Щайхнал душ

Щайх Жамалуттиннул душ Шуъванат бивкIун бур душвавраву чIанма чIивимур ва яла буттан ххирамур. Цила хъунмур ссу Загьидат кунма (имам Шамиллул кулпат) Шуъванат бивкIун бур дурккусса ва зат кIулсса, Гъумучиял душвавран кьуран лахьхьин буллалисса. Га хъинну бакIрал ххуйсса, гьайбат дусса бивкIун бур, ганил чурххай лархсса янна ляличIину авурну чIалан дикIайсса диркIун дур. Мунияту Гъумучиял хъуни къатрал душваврал цала дарзитал тIайла буккайсса бивкIун бур ШуъванатлучIан ганил гьухъа лавхьхьусса куц бусса гьухъа цанмагу ттисин. Гьаксса дарзитуралгу буруххайсса бивкIун бур гукунсса гьухъри, амма Шуъванатлул чурххай кунма цавагу душний гай къабакьайсса бивкIун бур. ЩайхначIа дуклакисса мюталинтал циняв ганих эшкьи хьуну бивкIун бур, мугьисалтгу ганин чIявусса бивкIун бур, амма гъазаватрахух лавгсса щайх душнилсса буван, га щаллу буван анавар уклай къаивкIун ур.
Га чIумал Гъумук ивкIун ур Аминта тIисса, ххишала акъа авурсса жагьил, цувагу оьрчIсса чIумала ханнал аскарнал Гуржисттанная ясир увгьуну увкIсса. ОьрчIсса чIумала бусурман дингу кьамул дурну, кьулгьу-кьурангу лавхьхьуну, дин-чакгу дайсса Аминта, цала буттал аьрщарайн зана икIансса пикрилий къаивкIун ур, му бакъассагу ганан цува чассарив, нину-ппу царив къакIулну бивкIун бур. Гъумучиял жагьилтурал кунна заргалшиву лархьхьуну, ххуйну кьалан битайсса бивкIун бур, суратру дайсса диркIун дур.
Лахху-ликкулул, янна-уссул чулуха тIурча Аминта, ххишала акъа лази лавкьусса, марцIсса ивкIун ур. ТачIав щинчIав Аминта цукун-унугу ларххун, чув-унугу щяивкIун къаккаккайсса ивкIун ур. Ганал чурххайсса лаххия, дахьра лахьхьу дурурххусса кунна марцIну, цIуну чIалан дикIайсса диркIун дур, ччаннайсса чакмарду дахьра ттучандалия ларсъсса кунна, цIай-цIай тIий дикIайсса диркIун дур, ссирсси-чIиригу, бакIгу мудан дахьва бакьин бувсса кунма, къищуну бикIайсса бивкIун бур, янна-уссулсса, щина-цIаралсса бансса хъамитайпа къушлий бакъана. Аминта гукун лазилавкьусса ушаврий инсантурал хъуннасса махIатталшиву дайсса диркIун дур. Хасиятралгу Аминта хъинну дугърисса, дакI-аьмал хъинсса, тяхъасса, личIисса бястру, энадру къаххирасса ивкIун ур. Нажагь Гъумукун цIуну увкIсса инсаннан цалчин Аминта ккавккукун, га гуржиричу ушиву бувчIайсса бивкIун бур.
– Вана Заннал каши! – учайсса бивкIун бур къужрал, – аьнакIулу бивхьусса барзул ккунукрава барзул оьрчI-буккайсса кунма, инсаннал тIул-тIабиаьтгу га ляхъаврищал ганал оьттуву-ттурчIавура дишайсса!.
Тяхъашиву ххирасса, балай учин, къавтIун изан усттарсса Аминта, хъатIул макжлисирттай тямаданал цала ясавурну итайсса ивкIун ур. Цайми Гъумучиял жагьилтал куна, Аминтагу Щайх-ЖамалуттиннучIан ухху-укку шайсса ивкIун ур. Цал ганал чивчусса луттирдан хъинну авурсса, накьичру дирхьусса бурчул мужаллатругума дурну дур.
Щайхнал душнин, Шуъванатлун, Аминта ччан хьуну ур, амма му зат ашкара бан хIучI тIий бивкIун бур, цанчирчан, Аминта цуксса ххаллилсса жагьил унугу, га гуржиричу ушаврил ганал сий лиллай диркIун дур. Аминтангу Шуъванат ччан хьуну бухьунссия, ганал чIявуну цувалу ливчIсса чIумал, ганил суратру дуллай, цала хIисаврай ххуйну хьумур сурат ШуъванатлучIан тIайла дуклай ивкIун ур.
Сайки мува чIумал Аминта айивхьуну ур цанна цIусса къатри дуллай. Ца усттар къаувгьуну, цала гьалмахтуращал архIал цала чIивисса пукьагу зевххуну, гикку лази-ларкьусса ххуйсса чарил къатри дуллан ивкIун ур. Ганал сантирай, гъирарай дуллалисса даврий тамаша бан Гъумучиял арамталгу батIайсса бивкIун бур. Буслан бикIай, цал Аминтал дарвазалул ялувсса чIирай бишинсса чарий тIутIул накьичру дуллай, дурну къуртал давайсса даву кIилла, шамилла щях рирщуну ххит дурну дур, цанна дакI къадаркьуну, мугу сигу къабивзун, балай тIий, щютIа тIий унува. Мукун кIива, шанма зурул мутталий Аминтал бувну кIива ххуйсса къатта бацIан бувну бур, цувагу му иширая хъинну ххарину ивкIун ур.
Му чIумал Гъумучиял агьлу Агълар-ханнал хъатIуйн хIадуршин дуллай, хъами-оьрчIан цIу-цIусса яннарду дурухлай, арамтурал цала арцул мухIлу-ххаржанну, чиллу-чухъри цIу лаган дуллай, цала-цала къатрал чIиртту-чIавахьултту, дарвазалул хьхьичIухсса кIичIиртту марцI буллай, бакьин буллай, яла-яла, жалин гьан тIисса кIичIиртту сантирайн буцлай булувкьуну бивкIун бур. Ссутнил дайдихьулий бувну бур ханнал хъатIи, Шагьун-бика жалинну най бивкIун бур АгълардучIан, циняв Гъумучиял агьлугу кьатIув бувккун, лагма щархъаяту урцIащал, зунняв-дачIулущал хъамалу най, хъуннасса шадшиву диркIун дур. Цала кIяласса чиллу-чухъригу ларххун, лялух арцул мухIлу-ххаржангу дархIуну, ххишала акъа авурну Аминтагу ивкIун ур цала гьалмахтуращал жалин ккаккан увккун. Жалин ханнахъал къатрал хьхьичIсса майданнив бивсса чIумал, къавтIаву, балайрду, гьайт-гьуйт гуж хьуну бур, баркьутру явай лавхсса къавтIи-кьяцри бувккун бур, Аминтагу цала гьалмахтуращал ханнал зийлул магъуйн лавхъун, гайннай тамаша буллай ивкIун ур. Му чIумал ханнахъал ларзулу ханнал чIарав авцIусса Кураллавату хъатIуйн увкIсса ца багнал, Аминтайн кIиссагу тIивтIуну:
– Та къищу жагьил цури? – куну, цIувххуну бур.
Барзу куна хъинну авурну чIалачIисса Аминтайн ящайхту, Агълардул яру сситтул ятIул лавгун бур.
– Агь, купайугълий! Тарив хIакьину наврузбаг, нарав? Уцара вацIана та къурунсагъ ттучIан! – куну, Агълардул буюр бувну бур. Нукартуралгу лавгун, зиндлил цIияллия Аминта хъит увну ханначIан увцуну бувкIун бур.
Мунан цува цурив тачIав хъама къабитаваншиврул, кьукьара мунал вичIив! – буюр бувну бур Агълардул.
Нукартуралгу ганай чансса рахIму бувну, вичIал ялттумур ккурккая ца-ца касакру кьувкьуну бур. Аминтагу оьттул нанисса вичIай чIуен дурну каругу дирхьуну, махъа кIичIирттавухчил хьуну, шавай лавгун ур. Амма ханнал Аминтан бувсса танмихIрал хавар цIупарнияр анаварну агьалинавух ппив хьуну, халкьуннал дакIру гъаргъун, циняв пахъ багьну, шадшиву лерщун дур. Гания мукьах Аминта кьатIув къауклай нюжмар хьуну дур.
Цал кIюрххил Гъумучиял шагьрулувух Щайх-Жамалуттиннул душ Шуъванат АминтачIан ливхъун бур тIар тIисса хавар бувккун бур. Инсантал кувннахь кув буслай бивкIун бур: «ТачIав дакIния угь къабувксса мубаракнал иттату, душ ливхъсса баяйхту, макь дарчуну дур», – тIий.
Мяйжаннугу щайх гава кьини ивзун, хьхьичIвагу цува ивкIсса миналийн ЦIахъарав лавгун ур, яла гиччагу Яруссаннайн имам ШамиллучIан лавгун, гания мукьах щайхнан Гъумукун учIан нясив къавхьуну бур.
Аминтал ва Шуъванатлун магьар бишин малла-ссупитал хIучI тIий бивкIун бур, Агълардул цайхва сикъалахъан. Амма Агълардущал ххавхсса Гъумучиял хъун кьади ХIусман-кьадинал гайннан магьар бивхьуну бур. Аминтагу тания мукьах кьяпагу вичIайн биян бувну акъа, кьатIув къауккайсса ивкIун ур. Аминтал цала щарссаниха буллалисса хIурмат-иззатрая буслай бусан къахъанай бикIайва тIар Гъумучиял хъами-оьрчI. Аминтаяту ва Шуъванатлуяту дайдирхьуну дур аькьлу бусса, сий дусса, дурккусса, тивтал бусса Аминтахъал, арамтурал ва бакIрал ххуйсса, исвагьисса, щил-бунугу хьурдай учинну, ябацIанну янна-ус лаххайсса хъами-оьрчIуннал авлад.
Щайх-Жамалуттиннун гъазаватралгу, имам Шамиллулгу, ганал лагма-ялттуналгу ахир цукун хьунссарив бувчIукун, ччан бивкIун бур тачIав дакIнияту къабуккайсса цала душнищал, Шуъванатлущал, хьунаакьин ва танил ялтту учIан. Чивчуну бур щайхнал Агълар-ханначIан, му Гъумуксса ттул душ ккаккан Ссугърахьхьун итабакьи тIисса, тавакъюрал чагъар. Агълардулгу рухсат буллуну Шуъванат ва Аминта лавгун бур Ссугърахьхьун. Мукун, ацIния ххюра шинай цаннан ца къаккавксса ппу ва душ хьунабавкьуну бур. Яла махъ Щайх-Жамалуттин ия тIар буслай, цала оьрмулуву кIиллари иттату макь лирчусса: Шуъванат ливхъсса чIумалгу, Ссугърахь ганищал хьунаавкьусса чIумалгу тIий.
Аминтал ва Шуъванатлул оьрчIругу ххаллилсса арамтал хьуну бур, гайннал Ттуплислив цала ттучанну бивкIун бур. Расул тIима Аминтал арснал арс ия тIар бакI кьуркьуну Аминтаха лавхьхьусса, ххишала акъа авур дусса адамина. Гайннал, авладраяту бивзун бур щалагу Союзрайх цIа дурксса, Лениннул ордендалун лайкь хьусса парашютрал спортрал мастер Наби Аминтаевгу, машгьурсса революционер Ибрагьим Аминтаевгу.