Мяш хьун бучIиссар классикалул асарду ниттил мазрай буккин бюхъайсса миллатрай

imageФевраль зурул 16-нний Дагъусттаннал паччахIлугърал педагогикалул университетраву хьунни лакку маз ябаврин, буруччаврин ва машгьур баврин хас бувсса агьамсса форум.

И. Саидова
Форумрал даврий гьуртту хьунни ДГПУ-рал ректор, профессор МахIаммад Аьбдуллаев, Дагъусттаннал Медициналул акамедиялул ректор Сулайман Маммаев, Лакрал миллатрал советрал председатель Амучи Амуттинов, филологиялул элмурдал доктор АьлилхIажи Аьбдуллаев, филологиялул элмурдал доктор Сулайман АхIмадов, «Илчи» кказитрал хъунама редактор Руслан Башаев, «ЦIубарз» журналданул редактор Хизри Илиясов, Республикалул культуралул зузалтрал профсоюзрал комитетрал каялувчи, профессор Марзижат Буттаева, «Гъази-Гъумучи» фондрал председатель Илияс Къапиев, министерствардал, ведомствардал, вузирдал, ДР-лул Жяматийсса палаталул, Тахо-Годил цIанийсса педагогикалул элму ах­ттар дай институтрал вакилтал, студентътал ва Аьрасатнал региондалийсса ва чил билаятирттайсса лак­рал диаспорарду.
Форумрал даву дайдихьлай, МахIаммад Аьбдуллаевлул кIицI лавгунни хIакьинусса кьини да­гъусттаннал миллатирттал мазру нигьачIаву дусса тагьарданий бушиву, ва мунийн бувну мазру буру­ччаву мурадрайсса чаранну ляхълан аьркиншиву.
Ниттил мазрал форумрайн увкIсса Дагъусттаннал Медициналул академиялул ректор Сулайман Маммаевлул цалва ихтилат бувна марцIну лакку мазрай.
— ХIурмат бусса уссурвал, ссурвал, цинявппагу хъамал!
ХIакьинусса ва хьунабакьаву хъинну аьркинсса ва агьамшиву дусса дур. Ххарину ура ва хьунабакьаврий гьуртту хьун, ихтилат буван ттуйнмагу оьвчаврия. Жува жула маз ябуван, буттал буттахъая шиннай нанисса аьдатру дуруччин ччай бухьурчан, цинявппа цачIуну ва бавкьуну кьуццу тIун аьркин­ссару. Хъунмасса барчаллагь учин ччай ура ва даврил сиптачи хьу­сса ДГПУ-рал ректор МахIаммад Аьбдуллаевлухь ва ванал чIарав бавцIуминнахь.
ДакI ххари хьунни университет­раву Совет Союзрал Виричу Ризван Сулаймановлун хас бувсса ххаллилсса музей ккавккун. Укун бюх­ттулсса давуртталли жула миллат­рал тарих абад буллалисса ва ялун нанисса ник Ватан ххирану тарбия дуллалисса, — увкунни Сулайман Маммаевлул.
ВидеосвязьрайхчIин форумрал даврий гьурттушинна дунни Сочи шагьрулул Олимпий тIуркIурдал реабилитациялул центрданул спортсментурал каялувчи ХIамзат ХIусайновлул. Ванал, цалва аккордеонгу бивщуну, аслийсса лакку макьандалий балай увкуну, цинявппа хъамал таза-тяхъа буккан бувна.
Ниттил мазрал форумрал даву хъиннура чIюлу дурна лакрал гимн учин бувкIсса душварал.
Амучи Амуттинов:
— Ниттил маз буруччаву, ябаву мурадрайсса батIаву дан нукIура чIунссия. ХIакьину лакку маз цукунсса ци тагьарданий буссарив жунма бакъа щинчIав къакIулссар. Ниттил маз ябаншиврул, хьхьичIва-хьхьичI жула кулпатирттаву гъалгъа тIун аьркинссару так лакку мазрай. Ниттил мазрахсса ччаврил гьанугу кулпатравур бизан аьркинсса. Школалий лахьланссар, хIукуматрал кабакьу банссар тIий къабивкIун, ла­кку маз ябавриха жувару зун аьркинсса. Жула наслулун ниттил маз лахьхьин баву – му жулва цинявн­нал буржри.
Лакрал Миллатрал советрал хIукму бунни, лакку мазрал отделениялий хьхьичIунну дуклаки­сса студентътуран Аьли Къаяевлул цIанийсса хасъсса стипендия буллан.
АьлилхIажи Аьбдуллаев:
— Ниттил маз бухлагаврил буруккин бакъасса лаккучу усса ххай акъара цаягу. Цуксса кьурчIинугу, щархъавугума шиная шинайн чан хъанай бур ниттил мазрай гъалгъа тIутIисса инсантал. Хъунмур багьанагу, лакран ниттил маз къаххирану ва му лахьхьин къаччишиву бакъарча, щархъава агьали бизаврицIун бавхIусса бур.
Цуксса захIматсса кьини ниттил мазрал бакIрачIан дуркIун духьурчангу, жува, ссахчIав къабурувгун, му буруччинсса чаранну ляхълан аьркинссару. Гьай-гьай, цIанакул жущава щархъава шагьрурдайн бизлазими бацIан буван къабюхъан­ссар, бизаврицIун бавхIуну ниттил мазран хъанахъисса заралгу байщун къабюхъанссар.
Мунияту ттул хъунмасса умуд бур школардал учительтурайн ва вузирдал преподавательтурайн, оьрчIавун ниттил мазру лахьлан­сса гъира-шавкь рутланну зунссар тIий.
Ниттил маз буруччаву ва машгьур баву мурадрай хъуннасса даву дуллалиссар Лакрал театрданул, «Илчи» кказитрал, журналлал, лу­ттирдал. Аммарив шиккугу бала цамур бур – ниттил мазрай ккалакки­сса инсантал чансса бушиву.
Ниттил мазрал бучIантIимунил буруккинттарайсса унгу-унгусса патриотътурал дуллалисса даврингу багьа бакъассар. Сант дирирну дунура, кIицI лаган ччай ура Амуттинов Амучил сипталийну итабавкьушиву лакрал антологиялул поэзиялул 5 том. Му бакъассагу, ванала ка-кумаг баврийну итадаркьу­ссар Аьли Къаяевлул «Лакку маз ва тарих», «Лакку мазрал грамматика», «Лакку мазрал ва тарихрал материаллу» тIисса агьамшиву дусса давуртту. Укунсса патриотътал бу­ссаксса, ниттил маз яхьуншиврийнгу мукIруну ура.
Мазру буруччаврин, ябаврин хъунмасса кумаг буллалиссар личIи-личIисса журардал мукъузанналгу.
КIулсса куццуй, ХХ-мур аьсрулий итабавкьуну бур «Лакку-оьрус мазрал» Хайдакьовлул ва «Оьрус-лакку мазрал» Муркъелинскийл мукъузанну. ХIакьинусса кьини чялишну «Лакку-оьрус мукъузан» итабакьаврил ялув зий ур цIанихсса аьлим­чу Эса Аьбдуллаев.
Умуд бур хIакьинусса форумрал кумаграйну ниттил мазрал масъалартту хъис бунугу ххуй хьунссар тIисса.
Хизри Илиясов:
— Лакрал миллатрал агьлу дуллу-дунияллийх ппив хьуну бушиврийн бувнугу, лакку мазрай гъалгъа тIутIими чан хъанай бур. Шагьрулул кIанттурдай, оьрчIал ба­гъирдава байбивхьуну, гъалгъа тIий бур ­оьрус мазрай. Мунияту ххуйну хьунссия, оьрчIал багъирдавугу, школарттайгу ниттил мазру лахьхьаву тIалав булларчан.
Хъунмасса мюнпат хьунссия, ниттил мазру лахьхьин буллали­сса, алхIаткьини дарсру дихьлахьисса школа тIитIирчан. Мукунма аьркинну бур ниттил мазрайсса учебникру, азбукарду, тарихрал ва патриот зумувнусса луттирду итабакьавриха зун. Ниттил маз лахьхьаврин хъунмасса кумаг хьунссия гъин­ттул оьрчIру бигьалагайсса лагерьдай оьрчIан лакку мазрай гъалгъа тIунсса шартIру дузал даврийнугу.
Цила чIумал лакку маз бюхттул буллай, цIу буккан буллай хIарачат бувссия уссурвал Хачилаевхъал. Миннал ка-кумаг баврийну итабавкьуссия лакрал чичултрал ва шаэртурал луттирду, лакрал миллатрая­сса документал кино. Надир Хачилаевлул бувсса лакку мазрал конференциялул хIасиллайн бувну, итабавкьуссия «Ниттил накIлищал» тIисса лу.
Руслан Башаев:
— Жунма ччинугу, къаччинугу, жува ниттил бувния шихунмай, жула маз оьрус мазрал вив лавсун бур. Вай конференциярттаяту, батIавурттаяту жува маз буруччин­сса, аьщуйн щусса давурттайн бучIан аьркинну буру. Дагъус­ттаннал миллатирттал мазру буру­ччиншиврул кьамул дан аьркинссар ниттил мазурдил хIакъиравусса закон. Дагъусттаннал телевидениялий дикIан аьркинссар канал, щаллусса кьинилул мутталий миллатирттал мазурдийсса передачартту дачин дурсса. Жаваблувсса къуллугърай итлатисса инсанная тIалав буван аьркинссар ниттил маз кIулшиву.
Ниттил маз буруччаву, ябаву мурадрайсса маслихIатру ккаклакисса ихтилатру бунни Марзижат АхIмадовал, Сулайман АхIмадовлул, Илияс Къапиевлул, Дагъусттаннал филологиялул факультетрал доцент ПатIимат Шабановал, Дагъусттаннал паччахIлугърал цачIун був музейрал аьлимчу-секретарь Зураб ХIажиевлул.
Ва батIаврил хIасиллу дуллай, конференциялул сакиншинначи Руслан Гереевлул увкунни: «Мяш хьун бучIир классикалул произведенияртту, «Евгений Онегин» ла­кку мазрай буккин бюхъайсса миллатрай», — куну.