Бусалдарайн кIура дарсса кьини

r39_1ЦIуссалакрал райондалул гьарица шяраву тай дяъвилул иширттацIун бавхIусса цала-цала хаварду, бусаларду бур. 1999 шинал сентябрь зурул 5-нний ЦIуссалакрал шяравун боевиктал ххявхсса чIумал, райондалул прокуратуралул следователь ЖахIпар Буттаевлул бакIрачIан бувкIмур бавнал ниттил лякьлува гьухъуву увксса ивкIун ур учай. Бавссия ивкIуну ур тIий кьаивтсса ЖахIпар бивкIулул ххяппурттава увксса хавар жунгу. Мунащал хьунабакьин ччай мадара хIалъя. Цанма ЖахIпардун муния гъалгъа тIун къаххирар, ци чулийгу му иширал хIакъираву цIухху-бусу буллай ва кулпатрал бакIрачIан бувкIмур балжину кIул бан бювхъунни. Та кьини дакIнийн рутлай, кувний хъяй, кувний хъювсул буклай цинма ккавкмур буслай бия ЖахIпардул кулпат Шавлукьгу.

Та бигьалагай кьини ЖахIпар цала дустуращал ва арснащал авлий лавгун, кIюрххицIун зана хьуну ур шавай.
— Ва дахьа шанавун лавгсса чIумал кьатIату биту-ххитулул чIурду баллан бивкIуна. Анавархъиндарай хялатгу ялун дуртун, кьатIув бувкра. КIичIираву ла­хъисса чIиртту бусса, камуфляж янналувусса боевиктал ххал хьунни. Гъан хьуну, зу цару, ци аьркинни тIисса ттухь, вил къуллугъ цир, насу му бакIрайн карщи рути, — увкунни на кьатIув бувксса куц ххуй къабивзун, — буслай бур ЖахIпардул кулпат Шавлукь. Зана хьуну, ЖахIпар изан уллан бивкIра. — Ити шану ла­хъан, му кIюрххицIунай увкIуннича, чIурду къабаян бакIрайн ци-дунугу рути, — тIий дур дугьарасса ттулла нинугу.
Ахиргу чантI учин увну, бусав шяраву боевиктал бушиву. Му чIумал жул къатрал магъуйн ккулларду щилащисса чIурдугу бур баллай.
Иш-тагьар дурчIусса ЖахIпар анаварну телефондалучIан ххяв­ххун ур. Кулпатрал бувсун бур цу­ппагу оьвтIий бивкIшиву, амма райотделданий щилчIав гьаз буллай бакъашиву. Лув-ялув оьвтIий, ахиргу, ЖахIпардуща милицанащал дахIаву дан бювхъуну бур. Дежурныйнал бувсун бур райотделданул лагма рургьуну душиву, хIатталлил чулуха минометирттава битлай бушиву.
14 шинавусса хъунама арснахь ичIувамигу бувцуну, шярава насу куну машиналул кIуллигу дуллуну, ЖахIпар цала ярагъгу лавсун райотделданийн авчуну ур. Ххуллийх ванан хьунаавкьуну ур цала машиналий най нукIува райком комсомолданул 1 секретарьну ивкIсса МахIаммада. Райотделданийн иян ува куну щяивкIун ур.
БачIи ххуллу битаннин вай боевиктурайн бакIрайн багьну бур.
— ШанбачIулий ца бала боевиктурал бия, кIиттуршаксса инсан. Амма жухь цичIав тIисса цучIав акъая. СсихI къадурккун миннал жу жула ххуллийх гьан бивтру. РайотделданучIан гъан хьун шай­сса иш бакъая. ЦичIав информация бакъая. Мичча кIурабавну, азарханалул чулийнмай бавчуру. Ххуллий кIира кьюкьа боевиктурал дия, зувияксса инсан. Азарханалул хIаятгу миннала дурцIуну дия. Боевиктал Хасавюртуллал чулухунмайгу битавуртту дуллай бия, жу шалклуву кунма буру. АзарханалучIату бачайхту, бацIан бувара тIий амру бунни боевиктурал. Ттун бувчIунни, утти нукIу кунма жува жула ххуллийх гьан къабитаншиву. Щак багьунни, нава цу уссарив кIулхьухьунссар вайннан куну. Миннал куннал куннащалсса дахIаву ххуйсса дия, — буслай ур ЖахIпар.
КIивагу чулуха бас хьуну, боевиктурал вай бусса машина вив ласун кьаст лархIуну дур. Тагьар дурчIайхту, ЖахIпардул МахIаммадахь увкуну бур: «Ба­цIангу мабав, лихъангу мабав, му инава нанисса куццуй вила ххуллийх ачу», — куну.
Вайннал бацIан къабуллан бивкIукун боевиктал битлан бив­кIун бур. Машиналул салондалувух ккулларду лехлан бивкIун бур. Шалклува личайхту, МахIаммадал газ буллуну, кIийннайсса заправкалул махъун увххун авцIуну ур. Боевиктурал цивппа мукун бигьану итакъабакьиншиву бувчIусса ЖахIпардул МахIаммада машина лещан бан къаивтун ур. Вайннайн тIайлану, ххуллул лулттучулий бивкIун бур колхозрал ТОК-рал дарваза. Шлакбаумрал машиналул магъи ласун данссар, дарчагу бусса гужирай гивун бувххун гьанну, гичча багъирдавух лихъан,- тIисса пикри хьуну бур вайннан. Му ппурттуву дарвазалучIа бавцIуну бивкIун бур 3-4 шяраватусса арамтал — Шавлукьлул ниттиуссу Миха (МахIаммад Юсупов) ва мунал арс­гу, Сяъдуллагь тIисса шиччавасса угьарасса чачангу. Гихунмай хьумур ЖахIпардун миннал бусласимунийну кIулну бур. Заправкалуха був­ккун нанисса машина хъирив лавсса боевиктурал биту-ххиту бувну бур. БакIрайн ккулла щусса ЖахIпар рульданухсса МахIаммадал каруннайх ивщухьунссия, машина дарвазалул чIаравсса ттурцIайн щуну бавцIуну бур. Щавурду дир­сса ЖахIпаргу, МахIаммадагу боевиктурал кьатIув бивчуну, ттупанграл къуннагъру ришлай башттан бувну бур. Бусса гужирай боевиктурал лажиндаравух рирщусса къуннагърал ЖахIпардул ккарччив кьатI дурну дур. Яла ттупанграл вяра кьацIливун ливкIуну битан нани­сса боевик Сяъдуллагьлул ацIан увну ур. Мунал чачан мазрай увкуну бур: «Ми укунмагу сагъну бакъар, му давугу ссан аьркинну дуллай буру, битияра цивппа»,-куну. Му чIумал тинай авцIуну ивкIун ур цала лахъисса чIирттарал мицIгу кIиссурттах ккюрнутIай буллай вайннал хъунама-аьраб. Сяъдуллагьлул тIутIимур цахьва таржума бувкун, ганал кьабитияра тIий, ка галай дурну дур. ХIасил, ми мяйжаннугу ливтIусса ххай кьабивтун бур. Ва азарханалийн иян уван аьркинни тIий, леххаву тIисса Михахь та ца боевикнал хIатталугу кка­ккан дурну, увкуну бур: «Мунан азарханалийн аьркинну бакъарча, кIиккун аьркинну бур»,- куну. Оьтту­вух увксса ЖахIпар Шавлукьлул ниттиуссил гайминнал кумаграцIух гай цивппа бивкIсса машиналуву ивхьуну ур. Та машинагу цинявннал къуч бувну, азарханалул хьхьичIун биян бувну бур. ЖахIпар ивкIуну ур тIий азарханалувунвагу уххан къаувну ур. Му ппурттуву ласнал бакIрачIан бувкIмуниягу хавар бакъа, шярава гьаннин бугьара­сса цила нину-ппугу буцин, миннал хъирив гава азарханалул чулийнмай лавгсса Шавлукьгу боевиктурайн тIайла бавцIуну бур.
— Жул машина бацIан бувну цIухла бихьлан бивкIунни. Боевиктуран кIулну бия га органнал зузалал машина бушиву. Машиналуву цIухла бихьлахьисса боевикнал ттухьва зул судья ивкIуссар увкукун, на мунихгу къулагъас къадав, мугу ттула ласная тIутIишиву ттул бакIравун бухлай бакъар. ХьхьичIра ласнал машиналуву рация диркIун дур. Му ттунмавагу къакIулссия, гайннан кIулну бия.
— Рация чув дур, шиву рация дикIан аьркинссар тIий, жугу кьатIув буккан бувну цимурца ппив дурна. Багажник тIивтIусса чIумал, ттун ми та дирхьуссияврагу къакIула, 9 шинавусса душнил Дагмарал цила янналул буцIин бувну лявкъунни багажник. Боевиктурал цIухла бихьлахьийни, щяв багьуна душнил шуба, ганил кахурттава кьатIув дагьуна душнил лултту янна.
Му чIумал на ссавурданува бувккунав, ттявх учин бувну багажник лакьав.
— Битира жу жула ххуллийх гьан, зун ци аьркинну дур — учав. Жун ислам аьркинну дур, чуври зул ислам? — увкунни гайннал. Ттун най бунува бакIравун къабувххун, на бура, цукунчIавсса Ислам къакIулли, жучIа Ислам акъар тIий. Дакъашиву чIалай бур, зун чапуртуращал ххуйну бунуккар, — увкунни ганал. Яла бувчIуну, нагу кьянкьану жаваб дулав: «Исламгу ду­ссар, Аллагьгу кIулссар, ва машиналуву щябивкIсса бугьарасса ттул нитти-буттал цавагу чакгу лях гьан къабитайссар, — куну. Аваралийсса жух ххуллул тия чулий авцIуну уруглай ия ца кагу гьухъул вив лиркIусса чIирттаращалсса боевик. Яла махъ ттухь бувсуна га Хаттаб ивкIшиву. Ганал барткарив, кIиссририв ба­къасса бур, мунияту ца ка мудан гукун гьухъул вив дургьуну икIайсса ур, куну. Яла ттула ниттиуссугу гъан хьуну, тIун ивкIунни: «Зу арамтал бакъарув, зун ми инсантурая ци аьркинну дур, зу миннахь ци дулара тIий буру.
Боевиктуравасса цаннал чачан мазрай гаманахь увкунни: «Жухьва агьали азурда мабулларду увкуннихха, гьан бити цала ххуллийх», — куну.
Утти хъяхъаву лачIлан ди­кIай, дакIнийн багьувкун, дуниял ялун дагьну, боевиктурал ххуллу къабуллай цибанссарив къакIулсса ттучIангу гъан хьуну, чIумуй шярава буккан къавхьу­сса чIаххущар Аьйшат бур кьювчуну най: «Нагу му зула машиналуву щябити, лажинни на макьабитара», — тIий. Бачу щябикIу куну, гагу щябитав. Ахиргу, мадара инжитгу бувну жу итабавкьуру. Дахьва сукку хьусса, ни­ттиуссийл бувсунни: «Ина чунмайра, ЖахIпар ивкIуну урхха», — куну.
Му хавар бавукунгу на циваннив гьуя-гьарай тIий, аьтIий ба­къара. Аллагьу Тааьланал ттухьхьун ца аьжаивсса ссавургу, кьянкьашивугу дуллуну дия таний. ОьрчIахьгу зула ххуллийх насияра куну машиналува бувкра. ОьрчIру на кьабивтун гьан къаччай сукку къахъанан бивкIунни.
— Зун на ттаттал хъирив був­ккун ччай бухьурча ва цIана шичча насияра, акъахьурча на буттагу кьаивтун бучIанна учав.
ОьрчIру ва нину-ппугу тIайла бувккун, Шавлукь ЖахIпардул хъирив бувккун бур. Дахьа гуж-къиялий цала ххяппурттаща итххявхсса Шавлукь, махъунмай най ххал хьувкун, ва щарсса дуллай ци дур, тIисса кунма буруглай бивкIун бур боевиктал. ЖахIпар ишинсса машиналух луглай лечлачисса Шавлукьлухь азарханалул зузалт бивкIун бур, мунал иш къурталлича, муналсса къабуллай вила бакI ххассал бува тIий. Амма шиккун увтун адаминагу кьаивтун цила бакI ххассал буллан ванил яхIирал кьамул къабувну бур.
— Мунан утти ина кумаг къабара, му къуртал хьуну ур тIисса боевиктурахьгу ванил увкуну бур: «Къуртал хьуну ухьурча ттун ва аьдатрай уччин аьркинссар»,- куну. Мукун аварасса Шавлукьлуйн бакIрайн агьну ур, азарханалий зузисса цала кулпатрал хъирив нанисса Ккулатусса МахIаммада. КIинналагу ЖахIпаргу машиналуву ивхьуну бавчуну бур Хасаврайн.
— Ца ппурттуву, — буслай бур Шавлукь ЖахIпардул ттул каниву­сса ка сукку дурна.
— МахIаммадай, ва сагъну ур учав. Ттул ххаришиву кIидачIлай МахIаммадалгу ттул дакI дан хъярч бунни:
— Яр, ми органналминнан мишанну дуллан кIулссар, — куну.
Хасаврай духтуртал щавурду дирми кьамул буллай булувкьуну бия тIар. ГацIана дурурххуну дур ЖахIпардул щаву. Яла кIул хьуну бур Шавлукьлун, цивппа азарханалучIату лагайхту, ЖахIпар цу ивкIссарив кIул хьуну боевиктал мунал хъирив бувкIун бивкIшиву.
Та азарханалийсса хьхьугу Шавлукьлун хъинну захIматсса хьуну дур. Щаллусса хьхьуну бувцуну букIлай бия тIар захIматсса щавурду дирсса оьруснал саллатI. Миннай язугъ хъанай аьсив буклай бивкIра, тIий бур Шавлукь. Хъирив кьини вай бувцуну бур МахIачкъалалив. Барз ххишалагу бувну бур азарханалий. Вай ба­къассаксса хIаллай хъямала дурну дур вайннал къат­ри. Битлатисса ттупал къатрал ца ххарахIала ппив дурну дур.
— Къатри ччуччаву, хъус дацаву цичIар дакъар. Дяъви хьу­ссар оьрчIру ливтIунан, — тIий бур Шавлукь. Азарханалия зана хьу­сса ЖахIпардухь 4 шинавусса арс ивкIун ур: «Буттай, ина ивкIусса чIумал нагу, Дагмарагу оьну аьтIий буссияв. Тти жува тачIав личIи къахьунну»,- тIий. ЖахIпар азарханалия увксса чIумалгума, вайнаннийн ЖахIпардух жижара бан букIлакIисса бивкIун бур.