СахIна ттул дакIнил дуниялли

31_foto_2Вай гьантрай жула ххирасса артисткан Шагьун Ибрагьимован оьрмулул 80 шин хъанай дур. Лакрал агьалинал цIанияту барча буллай, чIа тIий буру цIуллусса, лахъисса оьрму. Юбилейрал ххаришивруцIун бавхIуну жу ванищал ихтилат бувссия.

— Шагьун, ина цукун бакIрайн багьссара театрданийн?
— На луглай буссияв даврих. Ттула ссурахъу бикIайва театрдануву зий, жучIа кассир акъар­ча, шиккун бухху билетру бахлан, тIий. Микку зий буссияв мадарасса хIаллай. Театрданувун зун буххангу нину рязи хъанай да­къая, арамтал, хъами цачIусса даву къааьркинни, тIий. Пьеса бусса чIумал, билет баххаву дакъа ванил цамур даву дакъассар, тIий, нинугу рязи хьуна. Амма ттун дакIния къаду­ккай нара цалчин дургьусса роль. «Тяхъасса хъамаличу» тIисса пьеса хIадур бувну, щархъаву ккаккан буллан най бия. Нагу миннащал най бура билетру ба­ххан. Му бия армиялия ххуй бивзсса оьрус душнищал шавайн увкIсса жагьилная­сса пьеса. Га оьрус душнил роль дургьусса актриса къашай хьуну, цукун-дунугу яннагу ларххун, букку сахIналийн оьрус душнил роль дугьан тIий, ттухун бахчунни. Цибанссия, СумбатIуллал шяраву бувкссара цалчин сахIналийн, оьрус душгу хьуну. Му чIумал на ххуй бивзунав жула зузалтран, мукунма тамашачитурангу, гания шинмай байбивхьуссара театрдануву зий.
— Артистнал даву цукун дизай, цукунсса захIматшиву хьунадакьайва инава зузисса чIумал?
— Артистурал даву бигьасса дакъар, мукунна хайр бакъасса даву дур, захIматрах бурувгун. ХьхьичIава бахьтта, гъаравух, кьяркьаравух жула даву дан, пьеса ккаккан бан лагай­ссияв щархъавун. Утти тIурча гьаксса ххуйри, артистуращал винма ччинийн машина най бур. ДакIния къаду­ккай таний­сса чIунну, кIутIу тIий буллалисса марххалттанивух майданнивгу щябивкIун, дякъил зурзу тIутIаврил цаннил маз цаннин къабувчIлай, пьеса ххал буллали­сса чIунну.
— Театрдануву дур­сса давриву вила яла хьхьи­чIунмур даврин цумур ккалли дувара?
— Ттула оьрмулувусса захIмат­шивурттах къабурувгун, на цурда ца роль къадугьанна къаувкуссар. Цинярдагу Лак­рал ва Ккуллал районнайсса шяраваллаву на бикъавсса кIану ба­къассар. Мукунма лавгссару Москавлив ва Грознайлийн декадалийн. Нара дургьусса роль дакIнийхтуну инсантуран ххуй дизанну, дакIний личIанну кка­ккан дан хIарачат бара. Ттун ттула оьрмулуву ттула къюкI цуксса ххирану дуссарив, муксса ххирану дикIай рольлугу. Театр ттул кIилчинсса буттал къаттар.
— Шагьун, цума режи­ссернал кумаг хъунмасса був­ссар вил даву дю­хъан ва магьир дан?
— Жула хьхьичIава театрдануву зий икIайссия режиссершивугу, артистшивугу дуллалисса оьрус А.П.Минутка. ЖучIа бикIайссия хъинну бавкьусса, хъинну куннах ку ччаву дусса коллектив, мурихха инсаннал ас-намус ябаву. Уттисса коллективгу хъиннува бавкьусса, хъунанал хIурмат бусса бур. Байран куну, був­сса кьини куну къулагъас къадурсса чIун къархьуссар. Уттигу, «Ветерантурал кьини» ду­сса чIумал, Валерий Эфендиев увкIуна, тIутIал кацIгу лавсун Какваева ПатIиматлущал на барча бан. На вайннайн хъунмасса барчаллагьрай бура. Мукунма ттул оьрмулуву захIматсса чIунну дусса чIумал ттул чIарав бавцIуссар министр культуры Наида АьвдулхIамидовна ва ганил заместитель Бадрижат Набиевна. Хъунмасса барчаллагь тIий бура «Дараччи» клубрал президент Мариян Илиясовайн, Гулизар Султановайн, Асли Штанчаевайн. Ялагу хъунмасса барчаллагь тIий бура на лахъ бан, ттул чIарав бацIан хъунисса бахшиширттащал бувкIсса чIаххущар Шу­аьева Сакинатлухь ва Абакарова ПатIиматлухь.
— Ци сававрайри тамашачитал махъ ппурттуву театрдания махъаллил хьусса?
— Ттун дакIнийри, хьхьичIва шяраваллаву пьеса ккаккан буллалисса чIумал, билетру къабириллай, клубру бувцIуну, бу­ххан къабитлатийни, нузру, пюрунтру гъагълагъисса чIунну. Утти тIурча, цува режиссер ­уссар пригласительнайрду буллай занай, амма учIайсса акъа­ссар. Жун артистурангу ци гъира бикIанссар бачIвасса залдануву пьеса ккаккан буллан. Миллат бур цаннащал ца бястлий, цаннаяр ца хьхьичIун бу­ккан хIарачатрай. ЖучIава кунма дурккусса, хъунисса аьлимтал щичIачIав бакъар, амма ми миллатраву хьхьичIун личин бувну, цинявннан ккаккан бан бю­хълай бакъар. Мугу лакрал агьалинал куннал куннах ччаву дакъашивур. Жула ниттил маз къаххирану, хъама битлатавур. Цаннал чIарав ца къабацIлацIавур. Циванни, учиннуча, яруссаннал, даргиял, къумукьнал пьеса буний зал щапI куну бувцIуну бикIайсса. Ххирасса бунутIийри цала ниттил маз. Цала маз ябаву – му цала миллат ябавур. Гьарца миллатрал рухI-ссихI, пикри-зикри, аьдат-эбадат, дунияллухсса бургаву ниттил мазравури дусса. ЦIанасса чIумал цайминнах бурувгун яла ниттил маз хъама битлатими жува буру.
— ХIакьину ябацIанну сахIналий занакьулу хъанахъисса лакрал артистураву цу ур, вина цу ххуй изай?
— Цанная ца личIи бан ттуща къахьунссар. Жунма кIулсса куццуй Рая Буттаевал, Жинасат ДинмахIаммадовал, Уди Аьлиевал дургьусса рольлал хIайран къаувсса акъахьунссар. ЦIанасса жагьилсса душругу бур хъиннува гьунарду бусса: Батырбекова Халисат, Садикьлул арснал щар Сакинат МахIаммадова ва мукунма цаймигу.
— Вила оьрмулуву щаллу дан ччай дуна, щаллу дан къархьусса роль цумурди?
— Жун жула роль язи дугьан­сса ихтияр режиссернал къадулай. ЛичIину ва роль ччива тIисса мукунсса пикри къашайва, режиссернал цумур роль дуллурив, му дугьайссия. ДакIния къалагай, мудан ттухьхьун дулайва курчIу щарнил роль дугьан, ца чIумал рязи къавхьура му роль дугьан. Мунийгу ттунмасса бала нава лавсъссар. Нава мудан бизар шайвав гара га роль дугьлай. Ялагу ттунна дакIний лирчIссар «Анжелла» тIисса пьесалуву Тизба тIисса душнил роль дургьусса куц. «Тахсир бакъа тахсирлув» тIисса пьесалуву хъамитайпалул роль дугьан ччай бикIайва. ЖучIанма театрданувун бувкIсса комиссиялул ттухьхьун дулун хIукму бувна. Ялагу ттунна дакIний личIанну дургьусса роль — «Барз бувгьусса хьхьу» тIисса пьесалуву дургьуссия ниттил роль. Ттул арснугу ­уссия, бакIрал авлиясса лютинацIа увсса оьрчI. Ганал бакIгу ттула карав бивхьуну, ганал бакIрайх кахгу тIий, аьгу-аьтIий, зума тIий бура, га клубраву щябивкIцири, дакIнийри, аьтIий. «Тахсир щийри» тIисса пьесалувугу ниттил роль дуссия ттухь. Арс армиялий унува на ттула арснал щар цаманан щар дуллуссар. Арс зана шайхту, дуссара багъишла рити, му тахсир ттуйрича тIий. ЩинчIав къумашиву къакка­кканнав, куннал хIурмат куннал буллай личIаннав. Увкуний махъ бацIаннав, дурний дуаь дацIаннав. Цинявппагу на ххирасса, на дакIнийн бутайсса халкьуннал дакIниймур бартлаганнав. Ххуйшиву, ххаришиву ялун дияннав…
Зарипат Ванатиева
«Илчи» 2003 ш.