КIива миллатрал арс – кIийла Виричу

44_14Ца АхIмад- Хан Султан акъасса, щаллагу дунияллул тарихраву ушиву къакIулли оьр­мулул 25 шинаву кIийла Виричунал цIанин лайкь хьусса цама багьадура.

Октябрь зурул 25-нний бусалардавун агьсса летчикнан, Совет Союзрал кIийла Виричунан, АхIмад-Хан Султаннун 95 шин хьунтIиссия. ХIалу дагьну дунура, барча буллай ура ЦIувкIуллал жяматгу, лакрал миллатгу.
Виричунал ппу Султан ЦIувкI­ра­туссар, нину – къиримнал татарнаяссар. Дагъусттаннал халкьуннал шаэр Расул ХIамзатовлул АхIмад-Хан Султаннухь цIувххуну бивкIссар. «Ина лакрал Виричуравкьай ягу татарнал?» — куну. АхIмад-Хан Султаннул. «На Совет Союзрал Виричура, нину ва ппугу личIи бакъассар», – тIисса жаваб дуллуну дур.
Школа къуртал байхту, АхIмад-Хан увххун ур дуклан тай чIуннардий хъинну сийлийсса Кашиннал авиаучилищалийн. Му къуртал байхтува, дяъви байбивхьуну, оьрмулул 21 шинавусса АхIмад-Хан лавгун ур аьрайн. Ттун мудангу тIааьнну бикIай АхIмад-Хан Султаннуя чичлангу, му дакIнийн утлангу, 25 шинаву кIийла Мусил цIуку ласун лайкь хьусса, дуниял хIайран дурсса летчик-испытатель, лаккучу уну тIий. Ххишалану тIааьнну бикIай му ттула ниттил ссурахъу ивкIун тIийгу. АхIмад-Ханнун нясивну бивкIун бур кутIасса оьрму, дурагу 50 шин. Амма му кутIасса оьрмулул мутталий лайкь хьуну ур 17 хIукуматрал наградалун. Миннуватугу 14 награда ларсун дур Буттал КIанттул цIанийсса дяъвилул шиннардий. Цалчинмур цIуку буллуссар мунан 1943 шинал, кIилчинмур – 1945 шинал. Шамийлла дуллуссар Лениннул орденгу, мукьийлла дуллуссар ЯтIул Ттугълил орден, мукунна дуллуссар Александр Невскийл ва ЯтIул ЦIукул орденнугу. Наградар­тту кIицI лаглай акъара. Дяъвилул шиннардий му 603-ла ссавруннайн гьаз хьуссар, цаллалу дуртссар 30 самолет, уртакьтуращал цачIуну дуртссар 19 самолет. Ярославрал ссавний дурссар цалчинсса таран. Му машгьурну ивкIссар нигь-ццах цирив къакIулсса, ччимур баласса иширава паргалну итххяххайсса, аслансса летчик хIисаврай. Ца АхIмад- Хан Султан акъасса, жулва билаятрай акъагу, щаллагу дунияллул тарихраву ушиву къакIулли кIийла Виричунал цIанин лайкь хьусса цамагу багьадура. Дяъви къуртал хьуну махъсса шиннардий АхIмад-Хан Султан зий ивкIссар СССР-данул авиациялул промышленностьрал Летно-испытательный институтраву (ЛИИ). Реактивный самолетирттал хIал ххал бигьлай ивкIссар. Космонавтътурал кьюкьлувугу ивкIссар, СССР-данул цалчинма космонавт Юрий Гагарин хIадур уллай бивкIминнавух АхIмад-Хан Султангу ивкIссар. Ца къахьунмур хьурча, цалчинма космонавтнал парашютрай тIанкI дувансса испытаниярттавух гьуртту хьуссар, космосрал ва аьрали техникалул инженер-конструктортурал вихшаласса урчIакану ивкIссар. Летчик-испытательнал даву – му мудангу бивкIулул дазуйсса давуну хъанай дур. Гьарца ссавруннайн гьаз шайтари, мунан кIулну бивкIссар цува аьрщарайн зана къахьун бюхъайшиву. Гьаманки, летчик-испытатель хIисаврай дур­сса давурттахлур АхIмад-Хан Султаннун ЯтIул Ттугълил ва Лениннул орденну дуллуссагу, СССР-данул ПаччахIлугърал премиягу, СССР-данул лайкь хьусса летчикнал-испытательнал цIа дуллуссагу.
Февральданул 1-нний 1971 шинал, оьрмулул 50 шинаву, цIусса самолетрал хIал ххал бигьлай унува, гьаннайсса, къуллугърал бурж биттур буллай унува, оьзру хьуну, лавгссар кIийла Виричу дунияллия. Мунал бивкIу къакьувтIусса инсан ивкIшиву къакIулли Совет билаят­рай. ХIурматрай увччуссар Москавуллал Новодевичий хIатталлив, Аьрасатнал бюхттулсса инсантал бувччусса кIанай. Ттул нину ва хъунама уссугу лавгссия му уччайни. ХIат-хIисав дакъасса халкь бувккун бия кIийла Виричу уччин.
Гьар шинах, АхIмад-Хан Султан увсса кьини, октябрь зурул 25-нний ва Ххувшаврил кьини, аьдатрайн бувну, лакрал жямат батIай МахIачкъалаливсса Виричунал гьайкалданучIан. АхIмад-Ханнул маччачу хIисаврай, ттун барчаллагь учин ччива шяравачу дакIнийн утлатисса давурттавух мудангу чялишну гьуртту шайминнахь. гьайкалданучIасса митинграл хъар цайнна ласайсса сиптачи, ЦIувкIуллал Жяматийсса советрал хъунама ХIусайханов МахIаммадбаглухь, «ЧIава ахIмад­хановцынал» кьюкьравун кьамул баврилсса, Виричунаха­сса назмурду дуккайсса дуклаки оьрчIалсса байсса Оьмаров Супияннухь, «ЧIава ахIмадхановцынал» значокирттал спонсоршиву дувай­сса Халилов АьвдурахIманнухь, цинявппагу чIарав бацIайминнахь. Барчаллагь тIий ура, Каспийскаллал 8-мур школалий Виричунал цIанийсса хъинсса музейгу бувну, му музейраву мудан хъунасса летчикнан хас дурсса давурттив дувай­сса Аьбдуллаев Багьауттиннухь. Му школалий лавайсса даражалий дур Виричунал аьпа уттава буллалисса давурттив. Барчаллагь тIий ура, мукуна, АхIмад-Ханнун хас дурсса циняв мероприятиярдай гьурттугу хьуну, Ххувшаврил гьантрай ва летчик увсса гьантрай жулва миллатрал кказитрай лайкьсса макьалартту хIадур дайсса журналист ПатIимат Рамазановайн. ДукIу АхIмад-Ханнул цIа бюхттул дуллалисса даву Ваччавгу дунни. На дакI дарцIуну ура Виричунал цIа гьаз дуллалисса давурттив – ми жува гьаз буллалисса давурттив душиврий.
Сайдун ХIажикьурбанов,
АхIмад-Хан Султаннул
ссурахъил арс

Ххирасса буккулт!
Гьунар бума, бюхттулма, итххявхма гьарцагу миллатрал хьурдай чинсса арс икIай. КIива миллатрал язисса ва ядигарсса арсну хъанай ур АхIмад-Хан Султан, къирим татарнангу, лакрангу ххазинану ур. Оьрмулул бугьараминнал архивирттаву яхьуну дикIантIиссар АхIмад- Хан Султан Дагъусттаннайн увкIнисса суратру. Жу миннат буллай буру ми суратру, кказитрай рищуншиврул, редакциялийн гьан дувара тIий.
АхIмад-Хан Султаннул оьрмулия, чувшиврия бусласисса макьалартту дикIантIиссар гихуннайгу.
«Илчилул» редакция