«Бартлавгунни ттул кIива хиял»

Давдил арс Ссугъури Увайсов

1. Цукунсса хьуна оьрчIний вийнма яла гужсса асар биян бувсса зат, иш?

ОьрчIний яла хъунмасса асар биян бувна ттуйн, ятинну ххюва оьрчIгу кьабивтун, ппу яла лагаврил. Буттал дия тани 46 шин. На ияв оьрчIаву яла хъунама. На уссияв му чIумал мукьилчинмур классраву ккалай. ЧIина-чIивима Башир увну кIива-шанма барз хьуну бия.

2. Цими никирайн дияннинсса кIулли вин вила ппухълуннал нясав? Буси яла архманал цIа.

Жуйн Мангахъал тайпа учай. Ттун дакIний ур му тайпалиясса ттула буттал ппу Увайс. Му наслулул цIана диялсса къяртри хьуну дур.

3. Инсаннал хасиятраву винна яла ккарккун къаччимур лишан?

ДакIнил къамарцIшиву дуну, маз нацIуну бушиву.

4. Вила оьрмулуву яла алши бакъамур шин?

Яла алши бакъами шинну ттулгу, ттул уссу-ссурвавралгу дия ятинну ливчIсса шинну, дяъвилияр махъсса.

5. Яла алши бумур шин?

Алши буми шинну дия, захIматшивруватугу бувккун, жува ччатI лякъай хьусса, кулпатру бувсса шинну. Университет къуртал бувну махъ на оьрчIал колониялийсса школданул директорну гьан увнав. Уссу-ссурвалгу, кулпатругу бувну, оьр­мулул ххуттавун багьуна.

6. ВичIара циксса арцу хьукун, дигьаларгун дикIанссия вил дакI?

Арцуйнсса цIалхъаншиву ттул тачIавгу дакъассия. Ттигу дакъар. ДакIниву паракьатшиву дикIай, кулпатран дукансса ва ххуллийх харж дансса арцу жипливу духьурча.

7. Инсаннал тахсирдавасса цумур тахсир хьунссия вища багъишла битан?

Ссибивзун инсаннаща був­ксса махъ на багъишла битара, га махъ пашман хьуншиву кIулну.

8. Бувагу къабитан?

Бюхттулсса кьяпулу чIивисса бакI лабивтуну заназима.

9. Ссан диял къашай вил чIун?

Дувансса давуртту чIярур оьр­мулуву. Нава танмал акъанугу, дан аьркинсса давуртту дансса чIун диял къашай.

10. Бартлавгун ччисса вила шанма мурад?

Ттул хиял буссия художник хьунсса, амма му пишалухун агьансса чIун, мажал къавхьуна. Буссия ттул кIива хиял ялагу, я учитель, я чичу хьунсса. Ми хияллу чулийн бувккун ура.

11. Вила оьрмулуву хъинну ххирасса кIантту бувгьусса шама инсаннал цIа (нину-ппу къахIисавну)?

ЧIяруссаннал дургьуссар оьрмулуву ттул ка. Хъунма­сса барчаллагьри ттул миннахь. ЗахIматсса шиннардий ттул чIарав бавцIуссар ттул лакку мазрал учительница — ХIаписат Аьлиева. Мунил кумаграйну дуркссия ттул кIира назму («Москав» ва «Ватан») «Дусшиву» альманахрай. Муния махъгу ттул ка дургьуссар чIявусса дакIру хъинсса инсантурал.

12. Винма ххуй бизай­сса хъамитайпалул сурат?

Ххуйсса хъами-душру лагмава гьарзар. Амма яла ххуймургу, яла хъинмургу ттун ттула кулпат – Мариян бизай. Мунищал оьрму бутлай ларгунни ттул сайки ххюцIаллий кIира шин.

13. Вина кьамулсса чув-адаминал сурат?

Инсаншиву дусса биялсса хьунабавкьуссар ттун ттула оьрмулуву. Амма инсаншиврул ца яла ххуймур ххуттай ттун чIалан бикIай Мурад Къажлаев ва Сулайман АхIмадов. Циваннив бусларча, лахъи лаганссар.

14.Агарда бюхъайсса бивкIссания, инава ци кIанттай, ци чIумал увну ва ци билаятрай яхъанай ччива вин?

Цайми миллатругу ттун ххирар – миннаву дур ччарча элмулул, ччарча цайми-цайми гьунардал хьхьичIуннайшиву. Амма на Аллагьнайн хъунма­сса барчаллагьрай ура нава ла­ккучуну ляхъан увну тIий, ччарча вирттал, ччарча аьлимтал ва цайми-цаймигу гьунардал заллухърусса миллат буну тIий.

15. Ссаяту бикIай вил яла хъунмур пахру?

Нагу, ттул уссурваврал ва ссурвавралгу марцIну, хIалану бувтссар оьрму – муния бикIай ттун пахру. Му дур жул Увай­схъал Давдил ва Марияннул арсурваврал аваданшиву.

16. Цукунсса дур вил виятурасса къарязишиву?

Гьарца чувнал оьрмулуву дикIай цаятува рязи акъасса тагьаргу. Ттулгу дур, цила чIумал дан аьркинну диркIмур дан къархьуну, хIайп тIутIаву.

17. Яла къаххирамур дукра?

На тачIав дукралул зувал кулпатрай аьй дурну акъара. Ттула хьхьичI дирхьумур дукара хIурматрай.

18. Яла ххирамур дукра?

Яла нахIумургу, нацIумургу дукра, дакI тIиртIуну хьхьичI дирхьумурди.

19. Ссаятусса бикIай яла хъунмамур хIучI?

Яла хъунмур хIучI бикIай дуллалисса ва дуван ччисса давуртту дукъарнура личIанссар тIисса. Ялагу бикIай хIучI хъирив нанисса никирал гьунттийсса оьрму цукунсса хьувивав тIисса.

20.Хьуссарив вил оьр­мулуву винна инара ттинин багъишла ритан къахъанахъисса къел?

ОьрчIний хьухьунссар, хъуна хьуну мукьах къархьуссар.

21.Лавгсса заманардавасса цIанихсса инсантуравасса цуманащал хьу­наакьин ччива вин?

Гьарун Саэдовлущал ва Апанни Къапиевлущал.

22. Цукунсса бур, вил пикрилий, лакрал миллатрал яла хъунмур буруккин?

Дуниял паракьатну личIа­ннав, лакгу лакну личIаннав тIисса.

23.Ци дахчилай дур хIакьину Дагъусттаннахун, цил аьнтIикIасса кIанттун ва надирсса миллатирттан ла­вхьхьуну, ххуйнугу, ххаллилнугу ялапар хъананшиврул?

Ва цIана жулла ялун дир­сса оьсса азаргу духларгун, ххуй-хъиншивурттаха зий лякъиннав жула Дагъусттан – зунттал билаят.