КьатIув – цIан, ссутнил дяркъу

Лахьхьу-цархьхьу интернетраву, «Есть такой жуткий город» тIисса группалуву, Расул АхIмадов чичлай ур, 35 шинай муххал ххуллул даврий зий диркIсса нину, захIматрал ветеран, Дагъусттаннал лайкь хьусса зузала, РЖД-лул азарханалий уттудишин дурну, 14 азарда къуруш тIалав дунни, миксса арцу дуллунура, кардиологиялул отделданул персонал 3 гьантлий ниттичIан гъан хьуну бакъая, ахиргу, витаминнал ххалаххивгу бувну итадаркьунни тIий. Расуллухь бур цIухлай, ссахлунур туну ми арцу ларсъсса тIий. Щинни кIулсса ссахлунурив. Дагъусттаннай азарханардай арцу ларстари, щинчIавгур кIулну къабикIайсса ми циван ва ссахлуну ларсъссарив.

ПатIимат Рамазанова
Азарханардаву уква хъин буллан аьркинссар инсантал, хIакинтуран хIукуматрал харж буссар, судрайн уккан аьркинссара тIиссагу бур. Дагъусттаннай­сса тагьардания хаварвагу бакъа, цамур планеталий яхъанахъисса кунма гъалгъа тIутIисса. Лажиннича цIа рищара, цумур азарханалийри хIакьину уква хъин хьун шайсса? Ккаккан увара ттун уква операция був­сса, хъин увсса инсан. Валлагь мукунсса хIакинтурах бурганма гьанна. Дахьва ябитан, минналми яруннивусса марцIшиврий, аьчухшиврий тамаша бан: «Вагь, бивкIун бурхха дунияллий ххуй­сса хIакинталгу!» куну, ссутния, оьрмулия ххари хьун.
Цалссарив бувагу ца асар бур ттул дакIний: кьатIув – цIан, ссутнил дяркъу.
Авай, бакъара цаппара хха­ллилми хIакинтурайнгу пяп лачIун дуллай. Нажагьсса бухьурчагу бухьунссар Гиппократлул хъалийн хаин къашаймигу. Ихтилат минная бакъар. Ихтилат системалияр. Медициналувусса пух-пусурданияр.
Бусанна хасну ттулва оьр­мулувасса мисалгу. Дурусну кIива зурул хьхьичI Москавлийн ЦИТО-луву (Центральный институт травматологии и ортопедии) гьан багьуна ттун, тиха бучIайхту коллега, мяйжаннугу дакI ххуйсса инсан, ахчунни ттул кулпат ххуйсса реабилитациялул центрданий зий буссар, мунищал хъунаманачIан лавгун вин уква­сса даруртту чичин буванна тIий. Ихтилат лахъи буллай, бу­ккулт бизар къабулланна, лавгра, коллегахъал насу тIий, му центр­данул хъунаманачIан, муналгу тIайла бувккунна отделениялул хъунмуничIан, мунилгу – лабораториялийн анализру дулун. Украсса дикIайхрав анализру, цинявннан багьлухссар кунни. Анализру дуллуну хъирив кьини баян бунни анализру дулуннинма учин аьркинмур: центрданул хъунаманан ччан бикIарчагу цIана кIану бакъашиву, чIявусса инсантал къашавайсса бушиву, хъин хьун ччимигу чIявусса бушиву. Гьаннайсса, лахъисса-лахъисса нагъиллал чарсса. БувчIин бунни, украсса хъин бавугу – так витаминнайнусса душиву.
Утти анализирттахгу арцу харж дурнавхьур, дакъанма бикIаннача куну, буккан буван багьунни «гьаркIанайн ххуллу ласай тIилисин бумур», «бакъа чара бакъамур» — кисакьай, киса! Кислуву арцу духьурча, циван къабикIави ттун яла кIану?! ХIакин-душнил чIунил такьвара даххана хьунни, кIукIлуну дурургунни, ихтилат ттюнгъа бунни. Циван лахьхьин буллай биявавкьай, да, совет школардай жун мискиншиву – баласса да­къашиву. ДакIний духьун­ссархха зунгу машгьурсса калима «Бедность – не порок!». Балагума, оькки балари – мискиншиву! ЦIуцIи шанийн агьарча, ци дуллантIиссар ахIвал кIюласса база-мискин? Цуманал исват банну мискиншиву баласса дакъашиву?
Ва ялагу. Лулттурасри ласаврищал талан аьркинссару тIий буссар. Щил ци аьрза барчагу, зун кIуллив лулттурасри ласлай уну тIий даврия укьан увсса ягу жавабрайн, танмихIрайн, ахир, кIункIу увсса хIакин? Цумари кIункIу ан? ЦинявннацIа му пух-пусурданул, хьхьунцIуллул кьанкь дуний!
Яла буссар хIакинтал цивппа ссибизлай, жучIавагу ххаллилсса азарханарду бунува, нех дирхьуну Ростоврайн най бур дагъусттаннал агьали тIий. Тихун лага-бучIайминнахь цIуххара, тийх дуллусса ва дуллалисса арцу ссахлу дуллалиссариввагу кIулну буну тIий: РЖД-лул азарханалий нину уттудишин дурну 14 азарда къуруш дуллусса Расул АхIмадов куна къазразанну личIан уллай бакъану тIий. Мяйжаннугу, нину уттудишин дуван дуллуну дур Расуллул 14 азарда къуруш! Къахъиндуванча, уттудишин дуван… Мукунсса иширайн «Кьякьу», гъаривтал, кьякьу!» учинтIиссия Гулизар тIисса дакI хъинсса ттул чIаххущарнил.
Каши дунал иш ялагу ли­чIийри! Ччарча Ростоврайн, ччарча Москавлийн, ччарчагу кьатIаллил билаятрайсса клиникалийн гьанссар. Циванни хIукуматрал экьиутан цIуцIи шанийн агьсса байчара? Зузала, захIматчи чантI увкусса билаятрай байчарану икIан къааьркиншиву – му цамур темар. УхчIинларай дагьну дур «зукъазинан ччатI бакъассар!» тIисса калимагу. ЧчатI бакъар хIакьину зузиначIа. ЗукъазиначIарив цанмагу, цала ккаччингу биял хьуну, ххигу хьунуксса бур.
Жулва нитти-буттахъал, хъу­ними уссу-ссурваврал никирал агьлу – захIматкашри. ХIукуматраха зий бивкIмири. Хасну хIукуматраха. Лагътал кунма цахава зий бивкIсса инсантал циванни хIакьину хIукуматрал аякьалувун къаласайсса? Ми къабитайнахьгу битира къаучайсса? Азарханардай ми биттайнахьгу мабиттару къаучайсса? Булланссару Къиримналссагу, бан багьлай бухьурча. Цал жуламиннал къайгъурдал­сса, буруккинтталсса буллан аьркиннихха. Цамур цичIав бакъахьурчагума, уруччин аьркинни цIуцIи шанийн агьмавагу!
ХIукуматрал даврий зий 35 шин дурсса захIматрал ветеран украсса аякьалун къалайкьссарив? Лайкьхьурча, циванни мунингу, му кунмаминнангу «хъалул гургри» дагьан ритлатисса?
Мугьлат бакъа операция бан багьлагьисса иш бунува, хIакьину давление лахъну дур, ва багьана, та савав ляхълан бикIай хIакинтал, «биттун тта бирияннин». КъабикIан аьркинсса ишри!
Ца хIучча уттигу. Ттигъанну цIунцIия хьуну травматологиялийн багьсса хъамитайпа буслай бур, цанма ци бала хьурвав тIий дардирдал пIякь учавайсса кIанттай, рентгенналухлу 150 къуруш хIадур дува, гипс бишин – 500, травматологнангу – 1000 къуруш тIий, аьзурда бунна тIий. Ва иш мяйжан­ссар МахIачкъалалив хьусса иш бакъар, Дагъусттаннал цамур шагьрулия бур ихтилат. Пас­порт ва страховой полисращал аьрххилий буккан аьркинну бивкIун бур. Амма паспортру ва страховой полисру бумигу рентгенналухлу арцу дуллай бия тIий бия, травматологнал направление дикIан аьркинссар тIий. Травматологнах ялугьлайрив 3 ссят хьунни тIий бия. Учин ччи­сса мура, кIиазарда-шаназарда къуруш кислуву, жипливу дакъа кьатIув буккан бакъар. Нажагь чIири-хъунсса цIунцIия хьурча, къювулийсса инсаннахь вайксса – тайксса арцу хIадур дува, пуланнал вайксса, пусттаннал дуллуссаксса ласайссар тIисса кIяла хялатирттавусса инсантал вин малъоьнтал, пиръаьнтал кунма чIалангу бюхъайссар. Арцугу дакъахьурча, чIарахацIугу акъахьурча, вил ишгу къаххуйну багьан бюхъайссар!
Цал уттигу, бувчIайнан був­чIинну, чIуручIаву дуван, ихтилат цагу, кIиягу хIакинная бакъар. Ихтилат системалияр. Коррупциялул ссинжирданияр. МархлуцIакулсса дахханашиннарду дан багьлай бушиврияр. Роддомирттай цIусса оьрму байбишавува, цIуну дунияллийн увксса чIивитIухлугума арцу тIалав дуллай бушиврияр. Инсаннал оьрмулул дайдихьура лулттурасрайхчIинсса душиврияр. Инсан билаятран увагу аьркинну, санну акъашивруяр.
КьатIув – цIангу, ссутнил дяркъугу душиврияр.