Дагъусттаннал бакIчинал рисалалул тезисирттава

Социал-экономикалул лябукку

«Дагъусттаннай бантIиссар 175 объект, миннувату 100 зунтIиссар гьашину: «28 школа, 22 оьрчIал багъ, 28 объект — щинал дузал баврил ва щин чулухух дишаврил (водоотведение), 3 азархана, 3 спорткомплекс, 100 километралияр ххишаласса газрал сетьру.

Миннун харж дан ккаккан дурссар 16,2 млрд. къурушрал, дукIунияр 5-лий ххишаласса. ЦIуницIа буллантIиссар уттинин бацIан бувну бивкIсса 60 объект.
ДР-лул ХIукуматрайн тапшур буллай ура цIуницIа дузрайн дуккан дуллай байбишин кIанттул сектардацIун кабакьаврил республикалул программартту, гьашину ми давуртту бартдигьин ккаккан дуван 200 млн. къурушрал», — чIурчIав дурунни В. Васильевлул.
Ванал мисалданун бувцIунни Дарбант шагьру, чялишну ватанлувтал кIункIу буллай, инвестицияртту ишла дуллалисса. «Муниципал къуллугъчитурал давурттал мюнпатшиврун кьимат бишлан аьркинссар, минначIа ишбажаранчитал гьарза шаврих бурувгун, миннал иширттая бюджетравун дучIайсса доходрах бурувгун, зузи кIанттурду гьарза шаву хIисавравун лавсун. КIанттурдайсса каялувчитуран аьркинссар, гьарца кьини тIиссакссагу, кабакьлан ишбажаранчитурал сиптардацIун, дукьан дуллан административсса дайгьузанну, бунияласса ка-кумаг буллан бизнесран», — увкунни республикалул бакIчинал.

Къатри дуллалаву

Владимир Васильевлул бакI­райва бувсунни ихтияр дакъанура дуллай бивкIсса къатри дуллалаву дацIан дурну душиву.
«Республикалий ашкара дур­ссар 400-нния ливчусса чIя­ву­квартирартту бусса къатри за­кон­нацIун дакъаркьуну дуллай бивкIшиву. Ашкара дурсса цинярда къатри ххал диргьуну, аьркин­ссар кIул буван, бучIиссарив миннуву инсантуран ялапар хъанан ягу къабучIиссарив. Ми къатри ххал дигьаву дацIантIий дур 210 млн. къурушран. ЦIанасса ппурттуву Аьрасатнал Минстройрай ххал бигьлай бур республикалун миксса арцу личIи даврил хIакъиравусса масъала», — увкунни В. Васильевлул.
Республикалул каялувчинал тIимунийну, цIана цIунилгу ххал бигьлай бур МахIачкъалалив коллектор даврил масъала. 2018 шинал дурссар проектрал ва сметалул документру хIадур баврил давуртту; хьхьичIва бивкIсса объектрал багьа 14,8 млрд. къурушрая бучIан бувссар 7,3 млрд. къурушрайн.

Щинал ва ТЭК-рал масъалартту

Владимир Васильевлул тIи­мунийну, дукIу цIуну зун бивкIссар 9 щинал дузал баврил объект, миннувух бивкIссар цаппара шиннардий буллай бивкIсса 3 объектгу. Ми бакIуйн буккан буван харж дурну дур 363 млн. къуруш.
«Гьашину 1,7 млрд. къуруш жу личIи дарду 30 щинал дузал баврил объект буван 18 райондалий. Миннувату 25 объект гьашинусса шинал ахирданийннин зунтIиссар, миннул щинал дузал бантIиссар 500 азарунная ливчусса инсантал. Щин марцI дуккан дайсса системартту зузи даву мурадрай, Дагъусттаннал федерал бюджетравату ласунтIиссар 2024 шинайннин 4,4 млрд. къурушрал, «МарцIсса щин» тIисса проектрал лагрулий, миннувату 146,6 млн. – гьашинува», — увкунни республикалул каялувчинал.
ТЭК-рал (топливно-энер­гетический комплекс) хIакъи­раву тIурча, В. Васильевлул дакIнийн бувтунни 2018 шиная шинмай ххютула буккан бувну бушиву газ ччучлачисса 1,5 азарва промышленностьрал ва ичIаллил муштаритал, миннал цачIу шинал мутталий ччуччайсса бивкIссар 400 млн. къурушрансса газ. Мунал бувсунни мукунма республикалул властирдал цIана даххана дуллай бушиву щаллара система, ттинияр махъгу газ кьюлтIну къаччучланшиврул.
«Дурсса давурттайну промышленностьрал газрал муштаритал ашкара бавриясса мюнпат хьуссар 1 млрд. ва 400 млн. къуруш, агьалиналсса къахIисавну», — увкунни В. Васильевлул.
Республикалул бакIчинал бувсунни мукунма аьрщарал участокру хъапа-щапа дуллалисса ишир­ттаятугу. Ванал ихтиярду дуру­ччаврил органнайнгу, ФСБ-лийнгу тапшур бунни къулагъас дуллан аьркинну бушиву ми иширттаву низам дишаврих.

Аьрщи, хъус, ххютулусса экономика, АПК

Владимир Васильевлул респуб­ликалул хIукуматрайн тапшур бунни дузал буван циняв арендатортурал ва аьрщив ишла дуллалиминнал тIиртIусса отчетру ккаккан дурсса информациялул портал, сакин дурну бакIуйн дуккан дуван тархъансса аьрщарал участокирттал ва бачIвасса къатрал реестр (сияхI), миннуй ишбажаранчитал зуншиврул. «Аьркинссар 16 млн. объектирдал кадастрарду дуван 9 зурул мутталий. Агарда мукун къабарча, жущава къашайссар шанна шинайнсса налогирттал база дузал буван», кунни ванал.
Республикалул БакIчинал бувсунни аьрщарал участокру ва хъус сияхIрайн ласаврил захIматшивурттаятугу. Ххуйсса экономикалул хIакъираву республикалул каялувчинал тIимунийну, дукIу налогирттал сияхIрайн 3695 чIиримур ва дянивмур ишбажаранчишиврул идара, 7600 ишбажаранчи, 36200 инсаннал цивппа давурттал дузал бувминнащал (работодатели) захIматрал кьутIирду чирчуссар.
«Агропромышленностьрал комплексраву чIярусса бакIлахъия ласлайнугу, ми лази-лакьи даврил (переработкалул) даража лапва лащинсса бур. ЖучIава переработкалийн най бур ахънилссаннул 1%, ахъулссаннул 6%, дикIул 6% ва накIлил 10%», — увкунни В. Васильевлул.

Культура ва спорт

Культуралул бутIувусса захI­матшивуртту, Владимир Васильевлул тIимунийну, укунсса дур: «Лезгинка» ансамбльданул бакъар ттизаманнул материал база, Дагъусттаннал филармония ва Табасараннал театр бур лекьан хIадурсса тагьарданий, МахIачкъалалив Культуралул къатри бакIуйн дуккан дуван аьркинну дур, Азирбижаннал театрданул къатри дакъар.
Владимир Васильевлул бувсунни Дагъусттаннал спортсментурал хьхьичIуннайшивурттая. Бувсунни Дагъусттаннай буван аьркинну бушиву хIала-ккаласса дандибу­ккулт хIадур байсса центр. Мукунма МахIачкъалаллал стадион «Динамо» цIу буккан бувансса пикри бушиву.

ХIадур бувссар
ХI. Аьдиловлул