Дяъвилул цIаравух Кенигсберграйн ияннин

spg_3Хъанардал шяравасса Гъаппаев МахIаммадлул аьрали ххуллу хъиннува лахъисса хьуну бур. 1938 шинал ва хIаласса сайки 80-нничIан бивсса Лакрал ва Ккуллал районнал щархъавасса жагьилтал Совет Аьралуннаву къуллугъ бан бувцуну бур. МахIачкъалалияту Ростов-Батайскалийн бувцуну, миккугу ца нюжмардий бацIан бувну, яла тIайла бувккун бур Польшанал дазучIасса Баргълагавал Белоруссиянал Ломжа тIисса шагьрулийн Цалчинмур дучрал армиялувун. 1939 шинал присяга кьамул бувну махъ, дучрай буртти бикIан, тур рищун вардиш хъанан бивкIун бур. Ца-кIива зурува Лаккуяту архIал бувкIсса саллатI личIи-личIисса частирдавун бивчуну бур.

Андриана Аьбдуллаева
Гъаппаев умур полк ротардайх бавчIуну, бахьтта Литванавун, Латвиянавун ва Эстоннавун тIайла бувккун бур.
МахIаммадгу, ванащалсса саллатIгу Рига шагьрулия арх ба­къасса Елгава тIисса шагьрулийн бувкIун, шиччагу гъинтнил лагерьдайн тIайла бувккун бур. Шиккугу саллатI ярагъ ишла буллай вардиш хъанай бивкIун бур. МахIаммад аьралуннаву къуллугъ буллалисса чIумал байбивхьуну бур Хъунмасса Буттал КIанттул цIанийсса дяъви.
Дяъви вайннал часть дусса кIанайн гъан хъанай, командованиялул амру бувну, вайннан Рига кьабитан багьну бур. Чан-чанну тIий махъунмай най, вай бивну бур Волоколамский шосселийн. Шикку ялун бивну бур аьралуннал чулухасса кумаг. Талатавуртту ялу-ялун гужлан хъанай, Волоколамский шоссе ласун къахъанан бивкIукун, фашистурал оборона дургьуну дур, цалва хъунмур гужгу шичча Сталинградуллал чулухунмай бивчуну бур. Шикку хьусса ца гужсса талатавриву МахIаммадлул хъазамрайн ва урчIамур канийн щавурду дирну дур. Ва тIайла увккун ур Ивановская областьрайсса полевой госпитальданийн, миччагу Рязаннал областьрайн, Спасск-Рязанский шагьрулийсса госпитальданийн. Шикку хъин хъанай 4 барз лавгун бур. Хъин хьуну махъ, чекист хIисаврай МахIаммад гьан увну ур виваллил аьралуннал связьрал частьравун.
Сталинград буручлачисса къизгъинсса талатавурттаву командованиялул пунктирдайнсса связьрал дахIаву, ялув авцIуну, зия хьун къадиртун тIий, МахIаммадлун командованиялул барчаллагьгу баян бувну, «За оборону Сталинграда» медаль дуллуну дур. Сталинградгу фашистурая мурахас бувну, вай бавчуну бур душманнайн гьужум буллай Ростовуллал чулухунмай. Тархъан бувну бур Ростов, Таганрог ва цаймигу шагьрурду. Мунияр махъ вайннал ссапар багьну бур фашистурал хьхьуцанттувун – Кенигсберг шагьрулийн. Ши­ккугу хъиннура гужсса талатавур­тту хьуну дур. Ва шагьру ласлай ккаккан дурсса къучагъшиврухлу МахIаммад лайкь хьуну ур «За взятие Кенигсберга» ва «За боевые заслуги» медаллан. Командованиялул амрулийн бувну, связьрайхчIин, жулла частирдал дахIаву дуллалисса чIумал, МахIаммадлун ва ванащалсса шама связистнан кIул хьуну бур ца хъундакъасса шяраву 35 фашист лаивкIун ушиву, миннащал ца танкгу душиву. Цакуну мукьунналагу лагма рургьуну, ми ясир бувну, частьрайн биян бувну бур. Му чIумал барчаллагьгу баян бувну, дуллуну дур вайннан мукьуннаннагу «За боевые заслуги» медаллу. Мунияр махъгу Гъаппаев гьуртту хьуну ур цимирагу талатавривух.
Дяъви къуртал хьусса чIумал МахIаммадовлул связьрал хъунама сержантнал чин диркIун дур. Аьра­луннава демобилизоват хьуну, шяравун увкIун ур 1947 шинал. Вара шинал кулпатгу бувну, Бугъановлул цIанийсса Хъанардал колхозраву фермалул заведующийну зун ивкIун ур. Ва даврий бивхьусса захIматрахлу ва ххуйсса ккаккияр­ттахлу гьан увну ур щаллагу Союзрал шяраваллил хозяйствалул выставкалийн Москавлив.
Мукьра шинай фермалул заведующийнугу ивкIун, яла вара хозяйствалул яттил удаманну авцIуну ур. Шиккугу дакIнийхтуну захIмат бихьлай, ххуйсса ккаккияртту хьун дурну тIий, КПСС-рал райкомрал ва райисполкомрал чулуха ХIурматрал грамота дуллуну дур. 1967 шинал МахIаммад зун ивкIун ур «Маяк» тIисса Убурдал колхозрал оьллал фермалул заведующийну. Ши­ккугу цалла даву хьхьичIунну дуллалисса, жаваблувсса МахIаммад лайкь хьуну ур «ХIурматрал лишандалун». Дяъвилул цIаравугу, захIматрал ххуллийгу лайкь дурсса орденну ва медаллу чIярусса дур МахIаммадлул.
Дяъвилул ва захIматрал ветеран МахIаммад Гъаппаев пенсиялийн увккун махъгу зий ивкIун ур С. Габиевлул цIанийсса колхозрал къутандалий.
МахIаммад дунияллия лавгун ур 1994 шинал оьрмулул 74 шинаву.
Ванал хъунигу бувну, ххуйсса тарбиягу дуллуну, цалва-цалва оьрмулул ххуллийн бивчуну бур 7 оьрчI.
МахIаммад ивкIун ур шяраваллил жяматрачIагу, чIахху-чIарахначIагу хIурматрайсса инсан.
Гьашину Ххувшаврил байрандалул гьантрай Гъумук ва ялапар хъанай ивкIсса къатрал чIирай райондалул администрациялул, ва зий ивкIсса колхозрал вакилталгу гьуртту хьуну, лахъа-хъунну ларчIунни МахIаммадлул цIа уттара дуллалисса ула.
Ва кунмасса, жулла тархъаншиврухлу талай бивкIсса, вирттал жунма мудангу дакIний бикIантIиссар.