Щакъалиххайсса булбулданул чIу

hosr_6Вай гьантрай 70 шин там хьунни совет заманнул балайчи, композитор, актер Полад Бюль-Бюль оглынал оьрмулул. Машааллагь! — Тава марцIну зяйсса чIу! Тара нур лархъсса симан, тава хIалимсса пиш, тайва чанипарсса яру, тара исвагьисса гьайбат!
Зулайхат Тахакьаева
Къахъама ивтун уркьай халкьуннангу. Ванал юбилейран хасну хьхьичIвасса союзрал билаятирттал дянивсса оьрмулул инсантурал соцсетирдаву дирхьуну дур 1981 шинал экраннайн дурксса «Не бойся, я с тобой!» фильмравасса, къачагътурал лагма рургьусса къалалий Бюль-Бюль оглылул тIутIисса, «Как жили мы борясь!» тIисса балайлул видео. Муний: «Та балай тIутIисса куц! Та балай тIутIисса куц! Танал балайлул ттул къюкI хханххирава дуклай дур!» тIисса га ивчIан нанисса къачагъ Жафардул махъругу чивчуну. Бунияла вай мукъур­ттил Полад Бюль-Бюль оглыная гьарзад увкуну бур. Ххи бансса цичIав бакъар.
Нава оьрчIзаманнай ххалдурсса та фильмравасса балайрдал ттигу-шилагу хханххирава къюкI руцан дуллайнна дур. Дагъусттангу, щалва билаятгу цIурттал авадан хьуну бухьурчагу, хханххирава къюкI ци дуккави, нахIала бансса, асар хьун­сса, бюххансса балай нажагьвагу къабаяй. Рашид Бейбутовлул, Муслим Магомаевлул, Фарух, Батыр ва Луиза Закировхъал балайрдах мякь къалиххавай вичIидихьлахьийни нава заманалуяр махъун багьну бухьун­ссара тIисса пикри шайвача ца-ца чIумал, утти Полад Бюль-Бюль оглынал юбилейрал гьантрай дахьва бувчIунни нава кунма заманалуяр махъун багьсса чансса бакъашиву Аьрасатнавугу, СНГ-лул билаятирттайгу.
ТIааьнсса ва ххуйсса асарду хIасул хъанай бур хIакьинугу ванал цIа бавукун билаятрал дянивсса оьрмулул хъанниву. «На ганах эшкьи хьуну бикIайссияв», — тIисса чIявусса бия на цIухху-бусу бувсса хъаннивугума.
Бюль-Бюль оглы тюрк мазрая «булбулданул арс» тIиссар. Ва исвагьисса, иминсса цIа ванайн ирсирай дирну дур цала буттая. Гьамин ванал ппу, ляличIисса чIунихлу булбулданул цIа цайн чIивинияцIара ларчIсса Муртуз Мешади Рза оглы Мамедов, хьуну ур Азирбижаннал пишакарсса балай учаврил магьирлугърал гьану бивзсса, азирбижаннал халкьуннал такьва италиянал классикалул балай учаврил кьяйдалуцIун дарзусса аьлимчу-музыковед. Москавуллал консерватория къуртал бувну махъ дунияллий яла цIа дуркмур опералул театр — Ла Скалауллал театрданувугу кIулшиву ларсун, хьуну ур Азирбижаннал цалчинсса опералул балайчи. Цалчинна-цалчин ванал дургьуну дур Узеир ХIажибаговлул ххаллилсса «Кероглы» опералуву агьаммур роль. 1932 шиная 1961 шинайннин дарс дихьлай ивкIун ур Азирбижаннал паччахIлугърал консерваториялуву. Ванал итабавкьусса монографияртту хIакьинусса кьинигу бусса бур азирбижаннал халкьуннал музыкалул пособияртту хIисаврай ишлану. Ваналва сакин бувну бусса бур студентътуран азирбижаннал халкьуннал инструментирттай – тарданий, каманчалий, баламандалий руцин лахьхьин буллалисса луттирдугу.
Муртуз Мешади Рза Мамедов — СССР-данул халкьуннал артист, СССР-данул паччахIлугърал премиялул лауреат, Сталиннул премиялул лауреат, лайкь хьуну ур «Звезда Гарибальда» тIисса италиянал ордендалун.
Полад Бюль-Бюль оглы хъуна хьуну ур Бакуй Азирбижаннал партиялул ва магьирлугърал элита ялапар хъанахъисса къатлуву. Вайннал чIирайн чIира лавну бивкIун бур Магомаевхъал квартирагу. ДачIи оьрчIшиву ларгун дур «ккавкказнал консерваториялун» ккаллисса Шушалий. Цалчин сахIналийн увккун ур 15 шинал оьрмулуву буттал балайлухун фортепианолий макьан руцин.
1962 шинал къуртал бувну бур музыкалул школа (фортепианолул класс). Узеир ХIажибаговлул цIанийсса консерваториялуву пишакаршиву лархьхьуну дур ххаллилсса композитор Кара КараевлучIа. Студент заманнайва ялун ливчуну бур музыкантнаву творческийсса бюхъурдугу. Чичлан айивхьуну ур хьхьичI буттан, гихунай цала оьрчIнияцIасса дус Муслим Магомаевлунссагу макьанну. Гьамин ванал кумаграцIух ув­ххун ур Совет заманнул цIанихсса балайчитурал ва музыкантътурал кьюкьлувунгу.
Жагьилсса балайчи, музыкант ва композитор, цаппарасса эстрадалул музыкалул коллективрдай каялувшиву дуллай, чялишну машгьур дуллай ивкIун ур Азирбижаннал музыкалул магьирлугъ. Концертирттащал ивну ур Совет Союзрал гьарцагу республикалийн, увккун ур дунияллул 70 билаятрал сахIналийн. Яргсса миллатрал такьвардащал ттизаманнул ритмарду цачIун даврийну ванаща бювхъуну бур Совет эстрадалуву цIусса ххуллурду тIитIин ва мунийну хьхьичIуннай хьуну дур цIусса журалул балайчитурал ник.
Ликъаххайсса аьш кьадиртун дур кинематографиялувугу. Агьам­сса роллу дургьуну дур гихуннай хъинну машгьур хьусса «Не бойся, я с тобой!», «Сказки русского леса», «Парк советского периода» «Ритмы Апшерона», «На крыльях песни» киносуратирттаву. Лапва машгьур хьуну ур 1981 шинал Юлий Гусманнул «Не бойся, я с тобой!» фильм телеэкраннайн дуккайхту. Фильмравун цувагу хаварбакъулий ур бакIрайн агьну. Азирбижаннал киностудиялул цIубутIуй ванахь тавакъю бувну бур макьанну чичин. Яла — балайрду учин. Ахиргу, агьаммур роль – Теймурдул роль дугьан.
Гихуннайгу чирчуну дур сайки 20 кинофильмрансса макьанну. ЧIярусса телепередачарттаву ва музыкалул программардаву гьуртту хъанахъаврийну хьуну ур «телезвезда первой величины». Хасну Полад Бюль-Бюль оглы хьуну ур Аьрасатнавусса Азирбижаннал магьирлугърал вакил. 2000 шинал Москавлив ЦIурттал майданнив тIивтIуну бур ванан хас бувсса цIуку.
Аваданни композиторналмур творчествагу: хъунисса симфонический произведенияртту, вокалданул цикллу, мюзикллу, камерно-инструментальныйсса музыка, драмардансса музыка. Тамашачитуран ххишала бакъа ххира хьуну бур, цалва тIутIими бакъассагу, ванал макьанну чирчусса СССР-данул цIанихсса балайчитал Иосиф Кобзоннул, Муслим Магомаевлул, Людмила Сенчинал, Лев Лещенкол, Роксана Бабаяннул учайсса балайрдугу.
ЧIярусса шиннардил мутталий зий ивкIун ур Азирбижаннал паччахIлугърал филармониялул каялувчину. Уртакьну ивкIун ур Аьра­сатнал цIа дурксса концертирттал деятель Эдуард Смольныйлущал.
1988 шинал Полад Бюль-Бюль олгы ивтун ур Азирбижан­нал культуралул министрну. СССР ппив хьусса заманнай 80-ку шиннардил ахирданийсса ва 90-ку шиннардил дайдихьулийсса кунпаякуншивруву республикалул магьирлугъ бакI дуккан дан бювхъуну бур гьамин ванал авторитетрайну ва цалла гьурттушиннарайну.
ХIатта жаваблувсса паччахI­лугърал къуллугърай зузисса ппур­ттувугума дякъалирчIун дур ванал творчествалулмур даву. КIира шинал лажиндарай хьхьурду уттара дуллай, чивчуну бур «Китаби деде Коркут» тIисса машгьурсса тюркнал эпосрал гьанулийсса балет «Любовь и смерть». Балет чивчуну бур Азирбижаннал ва цинявппагу тюрк мазурдийсса билаятирттал хъунасса дасттан Китаби деде Коркут ниттил увну 1300 шин шаврин хасну. Балет бивхьуну бур Екатеринбургуллал опералул ва балетрал театрданул. Махъ му бивхьуну бур Туркнал хъуншагьру Анкаралий, «Аспендос» тIисса хьхьичIазаманнул театрдануву, дунияллул халкьуннал опералул ва балетрал фестивальданий.
1995 шинал Азирбижаннал магьирлугърал цIанихсса деятель увчIуну ур билаятрал парламентрал депутатнугу.
Ванал яргсса личность, бюх­ттулсса пишакаршиву сававну бювхъуну бур азирбижаннал миллатрал культура хьхьичIуннай шаврил захIматсса буруккинтту ттизаманнул даражалий чулийн буккан бан.
2006 шинал Азирбижаннал культуралул министрнал къуллугърая лавгун махъ Полад Бюль-Бюль оглы ивтун ур Аьрасатнавусса Азирбижаннал вакилну.
Вакилну зий унува цIунилгу чирчуну дур «Не бойся, я с тобой! 1919» тIисса кинорал гихунмайсса бутIунсса макьанну, мукунна дургьуну дур агьаммур рольгу. Му дирхьуну дур 2013 шинал ахирданий.
Полад Бюль-Бюль оглы ур СССР-данул Композитортурал союзрал член, СССР-данул Кинематографистурал союзрал член, Азирбижаннал халкьуннал артист, Азирбижаннал магьирлугърал университетрал бусравсса профессор, Азирбижаннал миллатрал творческийсса академиялул искусствоведениялул доктор, «Европа-Азия» тIисса дунияллул халкьуннал гуманитар академиялул член.
Лайкь хьуну ур «Чести» ва «Дружбы» орденнан, «Созидания» ва «Независимость» цIурттан, «Роза мира» мусил медальданун, Къазахъисттаннал цалчинсса президент Нурсултан Назарбаевлул цIанийсса премиялун. Му дуллуну дур Назарбаевлул 2010 шинал, халкьуннал дянив дакьаву ва дусшиву, вихшала цIакь даврил цIаний бувсса захIматрахлу ва тюркнал мазурдийсса билаятирттал магьирлугъ ва рувхIанийшиву хьхьичIуннай дан­сса чялишсса гьурттушиннарахлу.
Балайчитурал династия гихуннай дачин дурну ур Большой театрданул прима, СССР-данул Халкьуннал артистка Бэла РуденкоцIасса арс Теймур Полад оглы Бюль-Бюль, музыкант, Чайковскийл цIанийсса паччахIлугърал оркестрданул фоготрай руцултрал группалул концертмейстр, Аьрасатнал лайкь хьусса артист.
КIилчинмур кулпат Гюльна­рацIа бур 16 шинавусса душ Лейли ва бу­ттан цIа дирзсса арс Муртуз.
Хьуссар ттунгу Бюль-Бюль оглынал балай баянсса ва мунащал сурат рищунсса тIайлабацIу – 2003 шинал Да­гъусттаннал халкьуннал шаэр Расул ХIамзатовлун 80 шин шаврил юбилейрал шадлугърай. Увкуна шаэрнал му­къурттийсса, Мурад Къажлаевлул макьандалийсса балай «Долалай». ХIакьинунин итабавкьусса ванал балайрдал 28 альбомраву бур «Долалай» тIиссагу.
БацIанна Полад Бюль-Бюль оглынаясса материаллу интернетраву ккалаккийни ттунма хIисав хьусса задрай — Азирбижаннал культуралул министрнал къуллугърай зий ванал хьуну дур 18 шин — тарихрал кIива эпоха! Ва чIумул манзилданий республикалий аххана хьуну ур 5 бакIчи: АьбдурахIман Везиров (ванал ивтун ур министрну), Аяз Муталибов, Абульфазе Эльчибей, Гейдар Аьлиев, Ильхам Аьлиев. ЧIявусса бакъахьунссар ва кунма политикалул оьрму лахъину бутан нясив хьусса къуллугъчитал. Зий ивкIун ур коммунист Везировлул кьюкьлувугу, «халкьуннал фронтрал» хъунама Эльчибейлул кьюкьлувугу, цIусса азирбижанчу Ильхам Аьлиевлущалгу. ЖучIава тIурча гьарца цIусса бакIчинал цалла-цалла командартту датIай. Укунсса пикрирдаву бунува дакIнийн багьунни ца базилух КВН-далий «Парни из Баку» командалувасса жагьилтурал бувсса хъярч: «Азирбижаннаву гьарца цIуну ивтсса бакIчинал бувайссар кIива хъва: Конституциялийн мютIину икIан ва Бюль-Бюль оглы даврия укьан къауван», — тIисса.
Мяш хьуну ливчIунна. Къабищайсса бур жула чIаххуврачIа генийтал щях, буруччин кIулну бусса бур бюхттулсса гьунарданул ва пишакаршиврул хIурмат-кьимат. ДахIалай!