Нину – оьрмулул гьанур, ппу — ттарцIри

uduev_6Вай гьантрай Къяннал шяравасса Оьмаров Шяпинал ужагърайн бавтIуна гъан-маччацири кIира байран дуван: АтIа-бавал 85 шинал юбилейгу, Ххувшаврил байрангу.

Шяпи МахIаммадович Ярославрал областьрайсса Дагъусттаннал диаспоралул хъунама ур, тийх хъин-хъинсса давурттив дурсса ва дуллайнувасса инсан ур. Мунал ппу Оьмаров МахIаммад дяъвилий гьуртту хьума ур, мунияту яла хъунмур ва агьаммур байран кулпатраву Ххувшаврил байран диркIун дур.
1972 шинал ппу дунияллия лавгун махъгу, кулпатраву яла сийлиймур байран диркIун дур Ххувшаврил байран. «Хасну ва байран кулпатращал дуваншиврулли Шяпи цIана Ярославрая увкIссавагу, -тIий бур хIурматрай хъамаллуралсса буллалисса Шяпинал кулпат Ажми. — Ниттил чулухунмай ванал мудангу личIиссава хIурмат бикIайва, мугу ттула ласнал ца яла ххуймур хасиятри тIий бура, ниттихъал хIурмат къабайма щинчIав бусравну, санну икIан къабюхъайссар, ва куццуй щалва кулпат цачIун бавтIун, ниттихь нахIусса, ххуйсса махъру куну, му ххари даврийну жувагуру ххуй хъанахъисса, наслулуву куннал куннахсса ччаву цIакь дуллалисса». Кулпатгу, уссурвал ва ссурвалгу (вай 3 уссу ва 3 ссу бур) ххари бувсса Шяпи МахIаммадович ур «нину – оьр­мулул гьанур, ниттил захIматран кьимат бищунгу къашайссар, мунил бувмур лахъангу къашай­ссар, ппума дяъвилул цIарава ххассал шаву – хъунмасса бахтти-талихIран ккалли буллан икIайва, цукунчIав та бала-мусиватрава укканссарахха тIисса тамахIвагу къабагьайва тIун икIайва», тIий. АтIа-бавалма ппу Сиражу­ттингу аьрайн лавгун ур, ясирну агьсса му ламсанал миллатрал хъамитайпалул ххассал увну ур бивкIулуща, тагу щарну бувцуну, Ташкант шагьрулий яхъанай ивкIун ур. ДушничIан иян Да­гъусттаннайнгу учIайсса ивкIун ур, АтIа-бавахъул цивппагу лагайсса бивкIун бур минначIан. Аьрайн тIайла уккайни буттал увкусса шанмарду дакIних лавхьхьуну бур таний 10 шинал оьрмулуву бивкIсса АтIан. «Циван дакIний къадикIави дяъви байбивхьусса кьини, оьрмулухун тачIаврагу хъамакъаритай. На бутта тIайла уккан Ваччав лавгссияв, 36 инсан аьрайн най бия му кьини чIирисса жул шяравагума. Ккучу-ккучунну дурну, цалва-цалвами тIайла буклай бия. Бутта ххирашиврул на ганал иттав цIитI бивкIун бура, — дакIнийн бутлай бур АтIа-бава, — бутта балай учаврил пагьму бусса, музыкалул итххявхсса ия, гармоньгу бивщуну, вай шанмарду тIий, циняв аьтIутIи бувна.

Талатаврийн къалавгсса
Турлил хIал къабиривсса
Жу жувагу чIавасса
Жул циванну утти зун?
Бюхттул цIияллал дазу,
ЦIумарххалттанил дувай,
Зул ва ттул ччаврил дазу
Гитлердул дуванссари.
Утти жу бавчуссару
Зана къабикIай ххуллийх,
Хъинну дикIу тIиссару,
Лявхъу буттал аьрщарахь.

Бутта ххирашиврулъяв вай ххару мукун кьувтIунахха, тачIав хъамакъабитансса куццуй дакIнихгу лавхьхьуна. Агьали хьхьу-кьини дакъа зун бикIайва, 12-13 шиннардивусса душру ни­ттихъащал жуларду, катIри дуллан бикIайва, аьрайн тIайла дуккан, посылкардаву дишин. Бан багьний захIматгу, хIарачатгу къабувну инсан тачIавгу, чувчIавгу ссайнчIав къауккайссар. Циксса ккаккарчагу, тай дяъвилул шиннардий агьали куннал кув бувгьуну, дусну бия. ХIакьинугу мукунма бикIан аьркинссар, тай дяъвилул шиннардий жулва ппухълуннал, уссурваврал дурсса чувшиврул, бувсса хIарачатрал ххатир къалияншиврул».
Аьрая зана хьусса МахIаммад­лунгу щар хьуну, колхозрал давурттай зий бивкIун бур АтIа. МахIаммадма Къянив учительну, Хъювхъиял, Вихьуллал школарттай директорну, Къяннал колхозрал председательну, партиялул райкомрал инструкторну зий ивкIун ур. Лас Къянив учительну зий уний, 6 оьрчI ччаннай бацIан буван багьлай бухьувкун, ванин шагьрулийн буккан багьну бур даврил хъирив. «Ттунма шагьру лахьхьиннин, цал «Горзеленхозрай» зун бивкIра, яла балугъирттал консерварду дай комбинатрай зий 7 шин дував, лас-шяраву, нава шагьрулий ххуйну бакъая, ттулва кIива оьрму бакъархха ца ласнащал бутан, цагу укун гьан буван куну, расчет ларсун, Лаккуйнмай лавгссара, — тIий бур АтIа-бава. — Оьрму макIра кунма дирисса бущилий лагай­сса бивкIун бур, 85 шингу хьунни, оьрчIал ва миннал наслулул вив лавсун, ливчIсса мутта гьан буллай бура. Ттул талихIри оьрчIру тIайла бавцIусса шаву, вайннал ттул ва ласнал захIмат кьадрулий ябунни».

МахIаммадова Загьират, душ:
— Жул баван 85 шин дунугу, гьарманах аякьа дур, цума цукун уссарив, цуманал оьрчI ссаха зий уссарив кIулссар. Бавал тачIав инсаннан ххуймур бакъа къабувссар, Къянив лагайхтугу бава цукун дур тIий, цIухлан бикIай ва ххирану. Ряхва оьрчI хъуни бан бигьанугу бакъахьунссия, амма жува нигьал бувсса, сситтуй гъалгъа бувсса чIуннагу къакIулли, жул оьрчIащалгу гъалгъа мудангу хIалимссар, шайссаксса къула­гъас гьарманаха дуллалиссар. Навагума махIаттал хъанан бикIара ванил дакIнил хъиншиврул дазу дакъашиврий.

Аьлиева Зубайдат, душ:
— Ниттил гьарца кьини шамийла оьвчайссар ттучIан, му аьдатри. Цукун бура, ци иш бур куну цIуххин, ттул чIу баян. Ца кьини ттул телефондалий зарядка дакъа, ттучIан оьвчин къахъанай, къазразан шаврил ссу гьан бувну бия ттучIан даврийн, ттул телефон зий дакъарча, насукьай бакIрачIан ци бувкIун бурив тIий. Ниттил дакI аьратталссар учарухха. Ниттил хъунмасса бияла бу­ссар жу куннащал кув бавкьуну, нахIуну яхъанахъавриву, ванил жу гаманан кIу бизансса махъ зумату буккан къабивтссару, нахIушиврияр ххуйсса зат дунияллий дакъашиврийн иман дишин бувну хъуни бувссару. ИчIаллил кушу баврил, нахIусса дукра даврил усттарди, хъамал ххирассар, узданну кьинигу лахъайссар. Мунияту ниттичIан бухху-букку чан къашай, жяматгу ваничIан кIункIу тIун бикIай. Ва жун гьарцаннансса кьадарданул бахшишри. Буттал учайва, дяъвилия махъмур оьрму кьадарданул бахшишри куну, нинугу жун яла кьиматраймур бахшишри.