Аьрасатнал Президентнал Федерал Собраниялийнсса Рисала

Бишлай буру рисалалувасса цаппара парчри

[dropcap]Я[/dropcap]нварьданул 15-нний Москавлив АьФ-лул Президент Владимир Путиннул дур­ккунни Федерал Собраниялийнсса Рисала.
Муний гьуртту хьунни сайки 1300 инсан.

В. Путин: ХIурмат бусса Федерациялул Советрал члентал ва ПаччахIлугърал Думалул депутатътал! ХIурматлувсса Аьрас­атнал инсантал!
Федерал Собраниялийнсса Рисала цалчин дуклай ура шинал дайдихьулий. Жунма аьркинссар, махънийн къабивтун, анаварсса бущилий дузал буллан хъуни­сса социал, экономикалул, технологиярттал масъалартту. Миннул мурадру ва дазурду чIалачIи дурну дуссар национал проектирттаву.
ХIакьинусса кьини жула жямат­раву тIалавну дур дахханашивуртту, хьхьичIуннайшивуртту. Инсантуран хъинну кIулну бур ци ва цукун даххана дуван аьркинссарив цивппа ялапар хъанахъисса кIанттурдай.

ХIурмат бусса даврил уртакьтал!
Жулла демографиялул тагьар щалла хъинсса дакъар. Жува буккан аьркинссару демографиялул хъунтIуллува, билаят­рал агьали шиная шинайн гьарза хъанан аьркинссар. 2024 шинал оьрчIру баврил коэффициент хьун аьркинссар 1,7.
Агьамсса масъалану хъанахъиссар оьрчI-бакI яслилий битаву. Жу арцу итадаркьуссар федерал бюджетравату, регионнан кумагран 2021 шинал 255 азарва цIусса кIану дузал буван яслирдай.
Демографиялийн нигьачIаву диян дуллалисса захIматсса масъала цамургу бур – чIявуми инсантурал, кулпатирттал доходру чансса душиву.
Гьашину январьдания шинмай инсаннан 2 прожиточный минимумраяр чан­сса доходру дусса кулпатирттаву 1-мур ва 2-мур оьрчIан гьар зурухсса выплатар­тту дуллан ккаккан бувссар оьрчIан 3 шин хьуннин. Выплатартту гьарца региондалий оьрчIансса прожиточ минимумрах бурувгун дуллантIиссар.
Ва ялагу, федерал бюджетрал кумаг­райну байбивхьуссар дуллан 3-мур ва хъиривми оьрчIансса выплатарттугу 75 субъектрай.
Жунма аьркинссар жагьилсса кулпатирттан кумаг буллан. МуницIун бавхIуну, ттул пикрилий, аьркинни ни­ттил капиталданул хIакъираву цIусса хIукму буван.
Гьашину январьданул 1-нния махъ 1-мур оьрчI бувкун кулпатран ласун аьркинссар ттининсса лагрулул ниттил капитал. 2020 шинал ххи дурну махъ хьуссар 466 азаллий 617 къуруш. Гьамин миксса ласаван аьркинссия ттинин 2-мур ва хъиривмур оьрчI бувну махъ.
Ттул пикрилий, билаятрайсса демографиялул тагьаргу хIисавравун ларсун, аьркинни ниттил капитал ххи дуван 150 азарда къурушрал. Ми ялун ххи дур­сса арцу ласлантIиссар кулпатрал 2-мур оьрчI бувсса чIумал. Му куццуй, 2 оьрчI бувсса кулпатрал ниттил капиталданул аьмсса лагру хъанахъиссар 616 азаллий 617 къуруш. Ми гьар шинах ххигу хъанантIиссар.
Жул хIукму хьунни 3-мур оьрчI був­сса чIумал паччахIлугърал лахъан дуван кулпатрахлу ипотекалул кредитрал 450 азарда къуруш.

Президентнал гьартану бувсунни мукунма школарттай байбихьулул классир­ттал оьрчIру гъилисса дукиялул дузал баврил хIакъиравугу, «Дуккаву» тIисса национал проектраву дуван аьркинсса дахханашивурттал хIакъиравугу.
Президентнал тапшур бунни ФАП-ру, азарханарду, анаварсса кумаграл станцияртту дузал буллан цIусса техникалул. Миннунсса арцу итадаркьуну дур федерал бюджетравату.

В. Путин: Тамансса дахханашивур­тту дуван аьркинни национал экономикалуву. ВВП лахъ шаврил бущи дунияллул билаятиртталнияр итххявхсса хьуншиврул. Гьашинуния тиннай инвестицияр­тту гьарза хъанан аьркинссар 5 процентраяр къачанну.
ЦIанасса ппурттуву агьалинал оьрмулул даража лахъ баву – му хIукуматрал приоритет масъалар.
Кумаг буллан аьркинссар, хъунисса проектирдан бакъасса, чIиримур ва дянивмур бизнесрангу.
ХIакьину цаппара политикалул ва жяматийсса ккураннал сукку бувну бур цIусса Конституция кьамул баврил масъала. Ттул пикрилий, мукунсса аьркиншиву дакъар. 1993 шинал Конституциялул потенциал къуртал къавхьу­ссар. МуницIунма бучIиссар ххал бигьин агьалинал хьхьичIун ласун цаппара щаллу бавуртту. Жулва жяматраву гъалгъа тIий бур цава ца инсан президентнал къуллугърай 2 чIумуяр ххишала ацIан къабучIишиврул хIакъираву. МуницIун нагу акьлай ура.

Конституциялий цIакь буван аьркинни МРОТ (минимальный размер оплаты труда) прожиточ минимумраяр чансса бикIан къабюхъайшиву.
Мукунма гьанумур закондалий цIакь буван аьркинни пенсиярттал дузал баврил принципру тIайласса дикIан аьркиншиву.
Ттул пикрилий, Конституциялий дуван аьркинсса дахханашивурттал хIакъираву инсантурал чIурду булун аьркинни, миннул хIасиллайну кьамул буван хIукмурду.

ХIадур бувссар
ХI. Аьдиловлул