияв. Ттун аьркиннийн Заннал цала кIункIу бувнав. Ччяни бувчIуна нава къабяйкьушиву. Гъирарай дуклайгу буссияв. Цавагу факультетрай жучIа кунна куртIну ва гьарта-гьарзану психология къала­хьхьайва. Шикку жувун жула пишалухсса, психологиялул элмулухсса гьавас бувтуна. Жу лавсъссар пишакарнахьхьун хъунна­сса каши дуллалисса преподавательнал ва оьрчIал багъирдал методистнал дипломру, – буслай бур Светлана.
Институт ванил къуртал бувну бур ЯтIул дипломрай. Ца шинай оьрчIал багъравугу зий бивкIун, ва бувкIун бур цила къуртал бувсса факультетрал хасъсса ва клиникалул психологиялул кафедралий ассистентну зун, цуппа дуклакисса чIумал факультетрал деканну ивкIсса, цIана кафедралий каялувшиву дуллалисса Маллаев ЖахIпар Михайловичлул оьвкуну. Сайки мукьцIалла шин хьуну дур Светланал шикку зий. АрхIала ва зий бур Дагъусттаннал Ссихьрал театрданул педагогикалул бутIул каялувчинугу.
– Элмулул ххуллия ихтилат бухьувкун, кIицI лаган ччива, Ссихьрал театрдануву зий, ттун бувчIунни ттула элму шикку практикалий ишла дан бюхъаншиву. Махъсса шиннардий чIяву хьуну бур цIуллу-сагъшиврул ссуссукьушиву дусса оьрчIру. Ттула хIарачатрайну нава зузисса дефектологиялул кафедрагу, Ссихьрал театргу цачIусса мюнпатсса проектирдаха зузи бан бювхъунни. ЦIана Культуралул министерство зий дуссар ссуссукьушиву дусса оьрчIан бувчIин бавуртту дансса чаранну лякъавриха (цифлокомментирование). Уттигъанну Дагъусттаннай цалчин дурссар му даву: «Хочбар» тIисса спектакльдануцIун дархIуну. Му давриву жул кафедралулгу хъуннасса гьурттушинна дурссар. Му бакъассагу, шанна шинни кафедралул Ссихьрал театрданущал цачIу, «Люди как люди» тIисса, аутизм дусса оьрчIаха зузисса региондалул экспертъталну, – буслай бур Светлана.
2001-ку шинал, цала кулпатрал оьрмулуву агьамсса кIану бувгьусса Ленинград шагьрулий, А.И. Герценнул цIанийсса Аьрасатнал педагогикалул университетрал аспирантурагу къуртал бувну, ванил лайкьну дурурччуну дур психологиялул элмурдал кандидатнал диссертация. 2008-2014-ку шиннардий Светлана бивкIун бур институтрал ученый секретарьнугу. Ва давугу ванил пишалул ххуллий ххуй­сса школану хьуну дур.
Светланал ур кIия арс. Элмулул ххуллийх къагьарчагу, дуккавриву, давриву хьхьичIунсса бур. МахIаммадлул къуртал бувну бур школа мусил медальданий. Вагу культуралул, искусствалул аралуву ур. Къуртал бувну бур Санкт-Петербургуллал университетрал вокалданул отделение. Зий ур Лакрал ва Опералул театрдаву. АхIмадлул къуртал бувну бур школа арцул медальданий. Ва бюхъу бусса «айтишник» ур. ЦIанасса чIумал бизнесрахун агьну ур.
Светланал мукьва арснал душ бур. Щин кIулссар, бюхъайссар вайннува буккан ниттил ва бава-ттаттал ххуллийх гьансса, элму ахттар дуллансса варистал.

Андриана Аьбдуллаева