Лелуххантрал кьини – жуллагу кьинир

[dropcap]Д[/dropcap]унияллул халкьуннал дянив­сса Лелуххантрал кьини кIицI лаг­лай сайки 100 шин хъанахъи­ссар. Ва кьини аьдатравун дуртун дур 1894 шинал экологиялул буру­ккинттарайсса американ агьулданул.

Дунияллийх ппив хъанай, лелуххантраха аякьа дувай кьини Аьрасатнавугу цIакь хьуну дур. Мисалдаран, 20-мур аьсрулул дайдихьулий паччахIнал Аьра­сатнаву кьураксса сакиншинна диркIун дур лелуххантрал ккалданул, миннул масъаларттал ялув дарцIусса. Ми сакиншиннардавух гьурттуну бивкIун бур махъ нанисса, паччахIнал тухумращал маччашиву дусса кулпатирттавасса вакилталгу. ЧIявусса шагьрурдай, школартту гьанулун лавсун, диркIун дур лелуххантрах ургъил буллалисса оьрчIал сакиншиннардугу. Мивун заназисса оьрчIал хъазамирттай левххун нанисса читIрал лишанну ларчIун дикIайсса диркIун дур.

[dropcap]Р[/dropcap]еволюция хьуну махъ «лев­ххун нани читIрал» эстафета кьамул дурну дур чIава натуралистътурал. Вайннал гьурттушиндарайну билаятрай лап лахъа-хъунну кIицI лаглаги хьуну бур Лелу­ххант буруччаврил кьини. Мисалдаран, ца 1928 шинал Москавуллал областьрай чIава натуралистътурал 15 азарваксса скворечникру бувну, мурхьирдайн лавхъун бур. Хъун дяъвилул шиннардий ва акция­лийнсса иржа къабивкIукун, так 1948 шинал цIунилгу уттара дурккун дур.

Жула тIабиаьтрал иш-тагьаргу хIисавравун ларсун, бувчIлачIисса зат бур лелуххант буруччултрал къулагъасралу цагу, кIивагу масъала бакъашиву. Мисалдаран, шиная шинайн инсаннал цIуллу-сагъшиврун нигьачIин дусса экологиялулмур масъала; вацIри, нехру, бярду бухлаглагийни, цаннасса дукиялул хъирив букIлай, лелуххантрал мина дишайссар шагьрурдай. Вари вайннунсса ца яла хъуннамур нигьачIишиву. Мунияту лелуххант буруччаврил ялув бавцIуминнал мурадгу жула оьрчIру тIабиаьт ва мунивусса цимурца ххирану, миннул кьимат бищун кIулну тарбия бавур. Акъахьурча ца 50-60 шинава жула шагьрурдал кучардай цавай машинарттал чIу бакъа къабаллай личIан бюхъайссару.

Лелуххантрал кьини, щалла дунияллий кунна, Дагъус­ттаннал школарттай ва цаймигу оьрчIал идарарттай «Дагестанский научно-краеведческий центр» ДРОО-лул сакиншиндарай шайссар личIи-личIисса мероприятияртту. Вай хъанахъи­ссар Президентнал грантрал лаг­рулий дувайсса мероприятиярттуну.

З. АьбдурахIманова