Судрал иширттаву – дахханашивуртту

Аьрасатнал Президент В. Путиннул 2015 шинал декабрь зурул 3-нний Аьрасатнал Федерал Мажлисрайн гьан дурсса цала Рисалалуву бувсунни Уголовный кодексрал цаппара статьярдал хIакъираву Аьрасатнал Верховный судран дан ччисса дахханашивурттащал цува рязи хъанахъишиву. Утти агьалинан хъуннасса нигьачIаву дакъасса цаппара тахсиркаршивуртту ххал дигьлан тIий бур административ тIулдакъашивуртту кунна.

Амма му тIулдакъашиву тикрал хьурча, кIилчин му ххал дигьин тIий бур тахсиркаршиву хIисаврай. «Закон кIусса тахсиркаршиву дурсса, инсантурал оьрмулун, жяматрал ва хIукуматрал мурадирттан зарал биян бувсса инсантурал чулухуннай кьянкьасса дикIан аьркинссар. Аьйкьусса инсаннал чулухуннай тIурча куклушиву дикIан аьркинссар», — кIицI лавгунни цала Рисалалуву президентнал.
2016 шинал июль зурул 3-нний кьамул дурсса Федерал закондалул (№323-Ф3) Аьрасатнал Федерациялул Уголовный ва Уголовно-процессуальный кодексраву дахханашивуртту дунни уголовный жаваблувшиннарая тархъан аврил низамраву.
Ми дахханашивурттайн бувну, Уголовный кодексравун ххи бувну бур органнал 76,2 статья. Мунийн бувну, цалчин куклу­сса ягу дянивсса тахсиркаршиву дурсса инсан судрал тархъан уллай ур уголовный жаваблувшиннарая, аьчIа дирхьуну, агана му инсаннал цала биян був­сса заралданух хIакь буллуну бухьурча ягу му цамур куццуй лавхъун бухьурча.
Уголовный кодексравун мукунна ххи дурну дур 104,4 ва 104,5 статьярдащалсса 15,2 глава. Миннуйн бувну, судрал аькIлун ккаллиссар, инсан уголовный жаваблувшиннарая тархъан уллалисса чIумал, судрал 76,2 статьялийн бувну муная ласун ккаккан дурсса арцу. Агана аькIлухун агьманал судрал ккаккан дурсса чIумуй ми арцу къадулурча, аьчIагу дукьан дурну, му Кодексрал ляличIисса бутIул (особенная часть Кодекса) хасъсса статьялий уголовный жаваблувшиннарайн кIункIу айссар. Судрал дирхьусса аьчIа ЛяличIисса бутIул хасъсса статьялий ккаккан дурсса яла хъуннамур аькIлул дачIиннуяр ххишаласса дикIан къабучIиссар. Агана Кодексрал ЛяличIисса бутIул хасъсса статьялий аьчIа дишин ккаккан бувну бакъахьурча, судрал аьчIа 250 азарда къурушраяр ххишаласса дикIан къабучIиссар.
АьчIа дихьлахьийни судрал хIисавравун ласайссар тахсиркаршиврул кIушиву ва уголовный жаваблувшиннарая тархъан уллалиманал ва мунал кулпатрал ахIвал-хIал. Мукунма хIисавравун ласайссар му инсанначIа харж ягу цамур доход ласлансса каши дурив. Кодексраву ххи бувну бур мукунма 116,1 статья. Мунийн бувну, аьчIа дирхьусса инсаннал цама авттун ухьурча, му кIункIу уллай бур уголовный жаваблувшиннарайн.
ОьрчIан ягу зукъазисса ни­тти-буттан ялапаршиннаран арцу къадулаврил хIакъиравусса 157-мур статьялува букьан бувну бур му иш оьхIалну ккаклакисса кIанттурду. Му бакъассагу, цIусса дахханашивурттайн бувну, мукунсса инсан уголовный жаваблувшиннарайн уцлай бур, му аьчIа дирхьуну махъгу аххана къахьурча.
Уголовный кодексравун ххи бувну бур мукунма 7,27 статьялул 2-мур бутIуйн бувну аьчIа дирхьусса инсаннал хъун бакъасса цурк барча, му жавабрайн уцаврил хIакъиравусса цIусса статья – 158,1. Аьрасатнал Федерациялул Уголовно-процессуальный кодексраву ххи дурну дур мукунна судрал аьчIа дишаврийн бувну уголовное дело дацIан даврил хIакъиравусса 51,1 глава ва 25,1 статья. КIицI ларгсса дахханашивуртту ишла дуллалиссар ва шинал июль зурул 15-нния байбивхьуну.
К. А. Хавчаев,
МахIачкъалаллал Ленинский райондалул прокурорнал кумагчи, 1-мур классрал юрист
ХIадур бувссар
А. Аьбдуллаевал