Къапиевлул цIанийсса театрданул КъапиевлучIансса аьрххи

44_12Лакрал театрданул каялувчитурал яла къалагайсса цалва буржну ккаклай бия цалва театрданун цIа дирзсса хъунасса чичу, шаэр, таржумачи, аьрали журналист Апанни Къапиев оьр­мулул махъсса шиннардий ялапар хъанай ивкIсса, мунал жаназа дурччусса, мунал рухI лехлахисса Пятигорск шагьрулийн спектакльданущал гьансса. Ахиргу тIайла дарцIунни миннал мурад бартлагансса къулайсса сант. Литературалул шинан ва Ххувшаврил 70 шинал юбилейран хас дурсса акция хIисаврай, вай гьантрай Лакрал театр­данул коллектив лавгссар Пятигорскалийн Апанни Къапиевлул дяъвилийсса чичрурду гьануну лавсъсса «Невыплаканные слезы» тIисса сценарийлущал.

Зулайхат Тахакьаева
Пятигорскалийн жу бивунав хьхьунил арулла ссятраву. Ххюва зунттул дязаннивсса Пятигорск шагьрулийн буххайхтува, Лакку зунттал тIабиаьт ва гьава асар хъанай бия. КIичIирттугу, Лаккуй кунма, къума-къумасса бия.

44_13Ххуллийх бухха-базу хьусса актертал хьунабавкьуна, цува ватандалия архну унугу, дакI мархрая ядуцан къадурсса, Лаккуй­сса иширттавухгу чялишну хIала-гьуртту шайсса ушивруцIун, Пятигорскалийн ягу Кисловодскалийн увкIсса гьарцагу ла­ккучуная даин ххарисса, зунттал аьдатрай узданну хъамал кьамул бан кIулсса, хIакьсса патриот Аьлил АхIмадовлул. Ванал кабакьаврийну ххаллилсса хъамалушин хIадур дурну дия дяшагьрулувусса «Лакия» кафелул заллухъруннал, Гъумучатусса АсланхIажинал ва Ларисал.
Гьантта бивкIру «Машук» гостиницалий.
КIюрххилсса дукайхтува, лавгру Апанни Къапиевлул гьаттайн. ТIутIивгу дирхьуну, алхIамгу бувккуну, бивру таналла чIаравсса Михаил Лермонтов увччуну ивкIсса гьаттайсса гьайкалданучIангу, га цурдагу дия шаэр увсса кьини.
Гичча зана шайхтува, лавг­ру шагьрулул Магьирлугърал къатлувун спектакль ккаккан бан. Пятигорскалий бусса бия бувагу ца театр, мугу сатиралул. Курортрал шагьру бухьувкун, тих хьхьичIунну дусса дия дялахърулулмур индустрия.
ХьхьичIмур спектакльданул тамашачиталну бия шагьрулул школарттал лавайми классир­ттал дуклаки оьрчIру ва лавайсса дуккаврил идарарттал студентътал – арулттуршаксса тамашачи.
Спектакль байбишин хьхьичI чIарав щябивкIсса оьрчIахь-душварахь цIухлай буссияв Апанни Къапиевлуя. Цуксса хIайпнугу, цIарагу кIулну да­къая. Школарттай, дуккаврил идарарттаву буржлув бувхьун­ссия бучIан спектакль патриот темалун хас бувсса бухьувкун, Ххувшаврил 70 шинал юбилейран хасну гьашину му темалух щалва билаятрайра агьамсса къулагъас дуллайгу бухьувкун.
Апанни Къапиев цурив къакIулхьурчагу, оьрчIру ва жагьил­тал лап личIлулну ви­чIидир­хьуну бия. Ттул чIарав щябивкIсса жагьилтал спектакль байбивхьуну, къуртал хьунцIа бия лаххиялул каххурттах макь лихьлай. Къуртал хьуну махъ кьакъабагьавай хъатру ришлай бия. На цIухху-бусу бувми оьрчI­ру-душру гъан хъанай, спектакльданиясса асардаягу буслай, Апанни Къапиевлул творчествалущал кIул хьун­сса гъира багьунни тIий бия. Дяъвилул тема дур тачIаврагу хьхьара къархьусса, хIакьинурив лапра агьамсса тема. Дяъвилул лахIзарду хьхьичI бацIан буллалисса дур Дагъусттаннал лайкь хьусса художник Аскар Аскаровлул декорация.
Спектакльдануву гьурттуну бур театрданул жагьил­сса актертал ва Дагъусттаннал паччахIлугърал университет­рал культуралул факультетрал актертал хIадур байсса отделениялул студентътал.
Дяъвилул сичча ккаккан дуллалисса кинорду оьрчIнияцIа жура цикссагу ххал дарду. ДакI­нийн куртIсса асар биян къабувсса миннува царагу дакъа­ссар. Амма дяъвилийсса гьарцагу лахIза кьаландалул мицIлийн лавсъсса аьрали журналистнал чичрурдаясса спектакльдануву му сичча личIинура асар хъанай дур.
Пятигорскалий азарханалий операция бан уттуивхьусса Апанни Къапиевлун (Аьбдул Мурадов) хьхьичI бацIлай бур чIивинияцIа дяъвилийн бияннинсса щалва цалва оьрму.
«Дяъвилуву, так ца инсантал бакъассагу, гьуртту хьуссар щаллара тIабиаьт – лелуххант, жанаварт. Дяъвилул щавщигу щалла тIабиаьтрайнма бивссар — ттун ккавкссар аьтIисса дучри, ккашил хIалдания лавгсса ницру, ниттихъая ябувцсса тяйрду, бивтун бивчусса ккаччив ва ччитри, ярагъуннил балгусса варантту. Ухссавнил чулий бюрунттай, кьиблалул чулий вилцIунтрай ва ттукрай ххилай бия щавурду дирми. Интту левххун бувкIсса читIран цалва кюртти ляхълай бакъая. Шагьрурду бия ччув­ччуну, нехру парча-тика хьуну, зун­ттурду кIачIа хьуну, хъуру щавурду дирну, ссав лухIи ттуруллан даркьуну – дуниял ппив хьуну дия, му хьун аьркинсса иш кунма чIалай бия», — тIий ур жагьилсса Апанни (Ислам МахIаммадов). Асар къавхьуну личIайссарив вай ххару. Спектакльданул премьера ххал буллалинийсса ва утти ххал буллалинийсса асарду кувннил чIарав кув биширча, ми личIи-личIисса бур. Тани хьхьичI бацIлай бия дяъвилия зана къавхьусса жулва ватанлувтал, дяъвилул аьйплу бувми, дяъвилул ветерантурал бусласимур. ХIакьинурив хьхьичI дацIлай дур Сириянавусса сурат. Мина-гьану дакъа ливчIсса 10 миллиондалийн бивсса лихъачалт, миннавух оьрчIругу.
Аьралуннал ца кьюкьлуву увагу усса ца оьрус миллатрал акъасса талаталал (ХIажиаьли ХIажиаьлиев) тIутIисса лакку мазрайсса балайлух личIлулну вичIи дирхьуну бур оьрус миллатрал оьрчIру, маз бувчIлай ба­къахьурчагу, балаймур бувчIлай бур гьарцаннан, ссая бикIанссар ужагъгу, кулпатгу кьабивтун увкIсса аьраличунал балай. Бюххансса, пикри буллали ансса бур ва лахIзагу. Ххачпара­снал ва бусурманнал мурад ца бур – ватандалийн оьсса кьаст лархIусса душман ххит ансса. Цир хIакьину бусурманнаща дачIин къабюхълахъисса, исламрал дин къяртрайх дачIлан багьарча?
«Ярагъ, самолетру, танкарду дакъар дяъвилий яла аьркинсса, яла аьркинма инсанни. Дяъвилий ялагу аьркинсса ци дур учирча – ссавур, — тIий ур Апанни. — Къув-аьслил ва цIупарлил мазрай буслан аьркинни дяъвилия. Дяъвилий оьрму ва бивкIу хъачIрай хъачI дирхьуну най буссар, загьрулул шаттирдай най буссар». Бунияла загьрулул шаттирдай най бур хIакьинугу оьрму ва бивкIу.
«Дяъвилий къаруртIусса макь на ттущалла ласунтIиссар. Агарда цикссагу шинну ларгун махъ ттул гьав ппив дарча, гиву лякъинтIиссар сагъний къаруртIунна лирчIсса, чIутIул ккузрайн дурксса ттул макь».
Укун къуртал хъанай бур спектакль. Спектакль байбивхьуну къуртал хьунцIа цIансса залдануву баллай бур цавува цивппа аьтIисса тамашачитурал чIурду. 70 шинал хьхьичI ливтIуминнахсса макьри гай. ТачIаврарагу къакьакьантIисса макьри.
Гьанттайнмай спектакльданийн бувкIун бия Пятигорскалий ва Кисловодскалий ялапар хъанахъисса дагъус­ттанлувтал, лак. БувкIун бия бус­равсса хъамалгу. Аьрасатнал Президентнал Ухссавнил Ккав­кказнал округрайсса полномочный представительствалул аппаратрал жяматийсса проект­ру зузи даврил департаментрал каялувчи Татьяна Шершнева; Ставрополлал крайрайсса Дагъусттаннал диаспоралул хъунаманал советник, философиялул элмурдал доктор Муса ХIажимирзаев; Ставрополлал шя­раваллил хозяйствалул проректор, академик Исмяил Исмяилов; Ставрополлал крайрайсса М. Гусаевлул цIанийсса Дагъусттаннал халкьуннал магьирлугърал центрданул хъунама Муса Мазанов (табасаран миллат­рал инсан).
Вай бувкIсса хъамаллурахьгу, спектакль бишин кабакьу бувсса Пятигорск шагьрулул админист­рациялул бакIчи Лев Травневлухь, шагьрулул Думалул хъунмур Людмила Похилохь барчаллагь увкуна театрданул директор МахIаммад ХIусайновлул.
Цалчинни Лакрал театр Ставрополлал крайрайн бувкIсса тIий, барчаллагьрай бия тамашачиталгу.

Исмяил Исмяилов.
— Шихун нани ххуллий Мусащал дакIнийн дичлай буссияв жува жагьил заманнайсса Минкаил Аьлиев каялувчину зузисса чIунну. Цинявппагу артистал кIулссия тани. Утти ми цинявппа аьпалухьхьун лавгун бур. Гьунар ххисса артистал бикIайва. Амма хIакьину сахIналий цинявппа жагьилсса актертал ххал хьуну, ххари хьура. Тай жунма кIулсса, хъамакъабитайсса актертурал кIану бугьансса ник ялун най дурхха тIий.
Инсаннан яла хьхьичIунну дикIан аьркинмур ватанни. Апанни Къапиевлул гьарца мукъуву яхI-намус, дакI марцI­шиву, къучагъшиву, ярагъуннищал талай къаивкIхьурчагу, кьаландалул мицIлий ккаккан дурсса чувшиву асар хъанай дия. На ттула лекциярдай чIявуну бусара, эбратран бишара 36 миллат дусшиврий ва дакьаврий ялапар хъанахъисса Дагъусттаннал агьлу. Мукун бикIан аьркинссар гихунмайгу.

Муса ХIажимирзаев.
— Шанна ссятрайсса лахъисса ххуллу бивтун бувкIун биявхьур, спектакль оьрус мазрай бушиву баяйхту, чансса макьу зия хьуна. Яла спектакльдануву лакку саннардугу, балайрдугу бавукун, дакI аьчух дурккуна. Шагьрулия шагьрулийн бувкIун бухьувкун, бюхъайсса чIявусса инсантуран оьруснал литературалувунсса хьулу тIивтIусса ттулва ватанлувная кIул хьунссархха тIий, спектакль оьрус мазрай бишаврия зарал бакъархха тIисса пикригу багьунни.

Спектакльдания махъ гьан­ттайнсса дукан цIунилгу оьвкунни гава «Лакия» кафелувун. Уттирив жущал бия тамашачитуравасса цаппарасса лакгу.
— Хъинну ххариссара зу кка­ккан. Жулва мархрая, мазрая, магьирлугърая ят бувцсса жун жува ца буссарув хъамакъабитаншиврул, ччя-ччяни бучIаварча ччива. Дяъвилул тема ттун ттунна хъинну гъансса темар, цанчирча ттул ппугу дяъвилул цIаравух увкссар. Цуксса хIайпнугу, ми жуява лаглай бур. ХIакьину Лакрал райондалий ливчIун ур увагу кIия дяъвилул ветеран – ца ттул ппу Ибрагьимов Жамалуттин, цагу ттул шяравучу МахIаммадхIажи Давудов, — тIий ия Лакрал театрданул коллективран хъинсса ссайгъатращал увкIсса МахIаммад Ибрагьимов.
— МукIру хьун цуксса начнугу, 54 шинал оьрмулувун ияннин Лакрал театрданул бухкIулу къалавхъссар на, хIатта театрал магьирлугъ ттунна ххирасса духьурчагу. ХIакьину на лап хIай­ран увунна вай жагьилсса актертурал цала аьчухшиврийну ва усттаршиврийну. Оьрус мазрай бишаврия ххарину ура, цанчирча ва бур, так ца лакрал миллатран бакъасса, цайми шагьрурдайгу ккаккан бан лайкьсса спектакль. МахIачкъалалив учIайхту, чара бакъа учIанна спектакльданийн, — тIий ия Сиражуттин Къардашов.
Дагъусттаннал диаспоралул чулухасса грамота дуллуна театрданул каялувчи Бадрижат МахIаммадхIажиевахьхьун. М. Гусаевлул цIанийсса Дагъус­ттаннал магьирлугърал центрданул чулухасса грамота дуллуна Лакрал театр Пятигорскалийн бучIан ка-кумаг бувсса Ссапар Аьбдуллаевлунгу.
ЧIявуя ссупралухссагу барчаллагьрал махъру.
Лакку балайрдах мякь бувксса ватанлувтал щалиххануксса балайрду увкуна ХIажиаьли ХIажиаьлиевлул, Аьбдул Мурадовлул, Зульфия Архилаевал.
Театрданул коллективрал аьрххилиясса цилвами пикрирду буслай, Бадрижат МахIаммадхIажиевал увкуна.
— Жула хъунасса чичу махъсса шиннардий ялапар хъанай ивкIсса, танал жаназа дурччусса шагьрулий спектакль ккаккан баву жул коллективран творческийсса экзаменну хьуссар. Тамашачитал рязину личIаврих бурувгун, жура му экзамен къаоьккину дуларду учин бю­хъанссар.
Му бакъассагу, жуща бювхъунни жагьилсса тамашачитурал аудитория гьарта бан. 700-ннийн бивсса чIава тамашачитуран кIул хьуссар Апанни Къапиевлул цIагу, творчествагу, мунал дяъвилийсса чичрурдугу, Лакрал театрданиягу.
Культуралул аралуву ларай­сса кIулшиву дусса Аьрасатнал Президентнал Аппаратрал вакил Татьяна Шершневал иттав макь ккаккайхту, тIааьнсса асар бивуна дакIнийн. Актертурал даврингу лавайсса кьимат бивщунни ганил. Цумацагу каялувчинан пахру багьантIиссар му ишираву. Шагьрулий театрал магьирлугъраяр, дялахърулул индустрия хьхьичIунсса душиву хIисавравун ласурча, азаруннийн бивсса тамашачитал батIин бюхъаву – мугу хъунмасса тIайлабацIур.
На мудангу щак-щуклий бикIайссияв, тIайларвав жува спектакльлу кIива мазрай бихьлахьаву тIий. Ва спектакль, тIурча, оьрус мазрай бакъа къабишарду, Къапиевлул му оьрус мазрай чивчунугу бухьувкун, мунал мазрал аваданшиву ва пасихIшиву аьч дансса даражалий усттарну ми чичрурду таржума дансса жаваблувшиннагу щилчIав бакIрайн къаласаву хIисавравун ларсун. Спектакль оьрус мазрай бишаву хъинчулий ккавккунни спектакльданийн бувкIсса, Къапиевлул творчество ххуйну кIулсса тамашачитуралгу. Мунийну чичул творчествалия чIявусса инсантуран кIул хьунни.
Цал ттигу тикрал бан, театр­данул аьрххи тIайлабацIусса хьунни. Мунихлуну барчаллагь тIий бура му ишираву кабакьу бувсса инсантурахь. Аьлил АхIмадовлухь, мудангу театрданул чIарав ацIайсса Ссапар Аьбдуллаевлухь, Ставрополлал крайрайсса Дагъусттаннал постпредствалул хъунама Аьбдулла Оьмаровлухь, цува больницалий уттуивхьуну унува, мунил ялув бакI цIуцIаву дурну, цалва инсантал тIайла буккаврихлу; архсса ххуллу бивтун бувкIсса Исмяил Исмяиловлухь, Муса ХIажимирзаевлухь, Муса Мазановлухь, Татьяна Шершневахь, АсланхIажинахь ва Ларисахь.
Хъиривмур нюжмардий Лак­рал театр наниссар Аьш­ттарханнайн. Умуд бур, тихунсса аьрххигу тIайлабацIусса хьунссар тIисса.