Къатрал чIиралу, ахъничIа

[dropcap]К[/dropcap]оронавирус тIисса цIуцIаврил жува цакуну саргъунсса оьрмулул ххуттава личин бувунну. Ва иш цуппагу инсаннал ялун цакуну бувкIсса буруккинттарал къурхъну хьунни.
Шагьрурдайминнах бурувгун, шяраваллаву яхъанахъисса, на кунмасса, инсантураннив, чансса духьурчагу, бигьашиву дур. Му бигьашивунугу хъанай дур шяраваллал кIанай къушлий, ичIура дувансса давуртту чансса къадикIайшиву. Нагу, ятту-гъаттара ябуван бюхълай акъахьувкун, ахънилми давуртту дуллан икIара.


Мукун шавасса ца кьини щяивкIун уссияв ттула къатрал чIиралу, ахъних ялугьий, ганий зиярат буллай. Му лахIзалуву дакIнин багьуна ттула оьрчI заманагу. Га чIумал укунсса интнил кьинирдай жул къатрал чIаравсса НухIхъал къатрал цIив, бярабакIух, бургъилу щяикIан уккайва ца худугу лавхсса Аьвдуллагь тIисса хъуначу.

Мукунна цIияллил чIиралу урша бишлай щядикIайва ттул бава ХIурия. Хъинну хIазсса хаварду кIулсса, лавг заманнул ишру дакIних кунма кIулсса чIаххуврай яхъа­нахъисса буттарссу Аьйшатгу чIа-чIаннин дучIайва жулмур чIиралу щядикIан. Гьич ганил хавардаягу бизаршиву къадикIайва. ХIайп тIун икIара утти га чIумал, утти кунмасса, чичрурду дуллансса гъира, гьавас ттувува къабикIаврий.
Амма зана хьунну хIакьинусса кьинилийн, ттул къатрал хIаят­равун.

ХIаятрал чIирала чIалай бур Лакку билаятрал къаралданий бавцIусса Къапкъазуллал лахъ зунттурду. Гайннул бакIру кIялану, чурхру дахьва-дахьва ранг лаглай бур. Ттул къатрал кия чулухсса Ттуккул-БурхIал ххинчурив, янилун дагьлай, щюлли хьуну дур. Гьашину сайки кIива зурул махъун дагьунни Лаккуйн инт дучIан.

ТIайлар, бакIрайва, март зурул дайдихьулий, гъили лаглайгу диркIун, ялагу марххала буллай, дуниял дяркъуна. Апрель зурул ахирданий микIлачIру хьунни. Ттулмур ахъувусса инт дучIаврия бусласисса цалчинмур илчину хьунни сиреньдарал къатIа. Ваний хьуну бур чIапIив, хъанай дур тIутIив. Гьашину цалчинни ваний тIутIив хъанахъисса. На ва 2017-ку шинал бувгьуссия. Хъиривмур шинал бувгьусса гьивчул, хъюртул, ахъвазандалул мурхьирдайгу къупру чантIа тIий бур. Амма ахъулсса хьунссарив, къахьунссарив къакIулли.
Мурхьру бакъагу, на ттула ахъуву дугьав къатта-къушлий аьркинсса чIярусса цаймигу ххяххияртту: оьрус нувщи, ятIул кьая, гьумалаккиж, шанна журалул накьлил уртту, чIикIунтIа, къур, ятIул чимус, лаччи, къавахъ, лухIи хъюрув, магъарда, нухутI, калан.

Ца укунсса затгу кIицI бан ччива. КIира-шанна шин хьунни, бугьлай унува, помидор ятIул къалаглай. Нисварти, щинал буччин барча, ххуйну хъанай бур. Мунияту на бував оранжерея кIира-шанна метра утта-лахъи дусса. МахIачкъалалия, Дарбантлия дучIан дував помидорданул ва нисвартилул рассада ва дугьав шиву.

Бюхъай кказит буккултран на ттула къушлил иш-тагьар жяматрал хьхьичIун ласласаву ххишалассану чIалай дикIан. Амма муданагу на, тIабиаьтраясса, бакIлахъиялиясса хьуннав, макьала чичлачисса чIумал, дакIний бувгьуну икIара ва тасттикь буван ччан бикIай жула хъунасса шаэрнал МухIуттин Чариновлул:
Ччаврил щаращучIан шаэрнияргу,
Вил кьянатшивручIан кIура баяру.

— тIисса махъру щялусса бушиву. Бюхъай га чIумал, вай махъру чичайний, мукун чIалай бивкIун бикIангу. Амма заманагу баххана хьунни, Лаккуйсса тIабиаьтрал дяркъу-гъилишивугу даххана хьунни. Яни кIукIлу ларгунни. Лакку билаят хIакьину хъанай бур инсан луглай икIайсса алжанну. Алжан бакъахьурча, туну, ва цири?
Къакьянатссар Лакку билаят. Анжагъ аьркинну бур аьрщараха къуллугъ буллан. Ванилгу ччимур дулунтIий дур жухьхьунна махъуннай.
Лажин хIадур дурссар ХIажимурад ХIусайнов