Ца байрандалуцIунсса пахру ва къюву

Шиная шинайн мукIру хъанай бура Ххувшаврил байрандалул кьадру ва хIурмат лакрал миллатрал дянив, ца ххуттал бухьурчагу, ххишаласса бушиврий. Му исват хъанай бур Хъун дяъвилия зана къавхьуминнансса гьайкаллахасса аякьалийну. Лакрал райондалий лирчIун душиву къакIулли царагу шяравалу ватандалул ххуллий жанну дуллуминнансса гьайкаллу жяматрал цала кашилуцIух цIу дуккан къадурсса. Байрандалул хьунийн ми дуцай цин лархьхьусса тагьарданийн.

МахIачкъалалия бувккун, Лакрал дазуйн бухханнин личIину итталун къадагьай Ххувшаврил байрандалун хас дурсса я транспорантру, я ттугъру, я вирттаврал суратру. Лаккуйн буххайхту тIурча, най бунува асар хъанай буссар байрандалул бияла. Лакрал чIивисса миллатрал дянива цайми миллатиртталнияр чIявусса чиваркI душман ххит ан лавгун, миннавасса бачIи зана къавхьуну, миллатрал аьдад хIисав дурнугу, яла гьарзасса Вирттал бувккун буну тIийгу бухьунссар жучIава ватандалухлу жанну дуллуминнал аьпалул ва Ххувшаврил байрандалул хIурмат бюхттулсса.
ХьхьичIсса шиннардийнияр чIявусса агьлугу бувкIун, ттининнияргу сий лахъну хьунни гьашинугу Гъумук Ххувшаврил парад ва байрандалул шадлугъру.
Аьдатравун дагьсса куццуй, кIюрххила датIлан диркIуна Гъумучиял паччахI-ххуллийн лакрал ххюягу Виричунал ва ватан душманная дуручлай бивкIсса цала ттаттахъал суратру, транспорантру, тIутIал кацIру кIунттихьсса дуклаки оьрчIал дасттарду. Лагмава баллай бия дяъвилул шиннардил балайрду.
Парад дайдишин хьхьичI Лакрал райондалул бакIчи Юсуп МахIаммадов ва ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал депутат Марат Илиясов шагьрурдая бувкIсса хъамаллуращал, райондалул администрациялул ва идарарттал зузалтращал Совет Союзрал ва Аьрасатнал Вирттаврал аьпалул чIирачIан бувкIун, тIутIив дирхьуна. ЧIира бувссар 2015 шинал Ххувшаврил 70 шинал хьунийн, 1975 шинал Гъумучиял школа къуртал бувсса чиваркIуннал сипталийну ва харжлухрацIух.
Шичча Вирттаврал аллеялийн лавгун, гьарцагу Виричунал суратрацI дирхьуна тIутIив. ДакIнин бутанну, 2020 шинал Гъумучиял паркрал паччахI-ххуллул чулийнмайсса чIирайн лахъан дурссия Буттал КIанттул цIанийсса Хъун дяъвилий Виричунал цIуку лавсъсса дагъус­ттанлувтурал суратру.
Дяъвилун бувсса кумаграхлу ПаччахIлугърал Обороналул комитетрал райондалун бахшиш бувсса ЯтIул Ттугълищал ва Совет Союзрал Вирттаврал – АхIмад-Хан Султаннул, Ризван Сулаймановлул, ХIажи Бугъановлул, Якьуб Сулаймановлул, ЦIаххуй Маккаевлул суратирттащалсса чIавааьралийтал хьхьичIну, зюннав-дачIулущал парадрал кьюкьа Гъумучиял паччахI-ххуллийх дуркIуна дяъвилия зана къавхьуминнан дацIан дурсса гьайкалданучIан. Кьюкьлувуминнал кIунттихь дия Хъун дяъвилий талай бивкIсса цала гъанчунал суратру. Гъумучиял школалул дуклаки оьрчIал тIитIин бувну бия 15/5 метралийхсса Аьрасатнал ттугъ.
ГьайкалдануцI тIутIал шалкригу бивхьуну, дайдирхьуна митинг.
Бюхттулсса Ххувшаврил агьамшиву кIицI лаглай, Юсуп МахIаммадовлул увкунни:
– Ва байрандалул цинявппагу аьрасатлув цачIунмай бу­ллалиссар. Ватандалул цIаний чувшиврий жан дуллусса гьарца солдатнахсса ва фашизм дух даврил ххуллий жард къакуну бавцIуну, дяъвилул къинттуллух захIмат буллай, билаят ччаннай бацIан бувминнахсса дакIнийхтунусса ччаврил ва пахрулул жула дакIру асардал видуцIин дуллалиссар.
Лакрал райондалия аьрайн лавгун ур 6000 чув, вайннава 1500-цала хушрай, 3200 ливчIун ур дяъвилул цIараву. ЧIивисса лакрал миллатрава увккун ур Совет Союзрал 5 Виричу. Щалла дунияллийх машгьур хьуссар кIийла Виричу АхIмад-Хан Султаннул цIа. Цувгу дяъви нани­сса мутталий 602-ла гьаз хьуну ур ссавнийн. Гьуртту хьуну ур 150 гьаваллавусса талатавриву, 30 цалалу, 19 цайми летчиктуращал ххит дурну дур душманнал самолетру. Махъра-махъсса самолет – Берлиннай.
Лакрал райондалия шамуннал лавсун бур Виричунал цIуку – Ризван Сулаймановлул, ХIажи Бугъановлул, Якьуб Сулаймановлул.
Хъун дяъвилий дагъусттанлувтурал дурсса къучагъшивур­ттая буслай байкъалитIунссар. Гайнная чивчуну бур луттирду, ляхъан бувну бур балайрду.
Дяъвилул къинттуллух талай диркIсса 6200-нниха лирчусса партизантурал кьюкьраву гьуртту хьуну бур тамансса дагъусттанлувтал. Микку дурсса виричушивурттахлу жула райондалиясса Ссунгъур Акаев хьуну ур Польшанал Лараймур ордендалул кавалер.
ЗахIматсса тагьардануву душманнал ясирданува ххассал хьун бювхъусса цикссагу дагъусттанлувтурал чялишсса гьурттушинна дурссар кьатIаллил билаятирттай Гитлердул аьралуннащал талай. Тийх, гъурбатрай, кIанттул патриотътуращал хъачIрай хъачI дирхьуну талай бивкIссар Читтуратусса ХIасан-ХIусайн Камалов – Италиянал Виричу ва Ххюлусматусса ХIусайн Кущаев – Франциянал Виричу.
Ххувшаву ласавриву хъунмасса кIану бувгьуссар ЗахIматрал фронтрай гьуртту хьуминналгу. Ккаши бувхIуну, цалла дусса хъус-хъиншивуртту дяъвилун дуллай, 14 миллион къуруширттал тIайла бувкссар. Дяъвилун бувсса кумаграхлу Лакрал район лув-ялув мукьийлла лайкь хьуссар СССР-данул Совнаркомрал Занази ЯтIул Ттугълин ва лув-ялув шамийлла – ПаччахIлугърал Обороналул комитетрал Занази ЯтIул Ттугълин, цуппагу яла абадлий ливчIссар райондалухьва. Вана хIакьинугу ва Ттугъ жулла шадлугъ чIюлу дуллай.
ХIурмат бусса ватанлувтал, жула ппухълуннал дурсса виричушивурттал, захIматрал эбратрай тарбия дуллан аьркинссару жува хъирив нанисса ник, тайннал аьпагу буручлай, жула билаятрал виричувсса тарихраягу пахрулий.
Бюхттулсса Ххувшаву ларсун 80 шин ларгун махъ, жула билаят цIунилгу нацизмалийн данди бавцIуну, буручлай бур Аьрасатнал миллатрал мурадру, тархъаншиву ва цашиву.
Дазу-зума дакъасса барчаллагь жула аьралийтуран, мяйцIалла шинал хьхьичI цала ттаттахъул кунма, къучагъну нацистътуращал талатисса.
Цуксса хIайпнугу, жунна кьинилия кьинилийн баллай бур билаятрал мурадру буруччаврил ххуллий жанну дуллусса ватанлувтурал цIарду. Лакрал миллатрава хIакьинунин увккун ур СВО-лул Аьрасатнал мукьа Виричу: НурмахIаммад ХIажимахIаммадов, Фархад Худайнатов, Шамил МахIаммадов, МахIаммад Исбакиев. Мунищала архIал баллай бур аьралий мурадру биттур буллай, Аьрасатнал аьскарнал бюхттулсса пишакаршиву ва язими хасиятру ккаккан дуллалисса салдатнал ва хIаписартурал цIарду. ЩищачIав къабюхъантIиссар лахIан ан Аьрасатнал аьскар, къахьунтIиссар бух бан Аьрасатнал агьалинал гьавас. ЦукунчIавсса щак бакъар ва тагьарданувугу жува хъунмур никирал виричушиврун лайкьну буккантIишиврийн, дуруччинтIишиврийн 1945 шинал ларсъсса дакьаву ва тархъаншиву.
ДакIнийхтуну чIа тIий ура зун цинявннан талихI ва дакьаву! – увкунни цала ихтилатраву Юсуп МахIаммадовлул.
Дяъвилия зана къавхьуминнал рухIирдаяту кьулгьу-алхIам бувккунни Лакрал райондалул имамтурал хъунама ХIабиб Батталовлул.
КIирагу райондалул аьралий комиссар Аьли Гъази­махIаммадовлул бувсунни Хъун дяъвилий Лакрал райондалул чиваркIуннал дурсса гьурттушиндарая ва виричушивурттая.
Марат Илиясовлул кIицI лавгунни лакрал миллатраву бакъашиву цавагу кулпат Хъун дяъвилий гьурттушинна къадур­сса, аьрай талай хьуннав, къанавртту дуклай хьуннав, къинттуллух захIмат буллай хьуннав бивкIсса.
Гъумучиял школалул директор Соня Макьаевал кIицI лавгунни, шинну наниссаксса, куртIну бувчIлай бушиву жунма совет агьалинал душмат ххит увсса Ххувшаврил кьимат.
– Ххувшаврил байран – ва бюхттулсса, ляраличIисса байранни, цанчирча ванил цачIун дуллай дунутIий къюву ва ххаришиву. Бакъахьунссар жула билаятрай цавагу кулпат дяъвилул хIасрат къадурхIусса. Мунияту жула яла къалагайсса буржри никирая никирайн буслан Ватандалул ххуллий жанну ду­ллуминная, буручлан тайннал аьпа. Ххувшаву – му виричушиврул ва бухкъалагайсса гьавасрал лишанни. Гьай-гьай, западрал билаятирттан бувчIингу, кьамул бангу захIматсса ишри захIматкашная ва хъудугьултрая сакин хьусса ЯтIул аьралуннал Европанаву ца яла хьхьичIунмунин ккаллисса билаятрал аьрал ххит баву. Так ца жунмар кIулсса ЯтIул аьралу­ннал немецнал генералтал ясир буллай бивкIсса куц. Му бух бан къашайсса дакIнил гьавасрал ва ватандалухсса дазу дакъасса ччаврилли жула аьрал жард чин къабивтсса. Чичлачийча тайннал тарих цанма ччийкун, баччан буллалийча хIакьмур. Жула бурж, хаснува педагогтурал, никирая никирайн жула ппухълуннал аьпа ябавур, – увкунни ванил.
– Ялун нанисса никиран мудангу эбратну диркIссар ппухълуннал чувшиву. Душман ххит увну 80 шин ларгун махъгу, жула билаятрал мюхчаншиву нигьачIавриву дур. Жула душмантал хIарачат буллайнма бур тарих баччан бан, жува лахIан бан. ЦIунилгу жула аьралийтал хьхьичIххуттай бур, жард къакуну ттаттахъал чувшиврул аьдатру ккаккан дуллай, жула ялун бучIантIимунил цIаний талай, фашизмалул, нацизмалул бакI ххишала гьаз къадуваншиврул, – увкунни хасъсса аьралий операциялул гьурттучи Хайруттин Гъазиевлул.
Ихтилатру бунни Хъун дяъвилул гьурттучитурал оьрчIал МахIаммад Ссунгъуровлул, Аслан Къажлаевлул. Дуклаки оьрчIал дурккунни дяъвилул шиннардин, Ххувшаврин, вирттавран хас дурсса назмурду.
Парадрая махъ хьунни Лакрал райондалул Магьирлугърал къатрал зузалтрал ва Гъумучиял ОьрчIал магьирлугърал школалул тарбиялувтурал хIадур дурсса концерт ва спортрал бяст-ччаллу.
Зулайхат Тахакьаева