Бусравсса цIарду хIалал дурма

4foto_8Хасаев АхIмад Щайхлул арснал цIаницIун дархIусса «Заслуженный деятель науки РД», «Заслуженный врач РФ», «Заслуженный врач РД», «Народный врач РД», «Отличник здравоохранения СССР», «Кардиолог высшей категории», медициналул элмурдал доктор, ДР-лул ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил министерствалул штатрай акъасса хъунама кардиолог,
профессор тIисса ва чIярусса цаймигу цIардацIун утти ххи хьунни «Почетный кардиолог РФ» тIисса цIагу. Ва бусравсса цIа АхIмад Щайховичлун дуллунни уттигъанну.

ХIакиннащалсса ихтилатрая махъ къашайшалал дакI рахIат къахьурча, му мяйжаннугусса хIакин акъар куну учай. Му мукун хъанайгу бур. Цанчирча, хIакьсса хIакиннаву дикIан аьркинни, чурххалмур къюву лагь даву, цIуцIаву хъин даву дакъасса, инсаннал дакI данмур бусаврил, къашайшалал хIал мукъурттийнугу ххуй-хъин баврил усттаршиву. Муна му журалул караматшиву дусса хIакин ур жула АхIмад Щайхович.

Бадрижамал Аьлиева
Къачансса дур АхIмад Щайховичлул титуллу ва цIарду. Амма ва тачIаввагу зий ивкIун акъар цIардал цIаний. Ва дакIнийхтуну биттур буллай ивкIун ур, ва цIанагу мукуна буллай ур, цала инсаншиврул ва пишакаршиврул бурж.
ХIакиннащалсса ихтилатрая махъ къашайшалал дакI рахIат къахьурча, му мяйжаннугусса хIакин акъар куну учай. Му мукун хъанайгу бур. Цанчирча, хIакьсса хIакиннаву дикIан аьркинни, чурххалмур къюву лагь даву, цIуцIаву хъин даву дакъасса, инсаннал дакI данмур бусаврил, къашайшалал хIал мукъур­ттийнугу ххуй-хъин баврил усттаршиву. Муна му журалул караматшиву дусса хIакин ур жула АхIмад Щайхович. Ванал чаннасса, пиш тIийннасса симандалийн я щайхтува, къашайшалал дакI, цIуцIаву хъамадиртун, рахIат дуккай. Ванал зумату нанисса иминсса, инсаннал дакI хъиншиврул, умудрал, хьулданул дуцIин дуллалисса ихтилатрал дакIнил хIал гьаз къабувну къабитай.
Увну ур АхIмад Лакрал райондалий, караматсса, ябацIансса тIабиаьтрал чулуха авадансса, чувнияргу гьава марцIсса, лагма-ялттусса дазурду гьартасса, лагмава бивтсса я ча-чунгу экьилагайсса даралуву дирхьусса ЧIурттащиял шяраву.Буттал шяраву 7 классгу къуртал бувну, гихуннайсса дуккаву дачин дурну дур Гъумучиял дянивмур даражалул школалий. Мунал дуккавривусса хIарачат, бюхъу-хъит, кIулшивурттахсса мякь чIалай, учительтал дакI дарцIуну бивкIун бур билаятрал гай яла хьхьичIунми вузирдавун ванаща бигьана уххан бюхъантIишиврий. АхIмадлуннив медицина оьрчIнийра ххира хьуну дур. ЧIурттахь вайнначIа ялапар хъанай бивкIун бур оьрус душ Валя, медсестрану зун ва зунттал шяравун тIайла бувксса. ЧIивисса АхIмад хъунмасса гъирарай уруглай икIайсса ивкIун ур мунил инсантал хъин буллалисса куццух. Валя шяраваллил инсантурачIа хъунмасса хIурматрай ва ххирану бивкIун бур. Мукун, АхIмадлунгу му бусравсса пиша ххуй бизлай, чIивинийва бивкIун бур хIакин хьунсса хиял.
Гъумучиял дянивмур даражалул школагу къуртал бувну, АхIмад увххун ур Дагъусттаннал медициналул институтравун. Дуккаву бигьа­сса дакъанугу, дуклайрив ивкIун ур ххуйну, хъунмасса гъирарай, бигьану, цанна ххирасса, дакIнил ларсъсса сянатрал заллу хъанай. Чялишну гьуртту шайсса ивкIун ур институт­рал студентътурал личIи-личIисса элмийсса кружокирттал, конференциярттал давурттавух. Элмийсса хъиривлаявурттал даврихсса ччавугу ванаву ялу-ялун цIакь хъанай диркIун дур. Дуккаву къуртал дурну махъ, жагьилсса хIакин тIайла увккун ур зун Гергебиллал райондалийн. Миккусса азарханалул хъунаману Хасаев АхIмадлул шанна шин дурну дур. Яла увххун ур ординатуралувун, цIанихсса терапевт, профессор Хайруттин ХIажиевлул каялувшинна дуллалисса госпитал терапиялул кафедралийн. Ординатура бувккуну махъ цаппарасса хIаллай зий ивкIун ур Буйнакскаллал горлечобъединениялий терапиялул отделениялул хъунаману. Хъирив – Дагъусттаннал мединститут­раву ассистентну, преподавательналмур даву инсантал хъин буллалаврилмунищал ва элмулулмунищал архIал дачин дурну.
1976 шинал лавайсса даражалий дурурччуну дур элмурдал кандидатнал диссертация.
Гихунайгу элмийсса хъиривлаявурттал даву дачин дурну, 1982 шинал Москавлий хьхьичIунну дурурччуну дур элмурдал доктор хьунсса диссертация. Мунал дур­сса хъиривлаявурттал хIасиллу билаятрал цIуллу-сагъшиву дуру­ччавриву ишла дуллан бивкIун бур. СССР-данул ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил министерствалул АхIмад Щайховичлуйн, Аьрасатнал хьхьичIунсса цаймигу аьлимтуравух, тапшур дурну дур «По гемоглобиновому оздоровлению детей и женщин в республиках Северного Кавказа, Средней Азии и Азербайджана» паччахIлугърал программа, сакингу дурну, щаллу дуван.
1984 шинал, ДГМА-лул ректоратрал хIукмулийн бувну, АхIмад Щайховичлуйн вихшала бувну бур институтрачIа сакин буван поликлиникалул терапиялул кафедра, мунил цалчинма каялувчинугу му цува увчIуну ур. Ва даврийгу ванал хъунмасса захIмат бивхьуну бур, поликлиникарттал зузалтрал даврил даража лавай буллай, къашайшалт­рал цIуллу-сагъшиврул хIалданул, диспансеризациялул ккаккияртту ларай дуллай. Вара шинал АхIмад Щайховичлун дуллуну дур профессорнал цIагу.
1991-2011-ку шиннардий АхIмад Щайхович каялувшиву дуллай ивкIссар Дагъусттаннал медакадемиялул 1-мур госпитал терапиялул кафедралий.
Дунияллул халкьуннал дянивсса академиялул (оьрусналмур секция) академик, Элмурдал миллатрал академиялул академик, Кардиологиялул къашайшалтрал реабилитациялул Аьрасатнал обществалул региондалийсса председатель, АьФ-лул ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил кардиологиялул отраслилул комиссиялул член, ДГМА-лул кардиологиялул комиссиялул председатель, кардиологиялул къашайшалт сердечно-сосудистый хирургиялул центрдайн хъин хьун тIайла буккайсса коми­ссиярттал консультант, ДР-лул Кардиологтурал обществалул хъунама, Аьрасатнал ва Европанал кардиологтурал обществардал член, ДР-лул ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил министерствалул штатрай акъасса хъунама кардиолог – хъуннар АхIмад Щайховичлул дурсса давурттал, бувгьу­сса къуллугъир­ттал сияхI.
Хасаев АхIмад хъанай ур «О неотложных мерах по снижению заболеваемости и смертности населения от болезней системы кровообращения в РД» республикалул программа сакин дурминнавасса ца. АхIмад Щайхович хъанахъиссар «Школа для больных артериальной гипертонией» пособиялул авторгу, му сакин бувмагу.
Республикалул хъунама кардиологнугу АхIмад Щайховичлул дурссар чIяру-чIярусса давурттив. АрхIал зузиминнал, республикалул хIакинтурал ванайн «Дагъусттаннал кардиологиялул паччахI» учайссар. ВаначIан консультациялийн, жулла республикалул шагьрурдаями ва районнаями бакъа, бучIайссар Ух­ссавнил Ккавкказуллал республикарттаясса къашайшалтгу.
Ванал каялувшиндаралу Аьра­сатнаву цалчинминнавух дурну дур къюкIлил ишемиялул азар дусса чIумал инфекциярттал бугьлагьисса кIанттун хас дурсса хъиривлаяву.
Шиннардил дянив АхIмад Щайховичлул чирчуну дур 350-нния лирчусса элмийсса давур­ттив, миннувух 10 монография (2 – Германнаву итабавкьусса, 2 – Москавлий), 30-нния ливчусса элмий­сса ва учебно-методический пособия, 9 методикалул рекомендация, ларсун дур 6 авторский свидетельство, 6 пособия маслихIат бувну бур вуз бувккуну махъ хIакинтал хIадур байсса системалуву Аьрасатнаву ишла буллан.
АхIмад Щайховичлул каялувшиндаралу щаллу дурну дур 18 диссертация, дурурччуну дур кандидатнал 15 ва докторнал 2 диссертациярду.
АхIмад Щайхович, хIакьсса хIакиннан лайкьну, кIулмуний, дурмуний гьашиву къадурну, луттирду ккалайна, лахьлайна ур, цалла кIулшивуртту цалнияр цал куртI дуллай.
«Любовь к врачебному искусству – это и есть любовь к человечеству», — увкуну бур Гиппократлул. Мяйжаннугу, хIакинну зуншиврул инсаннахсса ччаву, хIурмат, инсаният ххирашиву чара бакъа аьркинсса лишанну дур. АхIмад Щайховичгу ур мукун инсантал ххира­сса, щин ци хъинбала, ци кумаг буван хъинавав тIисса, дакI марцIсса, аьчухсса инсан.
Ва ур «СССР-данул цIуллу-сагъшиву дуруччаврил отличник», ванал хIалал дурну «Петра Великого» медаль, ДГМА-луву бувсса захIматрахлусса медаль, дазу да­къасса ХIурматрал грамотартту ва Барчаллагьру.
Ванан дазу-зума дакъа ххирар Лакку билаят, аьзизсса ЧIурттащиял щар. Ванал пикрилийн бувну, га яла ххирамур, ххуймур курорт-санаторийлийсса игьалагаву къадучIайссар буттал шяраву марцIсса гьавалий гьан бувсса гьантрачIан.
АхIмад Щайховичлул бур нахIусса бавкьусса кулпат. Хасаевхъал къатрал нузру мудангу тIиртIуну дур хъамаллуран. Ванал кулпатрал Зайнаблулгу чIярусса шинну дуллуну дур медициналун. Зайнаб, ххаллилсса пишакар бакъасса, бур хъинну ххуйсса кулпат, нину ва амудада. АхIмадлул ва Зайнаблул арс Рашидгу хIакин-оториноларинголог ур, медициналул элмурдал кандидат. Ванал кулпат Гулшангу лак­рангу, махъсса дагъусттанлувтурангу кIулссар дакI хъинсса, кумаг­рах мюхтажманал чIарав бацIан хIадурсса, ихIсаниятрал давур­ттавух хьхьичIунну гьуртту шай­сса инсанну. АхIмад Щайховичлун Гулшан цалва душ кунма ххирар. АхIмадлул бур 4 оьрчIал оьрчI: Эльмира, Амина, Зулайхат ва АхIмад-чIивима. Бур миннал ирс. Эльмирал ва Аминал, цала ттаттал ххуллу язи бувгьуну, къуртал бувну бур ДГМА. Эльмира бур медициналул элмурдал кандидат. ЧIавама АхIмадрив ур ттаттал яла хъуннамур ххаришиву ва пахру. Вагу, медицина язи дургьуну, дуклай ур ДГМА-луву, ттаттал ванайнми умудру хъунисса бур.
АхIмад Щайховичлул ппушиву дурну дур чIун дакъа аьпалул хьу­сса цала ссурахъил оьрчIангу. Цала ссурахъу ва мунал кулпат куннал хъирив ку аьпалул хьувкун, миннал оьрчIан тарбия дуллуну, ду­ккин кумаг бувну, оьрмулул ххуллийн тIайла бувну бур.
«Почетный кардиолог Ро­ссийской Федерации» бусравсса цIанищалгу барча уллай, дакIнийхтуну чIа тIий буру вин, АхIмад Щайхович, вилла дакIнил ларсъсса даврий зунсса, винма ххираминнал дянив дичинсса ххари­сса цIуллусса шинну, арснаясса, арснал оьрчIаясса, миннал оьрчIаясса ххаришивуртту. Вил чаннасса симандалийсса пиш тачIав чан къахьуннав.