Террорданийн къарши бацIансса чаран ляхълай

48_8Мунил сакиншинначитал хьунни ДР-лул Печатьрал ва информациялул министерство, Дагъусттаннал университетрал стратегиялул коньюктуралул центр, НигьачIаву дакъасса интернетрал лига.

Ва конференция Дагъусттаннай баврийнугу чIалай бур шикку гьаз хъанахъисса масъалартту, хаснува Ккавкказуллал республикарттан, агьамшиву дусса бушиву. Дагъус_ттан хъанай бур Аьрасатнал Кьиб­лалул чулийсса форпост. Жулла республикалий хьхьичIва-хьхьичI асар хъанай бур Баргълагавал Машрикьлив хъанахъимур. Мунияту информациялул аралуву терроризмалийн ва экстремизмалийн къарши бацIаврил масъаларттал ялув Дагъусттаннай батIин пикри хьуну бур медиасообществалул экспертътуран.
— ХIакьину Исламрал паччахI­лугърал дургьуну дур Сирия­нал ва Иракьнал хъуннасса аьрщи. Дунияллул сообщество цачIу ххал буллай бур жигьадрайн бувкминнайн къарши бацIансса чаран. ХIакьину щурущисса Исламрал паччахIлугърал гьану бивзссар 1998-1999 шиннардийва Дагъус­ттаннай, Буйнакскаллал райондалий Къадарлив личIисса исламрал паччахIлугъ хIасул дурсса чIумал. Та чIумал, чIявусса ливтIусса ва бивщуссагу хьуну, дух дурссия вагьабистурал бунт.
ХIакьину Аьрасатнал экспертътурал сообществалун аьркинну бур экстремизмалийн къарши бацIансса ххуллурду лякъин, жула къатри къаччучланшиврул, жулва гъан-маччами лагътурайн кIурабаен къабаншиврул. Ми ххуллурдугу исламрайн къаршисса бикIан къааьркинссар. Аьрасат тачIавгу къабивкIссар ва къабикIантIиссар исламрал диндалул агьулданул душмантал, — тIий ур Стратегиялул коньюктуралул центрданул гендиректор, издатель Александр Воробьев. Цала ихтилатраву ванал кутIану бувсунни Исламрал паччахIлугърая хIасул шаврия.
— 2014 шинал июль зурул ахирданий «Исламрал паччахIлугърал» бакIчи Абу Бакр Аль Багъдадинал цува халифну – цинявппа мяйжаннугусса бусурманнал хъунаману баян бувссар. КIива гьантлуварив мунал баян бувссар Аьрасат халифатрал яла оьма душман бушиву.
Сентябрь зуруй Душанбе шагьрулий хьусса ОДКБ-лул саммитрай Владимир Путиннул кIицI лавгссия террористал Маккалийн, Мадиналийн ва Иерусалимрайн ишан ларсун бушиву, миннал планнаву Европанавунмай, Аьрасатнавунмай ппив хъанансса пикри бушиву. Ва шинал октябрь зурул 5-нний Саоьдуллал Аьрабнал духовенствалул 53 вакилнал Сириянал, мукунма Аьрасатнал ва Ираннал хIукуматирттай баян бунни жигьад.
«Исламрал паччахIлугърал» «Аль-Хаят» тIисса медиахолдинг­рал цала бусласимур ва видеорду цаппара мазурдий дуккан дуллай бур. Ца машгьурсса роликрал лув ккаккан дурну дур субтитрарду ча ласунссарив бусласисса сияхI. УрчIва мазраву оьрус маз ингилис мазрал хъирив кIилчинмур кIанттурдай бур.
Террористал хъинну чялишну ппив дуллай бур цалла идеология, итадакьлай бур лавайсса даражалийсса кинорду ва журналлу, соцсетирдай гьарта-гьарзану буслай бур халифатрал оьрмулия. «Исламрал паччахIлугъран» хас дурсса диялсса ккуранну дур «Контактирдаву», «Одноклассникирттаву». Экспертътурал бусласимунийн бувну, 7-8% ИГИЛ-данул боевиктурал оьрус мазрай гъалгъа тIисса бур. Террористурал мурад бур цалла пропаганда хъиннура ппив даву. Утти ми кказит-журналлугу ишла буллан бивкIунни.
Ва шинал май зурул 28-нния байбивхьуну, буклан бивкIунни «Исток» тIисса оьрус мазрайсса журнал. Сириянал билаятрайсса Аьрасатнал аьрали операция террористурал кьюкьрансса жаваб хъанахъиссар.
Аьрасатнан, хаснува Дагъус­ттаннан, террористуращалсса цIусса информациялул дяъви бухIан багьанссар, — увкунни А. Воробьевлул
Конференция лий, ихтилат бунни ДГУ-рал ректор Муртазяли Рабадановлул.
— Жул университетраву терроризмалийн къарши бацIаврил ялув хъуннасса даву дуллай буссар. Жу му масъала гьарица чулуха ххалбигьинсса ва мунийн къарши бацIансса чаран лякъин хIарачат буллай буру. Цуксса куртIну, гьарта-гьарзану аьч буврив масъала, муксса чансса кIанттурду личIантIиссар экстремизмалул идеологиялунсса, — увкунни М. Рабадановлул.
Хъирив ихтилат бунни ДР-лул вице-премьер Рамазан ЖахI­паровлул.
— ХIакьину ва залдануву бавтIун бур Аьрасатнал личIи-личIисса регионнаясса, гъансса ва архсса билаятирттаясса экспертътал. Ванилгу барашинна дуллалиссар ИГИЛ-данийн къарши бацIаврил масъала цинявннан агьамсса бушиву. Конференция жулла республикалий бан пикри шавугу бувчIлай бур. Жулла республика чIярусса шиннардий терроризмалул ххурххуппалухьхьун дирирну дур. Вай шиннардий цикссагу терактру дурну, оьрмурдацIа хьунни жяматрал, политикалул ва диндалул ишккаккулт, журналис­тал, учительтал ва цаймигу багьана бакъасса инсантал. Дагъусттаннал халкьуннал, ихтиярду дуруччай органнал ва гужирдал структуралул вакилтурал, социал службардал аьмсса хIарачатрайну республикалийсса тагьар ххуй дан бювхъунни. Махъсса кIира шинай республикалий царагу теракт къархьунни, — увкунни цалва ихтилатраву вице-премьернал.
Рамазан ЖахIпаровлул, мукунма, кIицI лавгунни хIакьину Сириянаву хъанахъимунил хъунмасса буруккин бутлай бушиву, та билаятрайсса дяъвилуву «Исламрал паччахIлугърал» чул бувгьуну талай бушиву Дагъусттаннал жагьилталгу.
— Ва ца Дагъусттаннал, Ух­ссавнил Ккавкказнал бакъассагу, щалвагу Аьрасатналгу, ИГИЛ-данувух хIала бувхсса агьлу бусса цайми билаятиртталгу ялун бивсса бала-мусиватри. Террористурал кьюкьрая нигь дур Гъанмур Машрикьлив ялапар хъанахъиминнан дакъассагу, щаллагу дунияллул инсантуран. Му бувчIлай буну тIий бухьунссар хIакьину куннах куннал вичIидишин, маслихIат ккавккун, цалийн бучIан ва конференциялийн вайксса инсантал бувкIсса.
XX-мур ттуршукулий чIявусса билаятру цачIун хьуну ххит дур­ссар жура фашизм. ХIакьинугу дуркIун дур мукунсса чIун, куннащал кув къарязисса, къабакьлакьисса кIанттурдугу кьабивтун, агьамсса масъалалул ялув цачIун хьун багьлагьисса. ЦIана чаран къалякъирча терроризмалул ххур­ххуппа дацIан дансса, яла хъинну захIмат хьунтIиссар, — увкунни Р. ЖахIпаровлул.
Вава цIурувкьюсса масъалалул хIакъираву ихтилат бунни ДР-лул печатьрал ва информациялул министр Азнаур Аджиевлул. Ванал бувсунни конференция диалограл журалий бикIантIишиву ва гьарица инсаннаща гьаз хьусса масъалалул ялув цалва-цалва пикри бусан, маслихIат бан хьунтIишиву.
Геополитикалул экспертизардал центрданул директор, Аьрасатнал Жяматийсса палаталул член Валерий Коровиннул кIицI лавгунни ххишаласса къулагъасралун ласун багьлагьисса агьамшиву дусса кIанттурду, хьхьичIва-хьхьичI – ИГИЛ-данул дуллалимур исламрацIун дахIлахIаву.
— Дакьаврил ва аслахIшиврул гьанулийсса хьхьичIазаманная шихуннайсса исламрацIун даркьусса цичIар дакъассар ва идеологиялул суррогатрал. Вайннал бусурманнал цалла диндалийн иман дишаву ишла дуллай бур цанма хайрну, заказчикнал мурадру бартбигьин, — увкунни В. Коровиннул. Мукунма кIицI лавгунни ИГИЛ-данул ва мунин гъансса террористурал кьюкьрал Аьрасатнайн къарши бавцIусса США-нал мурадру бартбигьин кабакьу буллай бушиву.
Ккавкказуллал геополитикалул клубрал секретарь-координатор Яна Амелинал бувсунни «Исламрал паччахIлугъ» сакин хьуну ца-кIира шин хьушиву, муниннин хьхьичI цаппарасса террористурал кьюкьри щуруй диркIшиву.
«Дунияллул халкьуннал дянив­сса терроризмалул» махъ нукIура баргълагавал структурарду душиву мяйжан буллалисса хIуччарду цикссагу бур. Миннул мурадгу Аьрасат хьхьара бувну, бирибат баву бур. КIулну бур «Исламрал паччахIлугърал» чулух Аьрасатнавасса ва Дянивмур Азиянава­сса 5 азара инсан талай ушиву, миннава 2500 инсан Аьрасатнал граждантал бушиву. «Исламрал паччахIлугърал» идеология кьамул даврин, тайннал чул бугьаврин къадагъа дурну дур Аьрасатнал ва дунияллул законнай, амма инсантал уттигу най бур ИГИЛ-данувун», — увкунни Яна Амелинал.
Ванил бусласимунийн бувну, Аьра­сатнаву радикал исламрайн къарши бацIаврил идеология хьхьарану дур. «Исламрал паччахIлугъравун» лавгминнай дакI цIий, «тайгу жулва оьрчIрур» тIутIиминнацIун бакьлай бакъар Яна Амелина.
— Тай оьрчIру бакъар, тай тахсиркарталли, цивппа рязину террорис­туравух хIала бувхсса. Миннащал багьайсса ххуллу ласун аьркинссар, — мукIруну бур ва.
ДР-лул печатьрал ва информациялул министрнал хъиривчу Зубайру Зубайруевлул кIицI лавгунни ИГИЛ – му ислам оькки-ккаккул дансса медий проект душиву ва миннал дакIниймур бартлавгшиву.
— Экспертътурал ккурандалуву информациялул гьужумрахьхьун биривминнай дакI цIуцIаву дуллан аьркиншиву дакъассар, миннащал кьянкьасса ххуллу ласун аьркинссар тIутIиминнахь, ттун цIуххин ччива, Питердай свастикалущал заназими экстремистал бакъарив?
Мукунма кьянкьасса ххуллу миннащалгу ласларча? Та чулийминнал кьянкьасса ххуллу ласаврил хIакъиравусса жулва махъру щак-щук тIутIими цала кьюкьравун кIункIу бан ишла бантIиссар.
Ялагу, зу буру Исламрал па­ччахI­лугъравун лавгминнал оьр­мулуву цичIар захIматшивуртту къадиркIссар тIий. ДиркIссар, так миннуя зунни къакIулсса. Да­гъусттаннай жагьилтуран зунсса кIанттурду бакъар. Цала къуш, нину-ппу дука-хIачIанмунил щаллу буллан аьркинсса бусурманчунан мунияр захIматсса масъала бакъа­ссар. На рязиссара кьянкьасса ххуллу ласаврицIун, агана му, так бусурманнал чулухунмай къаласлай, цинявппагу журалул экстремистурал чулухунмай ласларча, – увкунни З. Зубайруевлул.
Ванал тIутIимуницIун бакьлай, ДГПУ-рал зузала ПатIимат Оьмаровал увкунни: «Дагъусттан – хъинну мискинсса регион дур. ХIукуматрай яла лагьми харжру Дагъусттаннай бур. Тихун лавгминнан арцу дуллай бур, миннащал нахIуну гъалгъа тIий бур, алжаннавун багьаншиву буслай бур. ЖучIава миннахь учинмур бакъар».
Терроризмалийн къарши ба­цIаврил хIакъираву цала-цала пик­ри буллалисса ихтилатру чIя­вусса хьунни.
Конференциялий хIукму бунни «Дагъусттаннал региондалул прессалул» Ассоциация сакин дан. Чирчунни кьутIи «Спутник» порталданущал.