Гьайбат ххуйсса, гьунар ххисса

lger_6Ларгсса нюжмар кьини Аьрасатнал Культуралул фондрал Дагъусттанналмур филиалданул къатлуву хьунни лакрал миллатрал язисса душ, Дагъусттаннал халкьуннал артистка РайхIанат Буттаевал оьрмулун 80 шин там шаврил юбилейран хас дурсса шадлугъ.

Зулайхат Тахакьаева
Шадлугърал сакиншинначитал хьунни Апанни Къапиевлул цIанийсса Лакрал музыкалул ва драмалул театрданул коллектив.
РайхIанат Буттаевахь юбилей барчагу дан, мунил ца Лакрал бакъассагу, щалва Дагъусттаннал театрал магьирлугъ хьхьичIуннай дан бувсса захIматрахлу барчаллагьгу учин бувкIун бия ДР-лул культуралул министрнал хъиривчу Мурад ХIажиев, Лакрал театрданул коллектив, Лакрал ва ЦIуссалакрал районнаясса хъамал, актрисал даврил уртакьтал ва мунил дургьусса рольлал абадлий ясир бувсса тамашачитал.
18Шадлугъ тIиртIуна Лакрал театрданул каялувчи Бадрижат МахIаммадхIажиевал. Хъирив Мурад ХIажиевлул, РайхIанат Буттаева барча буллай, кIицI лавгуна ва сахIналийн буккайхтува халкьуннал дакIру ххари шайсса диркIшиву, ванил гьарцагу роль тамашачитуран дакIний лирчIсса душиву, хIакьинугу сахIна ва тамашачитал мунил иминсса пишлих ва ляличIисса чIуних мякьнува бушиву.
РайхIанат Буттаевал авадансса ва яргсса творчествалул ххуллиягу бувсун, театрданул завлит Гулизар Султановал дачин дуруна гихуннайсса шадлугъ.
Цал завлитну, яла театрданул каялувчину зий бивкIсса «Илчи» кказитрал хъунмур редактор Качар ХIусайнаевал дакIнийн бувтуна гихунмай цинма дазу дакъа ххира хьусса, лакрал аслишиву щалла творчествалуву дурурччу­сса ххаллилсса актриса ва балайчи цалчин ххал хьусса лахIза:
DS— На чIивисса заманнай театр шяравун бучIаву хъуннасса байрандалун ккаллисса ишъя. Аьпа биву бутта ЧIяв школалул директорну зий уну, жул кулпат гийх яхъанахъисса чIун дия. Ца кьини шяраву бия ххарисса аваза, Гъумучату Лакрал театр бувкIун бур тIисса. Жугу, мюрщи оьрчIру, бу­ссияв мизитраву халкь батIиннин ссавур дакъа ялугьлай, лях-карах пардав гьаз дуллай, кьюлтIну тийхсса актертурахгу буруглай. ОьрчIал янналувусса Рая найбунува бувчIуна душ бушиву, кьяпула махъа бавтIсса хIаллурду хIисав хьуну. Танил жун мазгу ккаккан бувну, пардав анаварну ларкьуна. Ми бия Лакрал театрданияссагу, актертураяссагу ттул цалчинсса асарду, яла-ялагу дакIний ливчIуна чIаважагьилнал роль дургьусса Рая, жувагу оьрчIру бухьувкун.
На хъунма хьунниннив Рая машгьур хьуну бия цIанихсса акт­рисашиврийгу, балайчишиврийгу. Радиолувух мунил балайрдах вичIидишин щалва кулпат цачIун батIайссияв. Гихунмай ттун хъунмасса тIайлабацIу хьуссар Раящал архIал зун. Ваниясса асардугу даин чаннасса бикIайва. Скульпторнал бувсса кунмасса чурх ва симан. Ччимур журалул костюмругу лап хъинну дакьайва цийрагу. Мудан ябацIанну бикIайва. Совет заманнал театрал журналлай чичлай бикIайва жула театроведтал Баргъбуккавал билаятирттал актертурал гармоничныйшиврул, органичныйшиврул хIайран байшиву. Ми хасиятру Рая Буттаевавугу дия — Шиллердул пьесардаву немецнал аристократкал, Островскийл пьесардаву оьруснал купчихал ягу лакку къарил роль дугьларчагу. Рая бия режиссернангу занакьулу бан бигьасса, ччимур ссихьу дан шайсса синааьрщараха лавхьхьусса. Мунияту цумацагу режиссернан ххирая Раящал зун.
На ялагу хIайраннува бикIай­ссияв вайннал кулпатрал дуэтрай. Ванил лас аьпа биву ХIасан Буттаевгу, хасъсса театрал кIулшиву къаласурчагу, лавайсса даражалул усттар ия. ЦIадурксса актер ухьурчагу, спектакльданийн унгу-унгуну хIадур шайва, цаяра тIалавшинна хъуннасса дусса ия. Мунияту цала оьрчIая актертал къахьунтIиссар учайва. Циван тIий ура мукун увкукун: «Ттун гьарцагу давриву пишакаршиву дуну ччиссар. Актернал пиша тIурча хъуннасса жаваблувшиннагу, пишакаршивугу аьркинсса дур. ЖучIава личIину кьиматрайссагу бакъар», — тIива.
Саният Рамазанова, Дагъус­ттаннал лайкь хьусса артистка:
— Ттул цалчинсса агьамсса роль хьуссар «БурцIурдил хъатIи» спектакльданувусса Ассадагурдул роль. РайхIанат Буттаева буссия Ассадагурдул ниттил роль дургьуну. Укун бюхттулсса актрисащал цалчинсса роль дугьаврийну ттун хъунмасса кумаггу, тIайлабацIугу хьуссар, гихуннайсса творчествалунсса дарсну хьуссар. Ца ччива­хха гихунмайгу мунищал зун.
ДакIнийн бутанна цамургу лахIза. Жу ялагу архIал зий буссияв Якуниннул бихьлахьи­сса «Авадансса къатта» тIисса спектакльданувугу. Ттул буттал нину аьпалухьхьун ларгун, арулва гьанттавагу къалавгун буну, ттун гастроллай гьан ччай бакъая. ДакIний бакъар Рая Буттаевал таний цукунсса махъру лявкъу­ссияв, амма ванил ттул няравунгу, дакIнивунгу бавкьуна халкь жухва ялугьлай бушиву, цуксса дакI къуману жува бухьурчагу, пишалул буржлув буллай бушиву, хьумургу кьюлтI куну, сахIналийн буккан. Вагу, тагу хьхьичIун багьлай бухьурча театрдануву дулланмур дакъассар, увкуна. Гастроллай буссаксса ттух ца нину кунма аякьалийгу бия.
Дагъусттаннал Халкьуннал артист Аслан МахIаммадовлул кIицI лавгуна цува РайхIанатлул янилу ганил арсурвавращал хъуна хьушиву, ганищал цалчинсса рольлу дугьан нясив шавугу цалла пишакаршиву магьир дансса кабакьуну хьушиву.
— Театр ттул ужагъну хьуссар. Та чIумалсса актерталгу, аьпа бивухъул, ттун учительталну хьу­ссар. Цуксса хIайпнугу, хIакьину чансса бур хьхьичIавасса актертал кунма цайва рахIму къабувну зузисса. Спектакль къуртал хьуну махъ тамашачитурал итакъабакьлай хъатру ришлай бухьурчагу, актертал цаява цив­ппа рязину хъинну нажагь бакъа къабикIайва — «гьухъа къаивтра», — учайва тайннал. Тани на му калималух къулагъас къадай­ссия. ЧIун наниссаксса ттунма бувчIуна, залдануву тамашачитал бунугу-бакъагу, тамашачитуран ххуй бивзнугу-къабивзнугу, инава гьухъа къаитарча, спектакль щаллу къавхьуссар.
Та дия театрданул «мусил чIун» — багьайсса кьимат къабивщунма жуятура ларгсса бюхттулсса актертурал ник. Пишакарсса кIулшиву дакъахьурчагу, тайннал дакIнил мяърипат, гьунар, пишалухсса ччаву хIисав дарча, тай бия цавува бусса гужгу, рухIгу сахIналун дуллалисса цала пишалул хIакьсса ясиртал.
ТIайлабацIу хьуссар ттун Раящал актерну зун акъасса, режиссернугу зун. ЦIана экрандалий итабавкьусса Раял оьрчIал кIанттух учай балай чивчуссар укун. Ца спектакльдануву, цуппа гьуртту хъанай бакъа бунувагу, репетициялий: «Учинсса бурча, ачула», — куну, каниха увгьуну нагу тихунай увцуну, ва балайгу увкуну: «Ва балай чича, ва кIанттай итабакьин», — увкуна. «Чичин циванни? Инава уча», — увкуссия. Мукун тIайлабацIусса лахIза хьуна.
Барчаллагьрай икIайссияв цивппа гьуртту бакъасса спектакльлавугума гьурттусса актертурайн. ХIакьину тIурча чIявуминнал хIучча бур «ттуяту гьаннав, гьан­ттайн къадияннав» тIисса.
Уди Аьлиева, Дагъусттаннал халкьуннал артистка:
— Ттуяр оьрмулул бугьарами актертуран кунма бачIва ччаннах, бахьтта, дучрай, аьравалттай шярава шяравун занан къабагьарчагу, къабигьасса дия на театрданувун зун бувкIсса чIуннугу. Циксса хьхьурду дичин багьссар дякIинттул клубравува гьантта ливчIун. Ча-бунугу бя бацин лавгун, пачру лахъайссия. Кказитирттал подшивкарду бакIралу дирхьуну шанан бикIайссияв. ДакIния къабуккай кIинттул Хъурхъив спектакль ккаккан бан лавгсса чIумал ччанну микIлавчIун, хъамалу лавгсса кIанттай аьпа биву ХIамидлул кулпатрал цила лякьлуй бивхьуну ттулва ччанну гъили бувсса. Укунсса ччаву дуссия актертураву. ЧIивисса ччатIул касакгума цания ца акъа букан дакI къадияйва. Рая тIурча жагьилсса актертуран нинугу бия, учительгу бия.
Спектакльдануву хъанахъимур цилва оьрмулуву хъанахъисса кунма ккаккан бан бюхъайсса усттаргу бия. Ца спектакльдануву Рая буссия оьсса ласнал ниттил роль дургьунуча, ЦIувкIрав жущал хъамалу къабувцуну клубраву гьантта бикIан багьссар ванин. КIюрххил на кка­ккайхту ттухьгу бия хъами: «Гьарай, пакьир, вил илтIашиву. Таксса оьсса ласнал ниттил ччатIвагу къабулайхьунссар», — тIий.
Ттигу цал бухьурчагу Раящал сахIналийн буккан хьурдай тIийнма буссару жу.
Соня Макьаева, Лакрал райондалул администрациялул бакIчинал хъиривчу:
— ХIурмат лавайсса РайхIанат Аьбдуссаламовнай! Вил творчествалул ва оьрмулул ххуллу эбратрал ххуллур. Цанчирча жува аьркинмунил ва аьркин бакъамунил «хахлива» ливчусса чIумал, инсаншиврул хасиятирттаяр хъуслил ва арцул кьимат лахъ хъанахъисса заманнай, ина вилва пишалийнгу, хасиятир­ттайнгу хаин къавхьуссара. Инава ссал цIаний ялапар хъанай буссарав вин тачIав хъамакъабивтссар. Театрданун яла захIматсса чIумал ина театр кьакъабивтссар.
Жу мюрщиний жун янин ххал къашаймур цIанакул ччанналух дур, гьарзад машан ласун бюхълай бур. Амма я гьунар, я рувхIанийшиву, я мяърипат, даврийн дакI тIайлашиву машан ласун къашайссар. ЦIанакул интернетраву ччимур журалул балайлух вичIидишин бюхълай бухьурчагу, чIивинияцIава дакIниву ливчIсса театрданул ссихI яла къалагай. Цанчирча му жул оьрчIшивур, му жул заманар. Инагу му заманалуву яргсса кIану бувгьусса инсанна. Жу вил гьунарданух хIакьинугу мякьнува буссару.
ЦIуссалакрал райондалул администрациялул бакIчинал хъиривчу Аьбдурашид Буттаевлул кIицI лавгуна щихачIав къалав­хьхьусса, тикрал къашайсса гьунарданул заллу РайхIанат Бу­ттаевая пахрулийсса ва барчаллагьрайсса тамашачитал чIявусса бушиву. Цалла райондалул агьулданучIа му хIакьинугу кьиматрай бушиву. ХIасан Буттаевлул аьпагу ттигу никирая никирайн дакIний бикIантIишиву.
ТIюхчардал школалул директор Шайх-АхIмад Дадаевлул кIицI лавгуна РайхIанат Буттаева гьарцагу лакрал шяраваллил, гьарцагу лакрал кулпатрал хIурмат хIалал бувсса инсан бушиву.
Шадлугърай лях-карах экрандалий ккаккан буллай бия РайхIанат Буттаевал агьамми роллу дургьусса спектакльлавасса бутIри, концертирттай увкусса балайрду. Ва барча бан бувкIсса Лакрал театрданул артистуралгу микрофонмагу бакъанма увкуна яла ххаллилми балайрду. Дияча ца караматсса хьхьу, РайхIанат Буттаевал цила дакIниха лархьхьусса.
ЧIявуя РайхIанат Буттаевая­сса хIурматрал ва барчаллагьрал махъру. Ванищал архIал зун нясив хьуми цинявппагу ца зумату кунма байкъалитIавай буслай бия РайхIанат Аьбдуссаламовнал ляличIисса хасиятирттая — ва жагьилтурангу, чIунархIалминнангу, хъуниминнангу цакуцну дазу дакъа ххирасса бушиврия, ниттил, ниттирссил, буттарссил кIану бувгьусса инсан бушиврия. Инсаннал талихI ласнаву, оьрчIаву, дакIнин ларсъсса давриву бушивруцIун, цаяра махъ хъинсса цIа кьаритавривугу буссар учай. Ина гьарцагу чулуха бунияла талихI бусса инсан бухьунссара, хIурмат бусса РайхIанат Аьбдуссаламовнай, ххаллилсса оьрчIру, оьрчIал оьрчIругу тарбия бувну, халкьуннал хIурмат ва бусравшивугу хIалал дурну, вилла дакIнил хъиншиврийну, чаннашиврийнугу цIа ларгсса. Гаксса дарщу-дарккусса хьхьуну ссятурдийсса пробкардавух, бянийн бияннинсса щинал бярдавух ххярклий тIисса кунма бувкIун бия ина барча бан. Вил дакIнил чаннашиврулли гай кIункIу бувсса.