Маз буссакссар миллатгу бусса

otopo_14Цила чIумал «ЦIахъардал Къуманивату бувккун махъ лакку маз ссан аьркинссар»,- тIисса авдал пикрирдал жува ба­вкку ххуллийх нани бувну бияв.
Ца ххаришиву дур, цахъи чIалнугума, бакIрай бавцIуну, жула маз ссуссукьу хъанай нанишиву чIалай, мазрайх дурксса кьини миллатрайхгу дукканшиву бувчIуну, махъсса шиннардий жува маз ябансса чаранну ляхълай, чялиш бувккун бунуккару.
Вава буруккинттарай, лакку маз буруччаву мурадрай, сакин дурну дур «Лакрал миллатрал совет» тIисса ккуран. Муний каялувшиву дуллай ур чIявучин ххуйну кIулсса, жяматийсса ишкка­кку Амучи Амуттинов. Бишлай буру маз буруччаврил хIакъиравусса Амучи Михайловичлущалсса ихтилат.

— Амучи Михайлович, жула Дагъусттаннал миллатирттал мазурдихсса буругаву хIакьину гьарцагу чулуха чанну дур. Лакрал районнай ва аьмну Дагъусттаннай лакку маз ишлану бушиврул тагьар цукунсса дур, вила пикрилий?
— ЦIанихсса Дагъусттаннал аьлим­чу Аьли Къаяевлул XX-мур ттуршукулул байбихьулий, ни­ттил мазрал агьамшиврия ва му буруччин аьркиншиврия ихтилат багьсса чIумал, увкуну бур: «Агана жува, жуламур маз кьабивтун, цамур мазрахух гьарча, миллат хIисаврай, жува бухлаглагиссару, жува жула буттахъал оьрчIруну къабикIантIиссару», — куну. Кувннан кув бувчIлансса, кувннал кувннащал ихтилат бансса, дук­лансса, делопроизводство дачин дансса ца маз язи бугьаврил ма­съала гьаз хьувкун, мунала увкуну бур: «Байбихьулул классирттаву оьрчIахь дарсру лакку мазрай дихьлан аьркинссар, миннан цивппа ца буссарив, щия буссарив кIулну бикIаншиврул. Так оьрчIал цала миллатраясса кIулшивуртту ларсун махъ бучIиссар, цания ца ххишалану ишласса маз язи бувгьуну, му мазрай дихьлан дарсру», — куну.
Дурккучу Аьли Къаяевлун танийва бувчIуну бур жула мазурдил тагьар ва хIакьинусса даражалийн дагьантIишиву.
Мяйжаннугу, хIакьину хIуку­матрал багьайсса къулагъас дуллай бакъар миллатирттал мазру буруччаврих, мунияту жула мазру жяматрал ва политикалул ишир­ттаву ишла къабуллалаврицIун, жула ичIува, багьу-бизулувугума ишла къахъанахъисса кIанттурду хъанай бур. Республикалул къуллугъчитуран ва политиктуран ххирар жяматрал хьхьичI буллалисса ихтилатирттаву чIявусса миллатру бусса Дагъусттаннал ляличIишиврия, буттал буттахъая шихуннай ирсирай нанисса миллатрал культуралия, мазрая гъалгъа тIун. Амма, циксса гъалгъа тIурчагу, хIакьинусса кьини мазру буруччин иширайну дуллали­сса давурттив хъинну чансса дур. Миллатирттал мазругу, жула аслийсса культура ва аьдатру кунма, бухлавгун най бур. Мазру ябаврил масъала хIакьинусса кьини хъиннува захIмат хъанай бур, жула халкь, захIматсса экономикалул тагьар сававну, нех дирхьуну шяраваллава шагьрурдайн бивзун най бушиврулгу. Шагьрурив, мазрал, литературалул ва тарихрал институтрал директор, филологиялул элмурдал доктор МахIаммад Ибрагьимович МахIаммадовлул увкусса куццуй, миллатрал мазурдин хIатталуну бацIлай бур.
Шагьрулул школарду къуртал бувсса чIявуми дагъусттан оьрчIан цала ниттил маз кIулну бакъар. Шиная шинайн мукунмигу хъиннува чIяву хъанай бур.
Лакрал миллатрал советрал каялувчитал буруккинттарай бур хIакьинусса лакку мазрал тагьардания. Лакрал жяматрал дуллалисса агьамсса царагу мероприятие лакку мазрай къадикIай. Му ишгу мукун бикIан аьркин­сса кунма кьамул буллай бур. Ла­кку мазрай буклакисса «Илчи» кказитрай, масала, цаппара був­чIинбавуртту ва баянбавур­тту оьрус мазрай дур, Лакрал театрданул ччя-ччяни бихьлай бур спектакльлу оьрус мазрай. Шагьрулул школардай лакку мазрал дарсру дишаву лащинсса даражалий дур.
Умуд бур миллатирттал мазурдил тагьар ххуй дансса чаран лякъинссар лакрал жяматрал тIисса.
— Маз къакIулсса инсан миллатрал культуралиягу арх уцлай ур. Вила пикрилий, школардал дакъасса, щилли ялагу бакIцIуцIаву дан аьркинсса миллатрал мазгу, культурагу дуру­ччаврил цIаний?
— На мукIрура, ниттил мазрах­ссагу, миллатрал культуралух­ссагу ччаву инсаннаву хьхьичIра-хьхьичI кулпатраву тарбия дан аьркиншиврий. Нитти-буттал, бава-ттаттахъал цала мазрахгу, культуралухгу ччаву дуну тарбия къабарча оьрчIру, му даву ттизаманнул шартIирдай школардал тачIав къадантIиссар. Му школардал данссар тIутIаву нахIакьдансса затри.
Нитти-буттал аьркинссар мудан оьрчIру шаппа лакку мазрай гъалгъа тIутIи буллан, миннахь миллатрал цIанихсса тарихрая, ххаллилсса буттал буттахъая буслан. Цал ттигу тикрал банна – так кулпатращар жагьилсса ник цала миллатрахгу, мазрахгу, культуралухгу ччаву дуну тарбия дан хьунтIисса.
— Маз – миллатрал дакIгу, къюкIгур, миллатрал буржри цала маз ябаву учай. Лакраву чIявусса бур каши дусса инсантал, ишбажаранчитал, творчест­валул ва интеллектрал потенциал. Амма цала мазгу, культурагу ядаврих миннал къула­гъас чансса дур.
— Рязира. Маз миллатрал вирдакI бухьурча, жулагу, жула наслулулгу буржри му вирдакI ядан. Агана хIакьину жува маз бухлавгун нанаву дацIан дан­сса чаран къалякъирча, ялун дучIантIисса чIумул лахъишиврий жува миллатрал маз бивчIаврил тахсирлувталгу, бардултгу хьун бюхъайссару. Гьай-гьай, жува яхьунтIиссару ялагу, амма бикIантIиссарив жула наслу лакну, агана ми лакку мазрай гъалгъа тIий, лакку мазрай чичлай ва лакку мазрай пикри буллай бакъахьурча?
Шиккува бусан, Лакрал ми­л­латрал советрачIа сакин дурну дуссар Аьли Къаяевлул цIа­нийсса гуманитар ахттаршиннардал фонд. ЧIирисса чIумул дянив Фондрал зузалтрал дунни хъуннасса даву, итабавкьунни кьунияхъайсса элмийсса луттирду, жула мазгу, тарихгу лахьхьин хъунмасса кумаг хъанахъисса. Ва чулухуннайсса даву Фондрал уттигу дуллай буссар. ЧIал къавхьуну итабакьинтIиссар укунмасса цаймигу луттирду. Лак­рал миллатрал совет хIадурссар ва жула инсантуран хъуннасса агьамшиву дусса давриву жущала архIал зун ччиминнащал уртакьну зун.
Ихтилат бувссар
Руслан Тереевлул
ХIадур бувссар
Андриана Аьбдуллаевал