«Жул мурад агьалинал оьрмулул шартIру къулай давур»

«Справедливая Россия» партиялул каялувчи Сергей Мироновлущал

Дагъусттаннал Халкьуннал Мажлисрал председательнал хъиривчу, МахIаммадлул арс Камил Давдиев республикалул оьр­мулул, политикалул ва жяматийсса иширттавух чялиш­сса гьурттушинна дуллалисса, жагьилсса политиктуравасса ца ур.

Ва ур мяйжаннугу агьалинай дакI цIуцIисса, халкьуннал оьр­мулул шартIру ххуй дансса чараннах луглагисса политик. НахIакьдан бакъахьунссар ванал инсантурал даража гьаз баву мурадрай зузисса «Справедливая Россия» партиягу язи дургьусса. Цала дакIнийхтуну дуллалисса давурттайну хIакьину ванал сийгу, хIурматгу илданий лавайну бур. Ва даражалийнгу Камил лавхъун ур цала хIарачатрайну, тIайлану сукку тIутIаврийну, бюхъу-бажарданийну.
Ва ххуллухсса «Илчи» кказитрал бусравсса хъамаличугу Камил Давдиеври.


– Камил, буси вила оьрм­улулгу, захIматралгу ххуллия кутIану. Ци савав хьуна политикалул иширттавух хIала ­уххан?
– Увну ура на 1972 шинал Хъусращиял шяраву. Жул кулпатраву арулва оьрчI бия. Буттагу ччяни ивкIуну, ниттил, Халуннул, хъунмасса захIмат бивхьуссар жу ччаннай бацIан бан. Жу хъуни хьуну мукьахгу, захIмат буллай аьдат хьусса ттул ниттил колхозрал даву махънингу кьакъариртуна. Цинявппагу жулва зунттал хъаннил кунма, хъунмасса захIмат бивхьусса инсанни ттул нинугу.
Политикалувунсса ххуллия тIурча, муницIун бавхIуну кIицI лаган ччива, дяъви къуртал хьуну мукьах кьурахъул шиннардий шяраваллил советрал председательну ивкIсса ттула буттал ппу Давдил Аьли ва мукьцIаллахъул шиннардий мукуна председательшиву дуллай ивкIсса буттауссу АхIма. Мичча нанисса бухьунссар тIий ура политикалул ва жяматрал иширттавух хIалану изансса ттуламур гъирагу.

Ттул ттаттагу, буттауссугу шяраваллил каялувшиву дуллалисса чIумал, Хъусращиял шяраваллил советрал кIилва лавсун бур Занази ЯтIул Ттугъ. Тай бия совет заманнул тарбия ларсъсса, хIукуматрал, партиялул лавсун нанисса ххуллий кьянкьану бавцIусса инсантал.
Хъусращиял шяраву школагу къуртал бувну, на увхра дуклан Дагъусттаннал паччахIлугърал политех институтравун. КIил­чинмур курсирай дуклакисса чIумал ивтунав студентътурал профкомрал председательну. Тани ттун 22 шин дия. Мунияр махъ цаппара шиннардий политикалул ва жяматрал даву дачин дурну ивкIра. 1998 шинал политикалул жяматийсса органгу сакин дурну, региондалул отделениялул каялувчи хIисаврай, цинярдагу районнай партиялул отделенияртту хIасул дуллан ивкIра. 2003 шинал цалчин гьуртту хьуссияв «Родина» партиялул АьФ-лул ПаччахIлугърал Думалувунсса бувчIавурттавух. 2006 шинал даххана хьуссар партиялул цIа, муния шихуннай жул партия «Справедливая Россиялийн» кIура дарссар.

2007 шинал Дагъусттаннал Халкьуннал Мажлисравун увчIуну, мукьра шинай уссияв Миллатирттал арардал ва диндалул иширттал комитетрал председательнал хъиривчунал къуллугърай зий. 2011 шинал, цIунилгу бувчIавурттавух гьуртту хьуну, вава Комитетрал председательну ивтунна. Шамилчингу бувчIавурттавух гьуртту хьуну (2016 ш.), увхра парламентравун. Муния шихунай, хIакьинусса кьинигу, щаллу буллай ура Дагъусттаннал Халкьуннал Мажлисрал председательнал хъиривчунал бигарду.

– Хьуссарив агьалинащал бувчIу-къабувчIу хьусса, политикалул ххуллийн уккаврия пашман хьусса кIанттурду?
– ТIайламур бусан, нава бувгьуну нанисса ххуллия тачIав пашман къавхьуссара, амма захIматсса тагьарданувун агьсса кIанттурду къавхьуну къа­бикIай.
– Ина ура совет заманнай кIулшивуртту ларсъсса, та идеологиялий тарбия хьусса инсан. Ци учинна та заманалия ва цIанасса чIумуя?
– Совет заманнай бия цIанагу жува мюнпатну ишла бан бучIисса чIявусса затру. Амма та бур жува бивтсса, махъ кьабивтсса ххуллу, лавгсса замана. Утти даххана хьуну дур чIунну, агьалинал багьу-бизу. ХIакьину жува хьхьичIунмай нанисса, цIусса шачIанттуйн лавхъсса чIунну дур, вайннулгу цила ххуйшивуртту дур. Замана ци бухьурчангу, гьарица инсан, ттуя тIайла хьуну, цува усса кIанай, цала къуллугъралгу, инсаншиврулгу буржру лажин кIялану бартбигьлай, халкьуннан мюнпатну зун аьркинссар. Жува аьдат хьуну буру, цимурца паччахIлугърал дан аьркинссар тIий, ялугьлай. ЦIанасса чIумал, жура къадарчан, щилчIав жухлура дуллай бакъар.

КIицI лаган ччива совет заманнай кадрарду хIадур баврих ххишала дакъа хъунна­сса къулагъас диркIшиву. ЦIана тIурча, инсаннал лайкьшивур­ттах къабурувгун, увцуну, къуллугърай итлай бур. Яла ччай бур я опыт бакъасса, я кIулшивуртту дакъасса къуллугъчи ххуйну зий. Му чIумалгу, зий айивхьуну, давугу лархьхьуну, нирхиравун агьайхту, укьан уллай бур, хIукуматрал ганая пишакар ан бивхьусса харжлугъгу ратIух лаглай дур. Укьан увния махъгу, маслихIатчину, кумагчину ивтун, ганал опытгу, кIулшивурттугу ишла дуллай бакъар. Ва ма­съалалул хIакъираву на Москавливсса батIаврийгу ихтилат бувссия.

– Щалагу дунияллий зума-ккарччулун багьсса вакциналул хIакъираву ци учинна ина?
– ПандемиялуцIун дархIусса захIматсса тагьардануву вакцина чара бакъа бан аьркинну чIалай бур. Ва азар сукку хьу­сса ппурттуву хьхьичIва-хьхьичI къашавай хьуминнавух жул кулпатгу бия. Мунияту, вакцинартту буллай байбишайхту, нагу бав. Дунияллул опытрайнугу исват хьунни вакцинация дан аьркиншиву, ва азардануща так мунийну бакъа буруччин къахьунтIишиву. Вакцинация хьхьичIра-хьхьичI тIалав дуллай бур учительтурая, хIакинтурая, аьралитурая. Вай бур хIукуматрай хъунна­сса хъар лахълахъисса инсантал. Вакциналия зарал бивкIссания вайннал буллали къабантIиссия. Аьра­сатнал Президентнал цалвагу бунни вакцина. Цукунни мунийн вихшала къадишин.

– Цуку-цукунсса масъаларттащал бучIай вичIан жула агьали?
– ХъунмурчIин даврил хIакъираву бучIай. Давур­ттай бацIан кумаг бува тIисса би­кIай. БучIай мукунма азарханалий уттубишин баврил ялув, дуккавриву кабакьу баврил хIакъираву. Ттущава шаймур бан хIарачат бара, бан къабю­хъаймур бакIрайн къаласара.

– Махъсса шиннардий жула районнайн газ буцаврия гъалгъа тIийнма бур. Ссайн бивну буссар му масъала?
– Проектно-сметный документациялуха зий буссар. Пандемия сававну ва масъалалун цахъи къак-шукшиву хьунни. Умуд бур ччяни дузрайн букканссар тIисса.
– ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал сияхIрайн лавсъсса масъаларттаву буссарив бюджетниктуран харж гьаз баврил масъала?
– Му масъала гьарца бюджет кьамул буллалисса чIумал гьаз байссар. Яла тIайламургу, яла ххуймургу кумаг – инсаннан харж гьаз баву бур. Жува буру инвестициялия, экономикалия гъалгъа тIий. Инсаннал оьрмулул багьу-бизулул даража хъар хъанай бур ганал каши-кьудратрайн. Харж лахъ бувсса чIумал, инсаннаща гьарца чулухасса масъалартту щаллу бан бюхълай бур, га тIиртIунийн ка диллай ур.

– Цукунсса гьурттушинна дара вила буттал шяраву дуллалисса давурттавух?
– Махъсса шиннардий Хъусращиял шяраву школалул къатри, ФАП цIу буккан баврил, асфальт бутIаврил ва цаймигу давурттацIун кабакьу бав. ЦIуну ивтсса шяраваллил бакIчинащал маслихIат ккавккун, щин дуцаврил, шяраву музыкалул школа баврил масъаларттаха зий буру.

– Дунияллул, Аьрасатнал даражалийсса винма эбратрансса цуми политиктурал цIарду кIицI давияв?
– Дунияллул даражалий­сса политиктурава на кIицI авияв МухIаммад Идавс (с.аь.в).Ва ур цила икIайкунсса политикгу, учительгу, аькьил­сса маслихIатчигу. Аьрасатнал лагрулий тIурча, на кIицI авияв жула Президент Владимир Путин. Ванал гьаз дунни Аьра­сатнал цIагу, сийгу. Цайми билаятирттал дянивгу ванал сий хъуннасса дур. Дагъусттаннай бюхъу ххисса политикну ия МахIаммадаьли МахIаммадов.

– Буси «Справедливая Россия» партиялул лавсун нанисса ххуллия.
– Жул партиялул агьаммур мурадну буссар агьалинал оьрму бигьа-рахIат баву. Му мурадрай жу пенсиялул реформарттайнгу къарши бувккун буссияв. Жул сипталийн бувну сукку бувну буссар агьалинал налогру харжираха лархьхьуну дулаврил масъала. КъатIайлассар хъуннасса доход дусса инсанналгу, чIивисса харж буманалгу цара ца налог дуллалаву. Лагьсса харж бусса инсантурал налог дурагу дулун къааьркин­ссар. Мукунна тIайлашиву ччай дур машинарттахсса налогру ласавривугу. Зий, заназисса машинарттая кунна, зузи къабув­сса, гаражраву бавцIусса машинарттаягу налог ласун къааьркинссар. Вай укунсса иширттаву тIайламур бацIан бан хIарачат буллай, жу Аьрасатнал Президентнай буккару.
Жул партиялул гьаз буллалисса цамургу масъала ни­ттихъацIун бавхIусса бур. Нинушиву – му хъамитайпалул пишану ккалли буллан аьркинссар. Шаппа оьрчIах буруглагисса нинугу, къабигьасса тарбиялул даву дуллай бур. Мунихлу ганингу харж бикIан аьркин­ссар. Буллай бурухха жува харж нянкахъан, садикирттал зузалтран. Мукунма ниттингу булун аьркинссар. Ва масъалалувугу жу тIайлашиву дан ччай буру.

– Вила оьрмулуву ля­личIину дакIний ливчI­­сса иш цумур бур?
– ХIажлийн лагаву. ДаврицIун бавхIуну чIявусса кIанттурдайн ивссара. Амма ттигу гьан ччива тIисса асарду ливчIунни хIажлия увкIун махъ.

– Даврия тархъанмур чIумал ссаха зун ххирар?
– ТIайламур бусан, ттула даврилшиврий тархъансса муттагу ччя-ччяни къабирияй. Ттула цIуллушиву дуруччаву мурадрай, оьннасса чIун спортран харж дара. Муния ливчуну махъ ххирар политикалул, аналитикалул ва рувхIанийсса луттирду ккалан. Ларгсса шинал Каспийскалия МахIачкъалалив дурсса марафондалий гьуртту хьуну, 1-мур даражалул диплом лайкь бав.

– Буси вила кулпатрая.Ччанссияв вила оьрчIругу политикалул ххуллийх бавчуну?
– Ттул кIивагу душнил медицина язи дургьунни. ЦIанакул вай Дагъусттаннал медициналул университетраву дуклай бур. Вайннал язи бувгьусса пишагу уздансса пиша бур. Мунийгу на рязину ура. Гихунмай вайннал ххуллу цукун багьанссарив ттун къакIулли, оьрмулул чIалачIи банссар.

Имара Саидова,
Андриана Аьбдуллаева