Хъузалт авлахъирттайн буккан хIадур хъанай бур

4foto_9Ларгсса шинал ДР-лул Шяраваллил хозяйствалул зузалтрал тамансса хьхьичIуннайшиву хьун дурну дур ххяххиярттал бакIлахъия ласавриву.
Дагъусттаннал статуправлениялул ккаккиярттайн бувну 2015 шинал къалмул бакIлахъиялул 357,7 азарда тонна ларсун дур, ягу 2014 шиналнияр 46 азарда тонна ххишаласса.
Шагьнал лачIал къалмул ларсун дур 67,5 азарда тонна – 2014 шинал ларсъссаксса, ппиринжрал ларсун дур 66,2 азарда тонна, 2014 шиналнияр 11,8 азарда тонна ххишаласса.

Хъузалтрал хьхьичIсса масъала хъанай бур ми хъинчулийсса хIасиллу цIакь даву, гьашинугу миннуяр къачансса ларсун.

ЦIана ялун най дур хъунил давурттал чIун, аьркинни, циняв луртанну салкьи дурну, техника дакьин дурну, хIадурну бикIан хъуру гъайтIун буккан.
2015 шинал республикалул хъузалтрал ссуттил хъуру дургьуну дур 84,4 азарда гектарданий, ягу хьхьичIмур шиналнияр 4,2 азарда гектарданул ххишаласса. Хъуру дургьуну дур цила чIумал, республикалийн дучIан дурну диркIссар хъуру дугьансса яла ххуйми (элитные) гьаннарал 1825 тонна. ЦIанасса ппурттуву къаххуйсса тагьарданий дур 5,8 азарда гектар хъуруннал. Гьашину республикалий интту хъуру дугьан най бур 205,2 азарда гектарданий. Интту хъуру дугьаншиврул аьркинну дур 72,4 азарда тонна гьаннарал, миннувух – 60,5 азарда тонна бугьансса нувщул, мукунна 8,8 азарда тонна къалмул гьаннарал. ЦIана гьаннарал щаллу бувну бур 65 процентрал. ХъузалтрачIа гьанна бакъахьурча, миннал ласун аьркинссар республикалий гьанна бусса хозяйстварттаща, мукунма чIаххувсса регионнаягу – Ставрополлал ва Краснодардал крайрдая.
Хъуннасса агьамшиву дур интнил хъунил давурттаву гьа­ссаксса минерал оьргъашивур­тту дичаврил ва цила чIумал хъуруннал зиянчитал ва дургьусса ххяххиярттал азарду духлаган дансса химикатру дичаврил.
ЦIанасса ппурттуву цила чIумал дичин аьркинни азотрал оьргъашивуртту. Январьданул 22-нний ми дирчуну дур 5 азарда гектарданий (подкормка азотными удобрениями). Аьркинни цIинцI уртту духлаган дансса гербицидру дичин, яла вегетациялул щин дихьлан.
ЦIанасса ппурттуву постав­щиктурачIа дур дахлай укун­сса оьргъашивуртту: аммиачная силитра, 1 тонна 17 азарда къурушран, адофоск – 25 азарда къурушран тонна, карбанид – 24,8 азарда къурушран тонна ва аммофос – 35 азарда къурушран тонна.
Шяраваллил хозяйство тех­никалул щаллу шавриву захI­матшивуртту дур, махъсса шиннардий цаппара дахханашивур­тту машинарттал парк цIубуккан бавриву хьуну дунугу. 2016 шинал дайдихьулий шяраваллил хозяйство техникалул щаллуну дур 35-40 процентрал.
Республикалул шяраваллил хозяйствалун хIакьину диял къахъанай дур 5000 трактор, 350 комбайн ва чIярусса цамургу техника. Гьаннайсса, диялну дакъар 13 млрд. къуруширттан­сса техника.
Ялун нанисса чIумуву, чIя­русса хъунил давуртту хьхьичI душавугу хIисавравун ларсун, дансса давурттал план хIадур дурну дур. Муний ккаккан бувну бур мартрал 1-нин хIадур дуван тракторду, хъу гъайчайсса ва хъудугьайсса техника, ярма хIадур байсса техника – майрал 1-нин ва хIаллил лакьайсса техника – майрал 30-нин. Ларгсса ссуттил ва кIинттул шяраваллил хозяйстварттал предприятиярттал дакьин дурну дур 2516 трактор, 530 хIаллил лакьай­сса комбайниртту, 1780 хъудугьайсса ва гъайчайсса техника, 910 ярма хIадур байсса техника. Инттунин дурну дур 250 млн. къуруширттансса хъунил давуртту ва техника дакьин даву. ХIакьинусса кьини хозяйствар­ттаву дакьин дурну дур 70% техникалул, лирчIмур техникагу дакьин дуллай бур.
Интту хъунил давуртту дурну бакIуйн дуккан даншиврул хъузалтран аьркинну дур дизельданул ччуччиялул 5,8 азарда тонна, хIакьину тIурча хозяйстварттаву дур дурагу 350 тонна.
ЦIанасса ппурттуву хIадур дуллай бур щин дишайсса каналлу. ХIадур дурну дур (реконструкция дурну) 10 азарда гектар щин дишайсса хъуруннал. Интнил хъунил давуртту даншиврул аьркинну дур 3734,5 млн. къуруширттал, миннувату гьаннарахлу – 915 млн. къурушру, минерал оьргъашивур­ттахлу – 427 млн. къурушру, ххя­ххияртту дуруччинсса химиялул средствардахлу – 285 млн. къурушру, ГСМ-рахлу – 1742,5 млн. къурушру, цIусса техника ласун – 115 млн. къурушру, луртандалул частру ласун – 250 млн. къурушру.
Кредитрал арцу аьркинну дур 614,6 млн. къурушру.
ДР-лул Шяраваллил хозяйствалул прессалул къуллугърайн чул бивщуну хIадур дурссар ХI. Аьдиловлул