ДакI – жагьилнура

spg_5Цал бакIрайра чIурчIав дан, инсантурал оьрмулуву, хаварвагу бакъа, дакIний личIансса ягу бахт бусса тIини кунма, цара-ца кьини цаппара ишругу шай. МахIаммад Кьурбановлул оьрмулувурив мукунсса хъамакъаритай кьинину дур июльданул 1-мур кьини.

— Ттунмавагу хавар бакъа, ттул оьрмулуву му нава дунияллийн увксса кьини лап ххарисса цимивагу иш хьуссар, — кIукIлуну пиш тIий ур МахIаммад. — Цалчин, аьпа баннав цил, на ттулва кулпат бувссар июльданул 1-нний, 54 шинай цачIу хьуссару, 5 оьрчIгу жул дянив хьуссар. КIилчин, Гъумук педучилищагу къуртал бувну, учительну зий уна (заочно), пединститутравун дуклан увхссара ва му къуртал бувсса диплом лавсъссар. Шамилчин, учительну мура кьини зун айивхьуну 60 шин там хьуссар. Укун ттун тIайлабацIусса, дакI ххари дурсса, ххирасса кьинир 1-мур июль…
Къабигьасса хьуну бур Ма­хIаммадлул 85 шинал мутталий бивтсса оьрмулул ххуллу. Цала тIийкун, МахIаммад дунияллийн уккаву ва оьрчIшиву алши-талихI бакъасса хьуну дур. Яла махъ, ци захIматшивуртту хьунадакьларчагу, тIайлабацIу хъанай, ялу-ялун дакI ххари дуллансса, цува рязисса хьурчагу. Дахьра 3 шин диркIун дур МахIаммадлун хъунмасса кулпатрал ялату ппу лавгсса шинал. Хъуна-хъунама арснан АхIмадлун анжагъ 7 шин, чIанма-чIивимур ссин Сиясатлун 3 барз бивкIун бур. Укунмагу мискинсса кулпат ца ниттихун багьну бур. Цир дуллан, цукунни мюрщисса 5 оьрчI оьрмулувун буккан буллантIисса? ЧачIав ка-кумаг бакъар. ОьрчIругу ласнал ниттичIа шяраву кьабивтун, ниттин Аминатлун шяравату архсса Щухьлалу тIисса фермалий колхозрал дояркану зун гьан багьну бур. Гьантта бувккуну най, оьрчIругу лябуклай, мигу колхозрал кьункрал хIухчушиву дуллай, ниттилгу дояркашивруцIун, буркив байсса чара бихьлай, нувщи-къур, чIикIунтIагу ххяххан дуллай, фермалий миннансса дуланмагъ хъанан диркIун дур. Укун ччяни хъуна хьун багьсса МахIаммадгу цащава бюхъаймур къабувну къаацIайсса ивкIун ур. Школданийн занан икIайхтугу, дарсирдая биривсса оьнмасса гьантта фермалий гьан байсса бивкIун бур. Дурну дур кьункрал хIухчушивугу.
— Арулва классгу къуртал бувну, колхозрал бюрчурдил хIухчуну фермалий ура. Дуклан гьан ччарчагу, каши, кьудрат дакъархха. Бавунни Гъумук Педучилищалувун дуклан кьамул буллай бушиву. Яла-яла укра дукра ва стипендиягу булайсса бур тIий. Ургу ттул ххаришиврух. Амма, вайми лавгун, фермалия на учIаннин чIун къуртал хьуну ляркъунни. Хъинсса инсанталгу чан къашайхха. Ттуй язугъ хьухьунссия, аьпа баннав цал, директорну зузисса Ибрагьин Чалабовлул нагу кьамул увунна, ххуйну дукларча итан икьрал дурну. ХIасил, хьуссара на студент, — буслай ур МахIаммад.
Педучилище бувккуну махъ МахIаммад зий ивкIун ур учительну, дайдихьулий – Ваччиял НСШ-лий, хъирив буттал шяраву – Ккулув.
1950-1953-ку шиннардий къуллугъ бувну бур Совет аьралуннаву. ХIаписарнал чиндалущал зана хьуну, цIунилгу учительну зий ивкIун ур хушрай цалла ва даву кьадитаннин, сайки 60 шинал мутталий.
Цува учительну зузиссаксса хIаллай МахIаммад, цалва язи бувгьусса пиша, оьрчIру ххирану, цаятурагу, ва оьрчIаягу тIалавшинна дуну, давриву хьхьичIунминнавух, педагогикалул ва методикалул цIушиннарду ишла дуван хIарачат буллалаврийну школданийгу, райондалий ва республикалийгу хьхьичIунминнавух уссия, чIявучин бусравсса, лараймур категориялул учитель хIисаврай.
МахIаммад лайкь хьуссар «ДАССР-данул ва РСФСР-данул школарттал бусравсса учитель», «КIулшиву дулаврил отличник» цIардан. Яла хьхьичIунминнавасса ца хIисаврай увчIуссия Дагъус­ттаннал учительтурал съездрайн, хъирив Аьрасатнал учительтуралмунийнгу.
ДакIнийхтуну ххирассия Ма­хIаммадлун цалла дишайсса дарс- география. Ххира хьун дайва му оьрчIангу. Географиялул, краеведениялул кружокирдавух гьурттусса дуклаки оьрчIащал ахьтта шамийла лавгссар Ухссавнил Ккавкказуллал зунттавух.
— Ттул учениктурал цимилгу райондалул, республикалул олимпиадарттай хьхьичIунсса кIанттурду бугьайссия. Аскандаровлул ва Оьмаровлул Москавливгума, географиялул олимпиадалий гьуртту хьуну, хьхьичIунсса кIантту бувгьуссар, — ххарину дакIнийн бутлай ур. МахIаммадлун, олимпиадарттайн оьрчIру ххуйну хIадур баврихлу, ДР-лул КIулшиву дулаврил министерствалул чулуха ХIурматрал грамота дуллуссар.
МахIаммад лавайсса пахрулущал ва хIурматрай дакIнийн бичлайна икIай цува дуклай ивкIсса ва къуртал бувсса Гъумучиял педучилище ва цахьра микку дарсру дихьлай бивкIми.
— Ниттилва учительтал хьун тIиний кунмасса бия Ибрагьин Чалабов, уаьнат Ахккуева, Минкаил Аьлиев, Шяпи МахIаммадов ва цаймигу. Жулва нитти-бутталнияр ялттуну аякьа дайва жух, бю­хъаймур байва учительнал сянат ва оьрчIру ххира хьун. Ттун ттунма, та чIумалсса миски-гъаривсса байчаранан, ятиннан, абадлийгу хъамакъабитай тайннал дакI-лякьа цIий ттухара дурсса аякьа, бувсса ка-кумаг, — иш багьний буслайнари усса МахIаммад.
ЦIакьсса диркIун дур таний студентътурал дянивсса дусшиву. ХIакьинусса кьинигу МахIачкъалалив учIайхту, телефондалувух оьвтIий, хьунаакьлайнари усса МахIаммад цащала дуклай бивкIсса Ххутрал Гъаза Гъазаевлущал, Ккурккуллал Аьвдуссалан Магьдиевлущал, Дю­къуллал Оьмардущал ва цайминнащалгу. Хъиннува дусну уссия, аьпа баннавча цал, Гъумучиял ЖахIпар Шахшаевлущал.
МахIаммадлул сипталийну ва чялишну цува хIала уххаврийну сакин дурссия Гъумучиял педучилище къуртал бувну 50 шин, хъирив 60 шин шаврин хас дурсса хьунабакьавурттугу.
ЦIанакул, хушрай цанма ххирасса пишагу, школагу кьабитан багьну, игьалаглай ухьурчагу, МахIаммад ссаха-унугу къазий ацIайма акъар. Школданий зий унагу, тиккура ва кьатIувссагу давуртту дуллай вардиш хьунурив ягу чIивинияцIа зий, канил захIмат буллайна аьдат хьунурив, къакIулли, щуруйнари усса.
Республикалийгума ца яла хъунмунин ккаллисса Ккуллал колхозрал комсомол организациялул секретарьшивугума дурну дур укра сайки 2 шинай. Укра школданий дурми давуртту цирда рити – школалул профорганизациялул хъунаманугу. АцIра шинай каялувшиву дурну дур Ккуллал райОНОрал методкабинетрал географиялул учительтурал методобъединениялул. Оьна ацIан къашай уттигу. Лякъай хIала увххун, учин, дуван, ка-кумаг банмур. ЧIун-чIумуй ияй цува зий ивкIсса школданийн, хьунаакьай дуклаки оьрчIащал, учительтуращал. Цимилгу ихтилат бувссар республикалул телевидениялувух.
Ванаясса макьалартту респуб­ликалул кказитирттай итадаркьунни.
Цуварив яла-яла ххари шай цачIава дуклай бивкIсса оьрчI­ру хьунабавкьусса чIумал, ми «учитель» тIий, хIурматрай ихтилат буллалиний. Укунмирив чIявур школардай учительталну, хIакинталну ва цаймигу сянатирдай зий, чIявучин хIурматрайсса.
МяйцIаллий ххюйлчин цува увсса кьини хьунадакьлай ва му тIайла дуклай, МахIаммад Кьурбанов рязину ур цалва оьрмулул ххуллия, 54 шинай нахIуну, хIалимну цачIу оьрму бувтсса кулпат ччяни яла лавгун, ца хъа гъаргъсса лелуххи куна ухьурчагу, ххарину ур хъуни бувну, оьрмулувун буккан бувну, ларайсса кIулшивурттугу ласун бувну, щаллу бувсса 2 арсная ва 3 душния, миннал оьрчIая ва оьрчIал оьрчIая, миннал хъихъи итлайна ур. Ххарину ур ми ва минная бивзми оьрмулуву тIайла бавцIуну, чIумуха лавхьхьуну зий бушиврия.
Амма МахIаммад Кьурбановлул оьрмулул 85 шин там хьуссар тIий, цучIав вих къахьунссар, мунал зирангшиву, вититирхшиву ва бюхъу ккавккукун.
Барча, дус МахIаммад, вил юбилей! Ина вания тихунайгу мукуна зирангну, бюхъу буну, вила наслулулгу ххари уллай, минная инавагу ххари хъанайна, оьрмулул уччиннин итаннав.
Вил дустал: Гьарун ХIасанов, Гъаза Гъазаев, Аьбдуссалан Магьдиев, Сулайман Мусаев ва цаймигу