Кьалияевхъал тухумрал тарих

foto2_2Бакуй ялапар хъанан лак був­кIун бур ччянива. ЦIана захIматри гьаман ва шинал пулан­сса вай лак шиккун зун-занан, ялапар хъанан бувкIун бивкIссар учингу. Ттул ттатта , масалдаран, хъус ля­къин Бакуйн увкIун ур 1909 шинал.
Амма шикку хъунма хIал къабувну, Бухарнавун лавгун ур. Ванащал архIал му ппурттуву бувкIсса цаппара лакрал чиваркIунналгу мукунма тихун ссапар бавхIуну бур.

Миннава цаппарассагу цахъи хIаллава Бакуйнма занагу хьуну бур. Мукун жулва лак лаглай, букIлай хъиривми шиннардийгу бивкIун бур. Цавай цалва маэшатрал, дуланмагърал хъирив бучIайсса бивкIун бур, цавайгу цIусса хIукуматрал хъус-кьини зехлай, раскулачить буллай буну, мунил ххяппурттаща хха­ссал хьун кунма бувкIун бивкIун бур. Бакуйн бувкIсса лакрава чIявуми гъумучи ва хьурукIул бивкIун бур. ДакIний дур 70-ку шиннардий шихун Лакрал театр бувкIун бивкIсса чIунгу.

[pullquote]Ва ишираву хъунма­сса кумаг бувну бур Саэд ХIабиевлул.
Ми хъинну цаннан ца кIулну, ххуй­сса дахIаву диркIун дур миннал дяниву. Ванал буттал буттахлу увкусса махъ савав хьуну аьщун изав­рил хIукму баххана бувну бур цамунийн – Беломор-къанаврайн ссылкалий тIайла ув­ккун ур.[/pullquote]
ХIакьинугу Бакуй мадарасса жулва лак яхъанай бур. Вай шамилчинсса, мукьилчинсса ник хъанай бур тти. Бугьарами яла лавгун, минная бивзмигу ташурду хIала-ккала хьуну, цаннивух ца лавгунгу бур. Жул шийхсса лакрал дакъар цинявннан ца аьм­сса ккуран. Яруссаннал ва лазгиял дур, жулла тIурча да­къар. ЧIявусса лак шиха Дагъусттаннайнгу бивзун лавгун бур.
Бакуй лакрал цаппара кулпатру хъинну машгьурну ва цIаларгун буссар. Миннавасса цавай хъанай бур Къажлахъал фамилия машгьур дурсса профессор МахIаммад Къажлаев ва ванал арс, композитор Мурад Къажлаев, профессор Курди Закуев ва ванал арс, Азирбижаннал ца яла хьхьичIунма журналистнан ккалли увсса, Фаик Закуев. Мукунма цIа ларгсса ккарччал хIакинталну бивкIсса Ягизаровхъул, халкьуннал артист ХIажи-Мурад Ягизаров ва Муса Маннаровгу Бакуй увну ур. Вай бакъасса яла-ялагу итххявхсса ва гьунар бусса заргалтал ва къалайчитал.
Гьуйннал шяравасса Ма­хIаммад Аьлиев (шиккусса лакрал дяниву ванайн учай­сса бивкIун бур Аьлулупхъал МахIаммад куну) хIасил Бакуй ца яла машгьурма лаккучу ивкIун ур. Танийва жуятува лавгнугу, Бакуйсса чиваркIуннал дяниву МахIаммадлул цIа хъинну ххуйну кIулссар, цанчирча ххюцIаллаксса шинну дурну дур ванал шиккусса оьрчIай ссуннатру буллай.
Жу ялапар хъанай бикIай­ссияв Басиннул цIанийсса кIичIираву. Ва бикIайва чIявусса жугьутI яхъана­хъисса, канил пишакартал, усттартал яхъана­хъисса кIичIиравалу. Шиккува бикIайва жула лакрал къалайчитал зузиссагу дуссукъатта. Жул хъун дакъасса хIаят дикIайва вокзалдания арх дакъасса кIанай ва Дянивмур Азиянава Дагъус­ттаннайн ягу шиха тихунай нанима уххайсса-уккайсса, бацIайсса кIану жучIа бикIайва. Мунияту, хаснува гъинттул чIумал, жул къушлий чан къашайва лакку мазрайсса ихтилатру, бала-гьалайрду. Гъинттул чIумал хIаятраву щябивкIсса жула лакрал руцу-бизулия, балайрдая шайва цилла багьайкунсса «концерт». ЖучIа хъанахъимуния хIаз ласун, тамаша бан, кув чIаххуврайсса магъай щябивкIун, кув чIавахьулттавух ялугьлай, лякъайва гивах буцири чIаххул, зунттал жугьутI. ЦIана ва кIичIиравалу бакъар. Бурча, амма та жул оьрчIний бивкIмур кIичIираваллия цичIар лирчIун дакъар. Ца-кIира тарихрал къатри личIаннин, щалва кIичIиравалу цIу бувну бур. ЦIана шикку бур ХIайдар Аьлиев­лул цIанийсса парк бувну ва кIичIираваллил цIагу цамур дур. ЖугьутIгу сайки чIявуми Израилнавунмай бивзун бур.
ЧIунгу най дур, муницIун халкьгу баххана хьуну най бур. Жулва лакгу личIи бакъа. Хъинну ччайгу бур, вайми-вайминнавух цариввагу къакIулну, глобализациялул кIункIурдуву бявххун къалавгун, миллатри тIий яхьуну.
Шиккусса гьарцагу кулпатрал бур цимирагу никирайсса тарих. Ми гьарцаннуя бюхъанссар цин лавхьхьу­сса чIиви-хъунсса жужругума чичин. Ттун бусан ччай бур Бакуй хъинну машгьурсса Кьалияевхъал кулпатрая. Миннава був­ккун бур чIявусса хIакинтал, инженертал, учительтал. Ттуяргу ххуйну минная бусантIиссар ттул ихтилатчи Шамил Кьалияевлул. Цувагу хъинну ххуйсса хIакин-реаниматологри. Ванал кулпат Ума ХьурукIратусса Кандалаевхъаясса бур. Шамиллул ва Умал дянивугу бур кIива оьрчI – арс Расул ва душ Мадина.
Кулпатрал тарих щаллуну кIулсса, цалва тухумрай хьуцири иширттая хавар бусса ванан хъинну ххуйну дакIний бур цала нитти-буттал бутта-бавахъан, миннал уссу-ссурвавран ккавк­мур, хьумур. Шавкьиравунгу лавгун, цимирагу ссятрай, хъунмасса гъираращал ххирар ванан минная буслан, минная бакъасса, Бакуй ялапар хъанай бивкIсса циняв лакрая.
Жул дянивсса ихтилатгу хьуна къабигьасса, тай шиннардий цIусса кIанай, цIусса миналий яхъанан бувкIсса, халкьуннал оьрмурдая, миннал кьадардая. КьюлтI къабанна, нажагьссаннан бакъа бахти-талихI къашайхьунссар вайксса затру кIулсса, цимирагу никирал халкьуннащал ухлай-уклайн ивкIсса инсаннащал дакIнийхтунусса гъалгъа бан, хавар-махъ бусан. Вай халкьуннан къаккавк къаливчIссар. Ччарча ккаши-мякь, ччарча щялмахъ, ччарчагу хаиншиву. Аммаки цала оьрчIал, цала уссурссуннал цIаний вайннан багьссар, талаталт хьуну, ци-цигу захIматшивурттугу дурхIуну, хьхьичIунмай хъита тIун. ЩийкIуй аьй-бювкьурдугу къабувну, щийнкIуй дакIгу ду­къаргьуну, бусса оьрмулий яхъанан.
АцIния урчIулчинмур ттуршукулул дайдихьулий Ккавкказнаву дайдирхьуну дур буржуазия тIутIайх дичлай, му классрал халкь гьарза хъанай.
Мукунма лакравугу. Ми шиннардий Гъумучатусса Кьалияевхъал тухумралгу диркIун дур чIярусса хъу-лухччив.
-Ттул буттал ппу – Къалия­хъал ХIажи Мусттапал арс, ивкIун ур ишбажаранчи. Аьбдуллагь ва Наби тIисса цала кIия уссищал ванал тIивтIуну бивкIун бур Ттуплислив, Сигнахиллай ва Кабахчелелий (Белоканнай) мануфактурарду. Буттал бу­ттал миккусса яруссанначIату гьивхь машан ларсун даххай­сса диркIун дур Ттуплислив­сса, Киеврайсса, Одессалий­сса ва Харьковрайсса бисквитру бувайсса фабрикардал заллухъруннан. Ми гьивхь даххайсса яруссанначIагу ва хъинну вихшала дуну, хIурматрай ивкIун ур. Му хIарачатрацIух кулпатгу ванал яхъанай бивкIун бур къаоьккину. Мукун цалва маэшат­райну щаллу хъанай бивкIсса вайннал иш, Белоканнай 1928 шинал цIуну дихьлахьисса Совет хIукуматрайн къаршину хьусса восстание хьусса ппурттуву, цала дахху-ласулул иширттай увкIсса буттал ппу тиккун агьаву сававну, цакуну бакIра-къутталий багьну бавчуну бур. Му восстаниялул цания ца сакиншинначири тIий буттал ппу аьщун изан ккаккан увсса чIумал, ттул ппу МухIаммад-Расуллун оьрмулул 10 шин диркIун дур. Ва ишираву хъунмасса кумаг бувну бур Саэд ХIабиевлул. Ми хъинну цаннан ца кIулну, ххуй­сса дахIаву диркIун дур миннал дяниву. Ванал буттал буттахлу увкусса махъ савав хьуну аьщун изаврил хIукму баххана бувну бур цамунийн – Беломор-къанаврайн ссылкалий тIайла увккун ур. Ванащал архIал ца цамагу лаккучу тIайла увккун ур – ЦIаххуй Баратов (Биту­къул) тIисса. Вагу, мура восстание сававну, увгьуну ивкIун ур. ЦIаххуй ивкIун ур хъинну канил пагьму бу­сса арцу-мусил заргал. Ванайсса щалва тахсиргу бивкIун бур восстаниялувух гьурттусса цанначIа ванал дурсса портсигар лякъаву ва мунил кьюлтIсса чIанулу восстаниялийнсса хIадуршиннараясса записка лякъаву. Му портсигар ванал дурну диркIун дур дува куну. Запискарив дирхьухьун­ссия яла мунил залуннал. Амма ва ца чIивисса иш гьа хьуну бур ЦIаххуй тичча тихунай Ссибирнавух тIайла уккан. Ва ивкIуну ур 1941 шинал Колымалий. Ванал душ Самара ЦIаххаевна, Азирбижаннал лайкь хьусса учитель, яхъанай бивкIун бур Бакуй. Сайки ххюцIаллаксса шинну дурну дур ванил Бакуйннал ца яла хьхьичIунсса №134 школалий зий. Самара ЦIаххаевна бивкIуссар цаппара шиннардил хьхьичI. Ванил бивкIулийн бавтIун бивкIссар бачIисса Баку – ванил дарс дирхьусса буцири душру-оьрчIру. Ттул оьрчIру Расул ва Мадинагу муничIа дуклай бивкIссар. Бунагьирттал аьпа баннав цил.
— Жул тухундалиясса буттал буттал мукьа уссурваврава, «кулактал ва халкьуннал душмантал» хIисаврай, дуснакьравун тIайла увккун ур шама – ХIажи, Наби ва Аьбдуллагь. Так чIана-чIивима Жабраил ххассал хьуну ур му кьадардания.
Лагерьданийсса оьрмулул дуцири аьзаврду ккурхIусса ва 30-40 градус дякъил ва замгьарданул дурхIусса ттул буттал ппу икъавкIуну ливчIун ур, — буслай ур Шамил. — Мунал нину Саидат бивкIун бур Денгейхъал тухумраясса. ( Буттал ниттил аьпалун мунил цIа дирзун дур ттул чIивимур ссин). Ттул буттал ппу ганил цалчинма арс ивкIун ур. Та Ссибирнаву усса ппурттуву мунин ккарккун дур оькки­сса макI. Му макI ккаккаврищал Саидат цила чIивима арс Жабраиллущал Мурманскалийн дарчуну дур. Цуппа ца махъгу оьрус мазрай къакIулну, бивну бур ми кIиягу тихун, та дунияллул зуманийн. Дурххун лагерьданул начальникнал кабинетравун, танал столданий бивхьуну бур цила лас Мусттапал якьутиртталгу бувщусса мусил портсигар. Та макIгу ванин хIазран ккарккун диркIун дакъар. Иширах бургарча, му ппурттуву ванил арс къашавай лазаретраву лявкъуну ур, мивунгу му агьну ур ливтIуми бишай­сса морграва. Морграву зий бивкIсса дуснакьлувтуран мунаву рухI дусса щуркIал хьуну, кIивагу чулухсса гьутрурдал аьвкъусса азарданущал лазаретравун увцуну бувкIун бур. Нину дуркIун махъ ялагу 5 шин му лагерьданийгу дурну, бу­ттал ппу Гъумукун зана хьуну ур. Шяравун учIаврищал ялагу дахху-ласулухун агьну ур. Ялагу раскулачить увну, бусса ризкьи ва хъу-лухччигу зерххуну, цIунилгу дуснакьравун авкьуну ур. Ва ххуллух 5 шин дурну дур Къазахъисттаннай. Тичча зана хьуну ур «аькьилгу» хьуну. Най уна колхозраву зун ччишиврул аьрза чивчуну бур. 1937 шинал колхозраву дурну дур халкьуннал душмантурал цIусса сияхI. Му сияхIрайгу ва ххуллух буттал бутталмур цIа къадиркIун дур.
Партиялул чялишсса гьур­ттучи Дашал, цинявнная гьарзат балжину кIулну тIий, ялун «информбюро» тIисса цIагу дусса душнил, сияхI ккалакки­сса собраниялий лахъ-лахъну «Му сияхI щаллусса да­къар. Миву Кьалияхъал ХIажинал цIа дакъар», куну бивкIун бур. Председательнал «Ва дахьа зана хьуссар. Мукунма ванай цIана цукунчIавсса тахсир бакъар» кусса мукъурттил ялун ххи бувну бур: «Ми шатри кунма, кьацI учинсса мутталухри ялугьисса», куну. Му батIаврий хьусса ихтилатрая дачIи ссятрава хавар хьуну бур ттул буттал буттан. Дашал микку дурсса «рекомендациялул» ахирданухгу ялугьи къаавцIуну, хьхьунил чIумал увккун шярава, ЗакаталлайхчIин Бакуйн увкIун ур. Мяйжаннугу, кIюрххицIун ссят ххюнний мунал хъирив бугу-бувкIун бивкIун бур.
Вана укун жул кулпат Бакуй лявхъуну бур. Шикку ттул буттал буттал никелированный кроватру бувайсса хъун бакъасса цех тIивтIуну бур. Амма дуснакьир­ттаву ва ссылкалий гьан дурсса чIунну аьш къакьадиртун чIарах лагайссияв, цаппара хIаллава ванай чахутка ляркъуну дур. 1944 шинал буттал ппу Гъумукун зана хьуну ур. Микку ахиратралгу хьуну ур. Гъинттул ивра буттал буттал гьаттайнгу, ттущара шайкун марцI дурну, лази-лакьигу дував му, — буслай ур Шамил.
— Ттул буттал хъунама уссу АхIмад дуклай ивкIун ур Ттуп­лислив. Тихун му тIайла увккун ур мунал буттал кулакнал арс тIий тили-хъили къаулланшиврул. Мунан му чIумал диркIун дур 12 шин.
Ттуплислив оьрчI кьамул увну ур паччахIнал полковникнал кулпатраву ганал щарнил уссу-ссил арсри тIий. АхIмад ивкIун ур хъинну ккаккангу ххуйсса, яругу някI бишлаши­сса оьрчI. Цувагу оьрус оьрчIан ккалли увайсса ивкIун ур. Укун АхIмадлуя хьуну ур Александр (Гаджиевич!). Ванал Калияев тIисса фамилиягу Каляев тIиссаннуйн даххана дурну дур. Дуккаву къуртал хьуну махъ АхIмад Бакуйн зана хьуну ур. Шикку ванал лазгири душ бувцуну бур. Вайннал кIия арс ивкIун ур. Каляев тIимур фамилиягу вайннацIун ларчIунна лирчIун дур.
Буттаяр чIивима уссу МухIамм­ад дяъви къуртал хьуну, блокадалуву бивкIсса Ленинградрай миналул хьуну ур. Ши­кку ванал бувцуну бур жугьутI душ. Вайннан увну ур ца арс, мунайнгу цIа ХIажи дирзун дур. Махъва-махъсса гьанттагу бухлаганнин Ленинградрай яхъанай ивкIсса ва цIана увччуну усса ур Кавалевского тIисса хIатталлив бусурман халкь був­ччусса кIанай. Мунал арс ХIажи цалва кулпатращал цIана яхъанай усса ур Израилнаву. Вайннал бусса бур арс ва душ. Цуксса хIайпнугу, вайннал уссурссуннащал дахIаву дакъасса дур.
Ттул ппу МахIаммадрасул Кьалияев увну ур 1918 шинал Гъумук. ОьрчIний ванайн Кунду тIисса ялун цIа дуллуну диркIун дур. Ппу ивкIун ур хъинну дирисса, иян, лачIун уккан хIадурнасса чIаважагьил. Вайннал нину, чурттурдая дагьну, вайгу ятинтал бувну, ччяни диркIуну дур. Ттул ппу ва бу­ттауссурвал хъуни бувну, ччаннай бацIан бувну бур буттал буттал ниттил Денгейхъал Саидатлул.
Оьрмулул 9 шинавусса ттул буттал ччарча хъу гъайучай­сса диркIун дур, ччарчагу ятту-гъаттарал, дучрал газурду, илхъирду ядайсса диркIун дур. Къатлуву ванаяр хъунасса цама адаминал чувгу акъахьувкун, хъуннар хьусса буттал ниттин кумагран хIарачат буллай ивкIсса ванай хъунмур хъар диркIун дур. Яхьун, бакI буккан багьлай бивкIун бур. Ппу чIивиний яруссанначIа, къумукьначIа, даргиячIа зий икIайсса ивкIун ур. Хъинну ххуйну миннал мазругу кIулну бивкIун бур. Школа къуртал бувкун, ппу дуклан ув­ххун ур педагогтал шайсса курсирдайн. Муния махъ цаппара хIаллай шяраву школалийгу зий ивкIун ур. Дяъви байбивхьусса 1941 шинал ппу ва ванал уссурвал дяъвилийн бувцуну бур. Ти­кку талатиссаксса хIаллай вайннал къатта-къуш зевххуну, чарий чару къабивтун бавххуну лявкъуну бур. Дяъвилия зана хьуну, цанма ацIансса кIану бакъа ххал шайхту, Туркманнавун Чарджоу шагьрулийн лавгун ур. Ппу ивкIун ур хъинну дакI хъинсса, кумаг аьркиннал чIарах укъа­ккайсса адамина. Чарджоулий ванал ссуникIуртту бахлахисса ва кьяпри бурухлахисса артель тIивтIуну бур. Буттал хъинну усттарну кьяпри ва дарвачру буруххайсса бивкIун бур. 1958 шинал ппу Бакуйсса цала уссичIан ивзун ур.
Шиккугу цIунилгу тава Даша бакъа щаллу къавхьуну бур. Ва жул Кьалияевхъал тухумрал ххуллу-хха баххана бан кунма ляхъан бувсса личность бивкIун бунуккар. Ванил лас ивкIун ур Гъумучатусса Аминовхъал тухумраясса арцу-мусил усттар. Азирбижаннал танийсса цалчинма секретарь Мирджафар Багъировлул мунахь тавакъю бувну бивкIун бур Калининнун бахшишран инкрустировать дурсса аьсав дуван. Цаппара шинну ларгун, аьсав гъаргъукун, миву лявкъуну бур усттарнал цIа-бакIгу чирчусса чагъар. Ттул буттал оьрчIнияцIасса дус Даши-Иманаьлил арс ивкIун ур заргалну. Даша гьурттусса жул кулпатрацIун бавхIусса ва ишрив барачатсса лявкъуну бур. Ванил ттул ппу кIул увну ур яла ванан щар хьусса ттул ни­ттищал. Ттул нину Умасалимат бивкIун бур Гъумучатусса Аьбдуевхъал тухумраясса Аьбдуллагьлул душ. Ванал ппу ивкIун ур ХIажи-Оьмари ва нину Къажлахъаясса Сакинат бивкIун бур. Ттул ниттил нину диркIун дур Къалантаровхъал тухумраясса. Мунил буттан цIа Аьли диркIун дур, ниттийн тIурча ХIажибаговхъаясса Умму учай­сса бивкIун бур.
Бакуй ттул нину яхъанай бивкIун бур цинма гъансса инсанначIа – МахIаммадхан Къажлаевлул ссийчIа (МахIам­мадхан ттул ниттил буттал ссурахъу хъанай ур).
Ттул нину дурну дур Бухарнаву. Ганил ппу тIайла увккун ивкIун ур Бухарнавун басмачтуращал талан. Ппу ивкIусса ппурттуву ниттин дурарагу ца шин хьуну диркIун дур. Ни­ттил нину Ххадижат ттул ни­ттищал Телавилийсса цила уссу Къалантаров АьличIа яхъа­най диркIун дур. Яла махъ – МахIачкъалаливсса цила чIивима уссу ХIусайннучIа.
1938 шинал ниттил нину щар хьуну дур Гъумачатусса Оьмархъал тухунраясса Оьргъалиев Набинан. Му ивкIун ур мукьва оьрчIгу цахунма багьсса ссувайсса адамина. Мунахь бивкIун бур Шахшахъаятусса инсан. Наби ивкIун ур хъинну тIул-тIабиаьтрал, хасиятрал авкьусса, ххуйсса адамина. Зийгу ивкIун ур азирбижаннал Каха тIисса шагьрулий Охотхозяйствалул председательну. 1940 шинал миннал кулпат Закаталлайн бивзун бур. ХIакьинугу микку яхъанай бусса бур мунал Шамил, Шафи тIисса арсругу, Эльмира тIисса душгу.
Школа къуртал бувну махъ ттул нину дуклан бувххун бур политехнический техникумравун. 1958 шинал му щар хьуну бур ттул буттан. Ппу зий ивкIун ур Райпищеторграл складрай, нину тIурча – Баксоветрай инженерну, шиккусса коммунал хозяйствалул отделдануву. Вайннал дяниву жу шанма оьрчI хьуну буру: на ва ттул кIива ссу ПатIимат ва Саидат. ПатIимат яхъанай буссар Москавлив. Цуппагу щар хьуну буссар Шовкринскийл МахIаммадлул арснал арснан. Миннал бур кIива душ. ПатIимат дарс дихьлай буссар Аьрасатнал ПрезидентначIасса Дипакадемиялуву. Саидат яхъанай бур Бакуй. ХьурукIратусса Гьаруннул арс Агъаев Шамиллун щар хьуну буссар. Вайннал ур ХIажимурад тIисса арс. На навагу увну ура МахIачкъалалив ттул буттал маччахъал къатлуву. Буттал нину ПатIимат Биячуев Аьлил ва Курди Закуевлул ссу Зулайхатлул душри. Буттал нину диркIуну дур мунан 2 шин хьусса чIумал (ялув бувсун буссар). Миннал кулпатраву ца му бивкIун бур лякьлуя оьрчI хьусса. Мунияту мунил ссурваврал Рукьижатлул ва Уммукусумлул (Расул Аминтаевлул кулпат) цала уссу Шамиллул цIа дирзун дур ттун. Миннал уссу ивкIун ур инженер-авиаконструктор.
Школа къуртал бувну махъ на дуклан увхссияв медициналул институтравун. Мугу ЯтIул дипломращал къуртал бувну, машгьурсса азирбижаннал уролог, академик ДжавадзадечIа зун ивкIссияв медбратну. Ттулва кулпатну хьусса Умащал кIул хьусса чIумал му дуклай бия 3-мур курсирай. Мунияту на ливчIунав Бакуйва. Зун ивкIссияв Республикалул урологиялул азарханалий анестезиолог-реаниматологну. Микку зий ивкIра 1993 шинайннин. Му шинал на лавгра дачIи шинайсса стажировкалийн Англиянавун. Муния махъгу дуссия ца цамургу стажировка Kvinmeri Hospital in Sitcap тIисса госпитальданий.
Тиха зана хьукун кьамул увнав Бакуйннал аьрали госпитальданийн.
Яла кIира шин ва дачIиннуй зий ивкIра MSF Holland (Врачи без границ) ва архIала хьхьувайгу госпитальданий зий ивкIра. Муния махъгу зий уссияв Баку-Супса тIисса трубопровод бихьлахьисса «ОМS Нефтяной Консорциум» компаниялул зузалтран медициналул чулухасса щаллушинна дуллай. Барз ва бачIиннуй Абердиналийгу стажировкалий ивкIссара. Проект къуртал шайхту, цIунилгу «IRD Международная помощь и развитие» тIисса американал сакиншиннарай гуманитар секторданувун зана хьуссияв.
1999 шиная 2015 шинайннин ттулва кулпатращал зий уссияв му сакиншиннараву Азирбижаннаву, Македониянаву, Индонезиянаву, Ливаннаву, Палестиннаву, Украиннаву ва Иорданнавусса «Затари» тIисса хъинну хъунмасса лихъачалтрал лагерьданий. 120 азара инсан ия микку. Ряхра проект дачин дурну уссияв. Чув, ци кIанай зий ивкIнугу, хIарачат буллан икIайссияв жулва халкь бурив кIул бувну, миннан ттущава бан шайсса кумаг буван. Ччарча дагъусттанлувтуран, ччарчагу ккавкказлувтуран, ми чув бурив ххал бувну, ци аьркиншинна дурив кIул бувну, шаймур буллан икIайссияв. Масалдаран, Иорданнаву зузисса чIумал лявкъуна Шари (автор: Шали тIий ухьунссар) тIисса шяравасса лак. Тайннан кумаг бувссия IRD-рай даву лякъин. Азирбижаннаву ва Иорданнаву IRD-рай зузиссаксса хIаллай жула 30 ватанлувнан (лак, лазги, ярусса, чаргас, чачан) кумаг бувссия даву лякъин.
Шамиллул кулпат Умамат Кандалаева бур хIакин-педиатр. Ва бур Бакуй цIанихсса заргал ХьурукIратусса Аслан Кандалаевлул душ. ЦIана ва хъанахъиссар ВОЗ0рал консультантгу. Вайннал бур кIива оьрчI: душ Мадина ва цала буттал цIа дирзсса арс МухIаммад-Расул.
Вайннал кIинналвагу къуртал бувну бур Лондоннай Ричмондлул университетрал Международный праволул ва бизнесрал факультет. Мадинал Сингапурдай стажировка дурну дур. Щар хьуну бусса бур Ххюлусматусса жула лаккучунан. Вай цIана цивппагу зий бусса бур Сингапурдай. Арс зий усса ур Иорданнаву. «Аллагьнал цIуллушиву дулурча, жулва лакку душ буцин ччай буру», — тIий ур Шамил.
— ЦIана Дагъусттаннай жул Кьалияевхъал тухумраясса ливчIун ур Къалияев Ибрагьим Жабраилович. Цувагу чIявучин кIулсса хIакин-невропатологри. Му хъанай ур ттул буттал ссурахъил арс. ЦIана буттал кIанайсса жул тухумрал ттарцI Ибрагьим хъанахъиссар. Ттул ппу ва мунал уссурвал кIулсса, минная бавсса сайки цукIуйвагу ливчIун акъар. Увагу акъагу акъарча, минная кIулсса Киллахъал Гъазигу махъ ппурттуву инжитну, минная бусан куна акъар, — буслай ур пашманну Шамил.
Вайннал кулпатраву гьарнаву бур цала тухумрал тарихрая чIявусса затру кIул хьуну ччисса мякь. Ттунгу Шамиллуя Бакуйсса лакрая чIявусса, ттинин кIулнувагу къабивкIсса, затру кIул хьунни. Ванал цала ссурахъу Жамбулат ва Жабраил Унчиевлущал сакин бувну бивкIун бур интернетраву Lakia.net тIисса цалчинсса лакрал сайт. Ва сайт цIанагу зий бусса бур. Цаятува чIявусса затру бувсун къаччисса Шамиллул хъунмур ихтилат бур цала буттал аьрщарая, миннал лавгмуния, буттал буттахъал мархрая.
Ватандалия щакъаливхминная хъинну ххуйну ва бюхханну куну бур жула МухIуттин Чариновлул лакрал гимн хьусса цалла назмулувугу.
Яла-яла Шамиллул цалва оьрчIругу тарбия бувну бур Лакку билаятрах ва лакку мазрах ччавугу, хIурматгу буну. Вайннан щиннияргу ххуйну кIулну бусса бур лакку мазрайгу гъалгъа тIун ва дурурччунугу бусса бур цалва кулпатраву цанна дуллусса буттал буттахъал тарбия.

СалихIат Аьлиева
ш. Баку