Аьралитураха аякьалий

ЦIанасса чIумал билаятрайгу, республикалийгу агьамсса масъалану хъанай бур Украиннавусса хасъсса аьралий операция. Жула щархъая контрактниктал ва мобилизациялул хьун бувсса чиваркI гьурттушиву дуллай бур Украиннаву.

МобилизациялуцIун ва цайми-цаймигу масъаларттацIун дархIусса даврий ур Ккуллал администрациялул бакIчинал хъиривчуну зузисса, Хъусращиял шяравасса Сулайманнул арс Анатолий Давдиев. Буттал шяраву школагу къуртал бувну, ва дуклан увххун ур МахIачкъалалив Шяраваллил хозяйствалул институтравун. Мугу къуртал бувну, зий ивкIун ур МВД-лул къуллугърал зузалану, паспортрал столданий, Хъусращиял шяраваллил советрай ва цаймигу давурттай. Ва ур шанма оьрчIал ппу.
Жул дянив хьунни хъун бакъасса ихтилат.

– Анатолий, буси вила даврия.
– На зий ура социал сфералийн ва нигьачIаву дуруччаврийн багьайсса масъаларттаха. ЦIанакул жучIагу яла агьаммур масъала мобилизациялуцIун бавхIумур бур. Ва ца жучIара дакъар укунсса тагьар, вава иш бур Аьрасатналгу, республикалулгу цами кIанттурдайгу. Райондалия уттинин мобилизациялул хьун увну ур 12 инсан. Вай повесткардайну бувцуну бур личIи-личIисса шагьрурдая, щархъая. Циняв шяраваллаву ялапар хъанахъиссагу бакъархха. Бур вайннавух кулпатру шяраву буссагу. Жул мурадгу вайннал кулпатирттал чIарав бацIавур, бюхъайсса кумаг бавур.
– Ци кумаг буллай буру райондалул чулуха кулпатирттан?
– Ттул къуллугъ мукунсса бур, кумаграх мюхтажсса инсантуран кумаг буллалаврицIун бавхIусса. Мобилизациялул хьун бувминнаха ва миннал кулпатирттаха тIурча, личIиссара аякьа дикIан аьркинни. Вайннан кумагран, «Мы вместе» тIий, буссар тIивтIуну Оператив штаб. Вай штабру буссар щалагу Аьра­сатнаву. Дагъусттан тIурча, мудангу чIарав буссар жула паччахIлугърал. Райондалийгу мугьлат бакъа тIивтIуссар. Мобилизациялул хьун бувсса кулпатирттан дуссар тIиртIуну счет. Ва счетрая уттининнин гьарцагу кулпатран ацIния ххю-ххюазарда къуруш арцул дуллуссар. Ттигу счет тIиртIунна, харжлугъ найнна дуссар. КIицI лагару гьарцагу байран, барча бару, ка-кумаг бару. ДукIусса шинал Ниттил кьинилул байрандалийн бавтIссия мукьва ва ххисса оьрчIру бусса кулпатру.

Мобилизациялул хьун бувминнал кулпатру, ссурвал, ниттихъул бавтIун, пишкаш бувссар тIутIал кацIру, дуллуссар бахшишру. Мобилизациялул хьун бувминнал кулпатирттахь ЦIусса шин барча учин увкIунни ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал депутат, Батталлул арс Расулов Аьбдулла. Ванал цала чулухагу арцуйнусса кумаг бунни, администрациялул чулуха тIурча, дуллунни бахшишру ва гьурттушиву дан оьвкунни Елкалийн. Мукунма бувкIунни ДР-лул Цифрардал лябуккулул министрнал цалчинма хъиривчу Рамазан Аьбдуллаев ва Информатизациялул ва документирттал щаллу баврил управлениялул хъунама Шамил МахIаммадов. Вай бакъассагу, бучIайссар цайми-цаймигу къуллугъчитал, шайнал шаймур бай­ссар. Гьаннайсса, чIарав бацIаву дуссар райондалул администрациялулгу, паччахIлугъралгу чулуха.

– Анатолий, мобилизациялул хьун бувминнан социальный паспортру бу­ссар тIий бурхха?
– Дагъусттаннайсса ведомствардал зузалтрал группа сакин бувну буссар му масъалалуха зузисса. Гьарцагу администрациялий дуссар сияхI мобилизациялул хьун бувминнал. Ми сияхIру жу дуллалиссару ЦСО-лийн (Центр социального обслуживания). Ва идаралул зузалтрал мобилизациялул хьун бувсса аьралитурал кулпатирттаха аякьа дуллалиссар. Вайннал сакин дурсса сияхIирттайн бувнур буллалисса Социальный паспортругу. Вай паспортирттайн бувну кIул буллалиссар цумур кулпатраву цими инсан уссарив, ссах мюхтажну буссарив. Мунийн бувну гихунмайсса кумагругу буллалиссар.

– Ми ци журалул кумаг­ру бур?
– Миннувун бухлахиссар личIи-личIисса кумаг­ру, масалдаран, оьрчIру ясли-ба­гъир­давун, школардайн кьамул баврицIунсса, дарсирдайнсса кьай-кьуйлул дузал­шиннарацIунсса, цIуллу-сагъшивруцIунсса, психологнал консультация, спортрал школарттайн уква кьамул баврицIун бавхIусса ва мукунма цаймигу. Мобилизациялул хьун був­сса кулпатирттал ялтту бувккун, миннал тIалавшиннардах бурувгун багьайссса кумагругу буллалиссар. Агарда ца кулпатрава цал архIал кIива, шанма журалул кумаг аьркинну бухьурча, социал къуллугърал зузалт буржлувссар ми щаллу бан. СияхIру дартIун, цума ци кумаграх мюхтажну уссарив, ми хIадур дайхту, тIайла дуккайссар гьарцагу идаралийн – Минздраврайн, КIулшиву дулаврил, Спортрал министерствардайн ягу цамур журалул идаралийн.

– Мобилизациялул хьун бувминнан дяъвилий гьуртту хьуминнал статус дуссар тIий бурхха, багьлагьиссарив вайннавун контрактраймигу?
– Украиннавусса хасъсса операциялий гьуртту хьуцириннан дяъвилул гьурттучинал статус дуллалиссар. Дуссар вайннан­сса цаймигу хIаллихшиннарду. Контрактниктал къабагьлай бу­ссия, утти вайнналми кулпатир­ттал сияхIругу датIлай буру, умуд бур вайннангу ка-кумаг буллан. ЦIана ЦIусса шинайнгу був­ссар контрактниктурал кулпатирттан кумагру ва бахшишру. Ванияр тихунмайгу буллансса умуд бур.

– Армиялийн жагьилтал буцаврил ци тагьар дур?
– Армиялийн жагьилтал буцаврил масъала хъинну цIурювкьусса бур. Инсантал оьрчIру армиялий къуллугъ буллан итабакьин нигьачIий бур. Повесткарду дуркIукун, жагьи-жугьулт къабукIлакIисса ишру хъанай бур. Нитти-буттащал ихтилатру бувну, бувчIин буллан багьай, вай хасъсса аьра­лий операциялувух хIала къа­бикIантIишиву. Армия ли­чIири, хасъсса операциялуву­сса гьурттушинна личIири. Мунияту учин ччимур вари, армиялий къуллугъ бан нанисса оьрчIру гьуртту хьун къабитлатиссар Украиннавусса хасъсса операциялий. Амма кIулну бикIан аьркинни Ватандалул хьхьичIсса бурж лахъан аьркиншиву.

— Ци чIа учинна ЦIусса шинал агьалинан?
– Дунияллий дакьаву, Украиннавусса жула чиваркIгу зана бивкIун, ниттихъал дакIурдиву паракьатшиву ххишала хьуннав. ЦIусса шинал цIу-цIусса хъиншивуртту, хъинбалартту бияннав жула ялун. Лакку билаят цIу лаганнав!

– Барчаллагь. Дулла­лимуницIун Заннал кабакьиннав.