Владимир Путиннул Федерал Собраниялийнсса Рисала

saev_17В. Путин: ХIурмат бусса Федерациялул Советрал члентал! ПаччахIлугърал Думалул депутатътал! Аьрасатнал граждантал!
ХIакьинусса Рисала тIайла дарцIуну дикIантIиссар жува яхъанахъисса чIумуйн ва шартIирдайн, жулва хьхьичI бавцIусса задачарттайн. На барчаллагь тIутIиссара зухь цинявн­нахь ттуцIунма кабакьаврихлу, цашиврухлу ва яла аьркинсса чIумал ттул чIарав бацIаврихлу.
Гьай-гьай, жущава къашай­ссар хIакьину цичIав къакуну битан гьашину хьусса тарихрал иширттая. КIулсса куццуй, гьашину мартрай Къиримнаву хьусса референдумрай тиккусса халкьуннал баян бувссар Аьрасатнавун хIала хьун ччай буру куну. Яла Къиримнал парламентрал хIукму хьуссар тархъаншиврул хIакъираву. Ахирдангу Къирим ва Севастополь хIала хьуссар Аьрасатнащал.
Жулва билаятрангу, жулва агьалинангу му иширал мяъна хъуннасса дур. Цанчирча Къиримнаву ялапар хъанай бур жулва халкьру, цурда территориялул стратегиялул мяъна дур.
ХIурмат бусса дустал! ХIа­кьину жунма аьркинни Украиннаву хъанахъисса иширтталгу кьимат бищун. Гьарца миллатрал дуссар ихтияр цалва язи бувгьусса ххуллийх бачин, цалва бувчIин союзниктал, политикийсса организациярдал журарду, цалла экономика дачин дан, цалла мюхчаншиву щаллу дан. Аьрасат ми иширттах хIурматрай буруглай буссар, мукун бигу бикIантIиссар. Мукуннасса ара дуссар Украиннащалгу, уссушиврийсса Украиннал агьалинащалгу.
Мяйжанссар жу дащуй дирхьуссар Украиннаву хIукумат даххана шаву (государственный переворот), Киеврай гьашину февральданий гужрай власть ласаву. ХIакьину жунма Украиннай чIалачIисса иширттал тасттикь буллай бур жува тIайласса чул бувгьуну бушиву. Ссал цIанийри му трагедия Украиннай, къашайссияв ми масъалартту, хIатта захIматмигума, цачIу щябивкIун, нахIу мазрайн бувкIун щаллу бан?
Амма тайннан жува вих бан ччай бур цIанасса тайннал политика тIайласса душиврий жува мютIи хьун аьркиншиврий. Му гьич къашайссар.
Ялун нанимур шинал жура дантIиссар Хъун дяъвилий ххув хьуну 70 шин шаву. Жулва аьралуннал ххит уккан увссар душман, тархъан бувссар Европа, амма 1941-1942 шиннардий захIматсса чIумал бух хъанай бивкIшивугу хъамабитан къабучIиссар, ялун дучIансса чIумувугу тикрал къахьуншиврул тайва гъалатIру.
МуницIун бавхIуну бусанну дунияллул халкьуннал мюхчаншиврул бутIувусса масъалалиягу. Ми масъалартту чансса ба­къар. Микку бур террорданущалсса талатаврил масъалагу. ЖучIава уттигу хъанайнма бур мукунсса ишру. Гьалбатта, жува гьуртту хъанантIиссару дунияллул халкьуннал даражалий террорданущалсса талатаврил иширттавух.
Дунияллул халкьуннал даражалийсса мюхчаншиврул масъалалул хIакъираву чIявусса ихтилатру хьунни. Мунияту учинна анжагъ укунсса зат. Жул ният дакъар багьлул ххирасса ярагъру буллан, амма мунищала архIал вихшала дишинну, гарантия лувну щаллу данну жулва билаятрал обороноспособность цIусса тагьардануву. Микку цукунчIавсса щак бакъассар. Мукун бантIиссар. Мунийнсса бюхъу АьрасатначIа буссар.
ХIурмат бусса дустал!
Жулла циняв планну дузрайн дуккан даншиврул, паччахI­лугърал циняв социалсса масъалартту, хаснува 2012 шинал майрай Президент хIукмурдаву ккаккан бувну бивкIсса, бакI­райнласуртту дузрайн буккан баншиврул аьркинссар жаваб дулун, цири жура дуллантIисса экономикалуву, финансирттаву, социал развитиялул бутIуву ва цукунсса бикIантIиссар жулва стратегиялул ххуллу, тIисса суалданухьхьун.
Аьрасат тIивтIунур би­кIан­­­тIисса дунияллул паччахI­лу­гъирттан, хIала-гьурттуну зуншиврул, дазул кьатIатусса инвести­циярду дучIан дулланшиврул, ца­чIусса проектру дузрайн дуккан дулланшиврул.
Жунна хьхьичIуннайшиву хьунтIиссар, агарда жува жулва захIматрайну маэшат ххуй булларча, тIутIайх бичларча.
Жулла хьхьичI дур чIурусса захIматсса чIун, гьарзат жуйнна гьарцаннайн хъарну дур, санкцияртту ва кьатIатусса ссуссукьушивуртту – ми жулва хьхьичIсса мурадру щаллу буллансса стимулли. Жунна чIярусса давуртту дан аьркинни. ЦIусса технологияртту ва конкуренция духIан бюхъайсса хъус дуккан дуллан, промышленностьраву ва финансирттал системалуву цIакьшиврул луртан щаллу дуван, зузалт хIадур бан. Ми давуртту дузал даншиврул жучIара аьркинсса гьарзат дур.
Гьай-гьай, бизнесраву, оьр­мулул цайми бутIраву кунна, аьркинссар жаваблувшиву, закондалийн чул бищаву ва бакIрайн лавсмур щаллу баву. ЧIявуми жулва ишбажаранчитал мукун зийгу бур, минная Аьрасатнан хъунмасса хайргу бур. Мукун­сса инсантурайн чул бишлан аьркинссар, миннал давурттан кумаггу буллан аьркинссар.
Жува чIявуну буслай буру надзорданул, контрольданул, ихтиярду дуруччай органнал давриву цIусса ххуллурду лякъин аьркиншиврия. Амма дахханашивуртту хъанай дур хIаллих. ХьхьичIва кунма уттигу тахсирду ляхълай бур. Цаппара диялдакъашивурттал хьхьичIалу кьукьин кIанай, миннан ххуллу лакьлай бур, зун битлай бакъар, закондалийн чул бивщуну зузисса инсантуран проблемартту хIасул буллай бур.
Аьркинссар бизнесран ххуллу тIитIин бюхъайссаксса, га ссуссукьу къадуллан, бизнес надзордания ва контрольдания азат дуван.
Аьркинссар Аьрасатнавун зана хъанахъисса капиталданун (арцун) щаллуну амнистия дуван.
Бизнес хьхьичIуннай дулланшиврул, цIусса производствартту зузи дулланшиврул аьркинни хIадурсса площадкартту ва транспортрал инфраструктура. Федерациялул субъектирдан аьркинссар низамрайн буцлан регионнал ва кIантту-кIанттурдайсса ххуллурду, миккун аьркин­ссаксса арцурдугу дичлачиссар. Аьмну билаятрай тIурча жунма аьркинссар хIарачат буван ххуллурду кIилий ххишала буллан.
2015 шиная тIайла хьуну зузи дуллалиссар федерациялул субъектирдай индустриальныйсса паркру баврин харж дурсса арцу лахъайсса (компенсация) программа. Ттул пикрилий, регионнал ишла данссар му программа, цалва промышленностьрал потенциал хьхьичIунмай баншиврул. Ялун ххи бувсса кумагирттайну жува аьркинссар хьхьичIуннай дуллан экономика ва промышленность билаятрал стратегиялул чулуха агьамшиву дусса регионнай.
ХIурмат бусса даврил уртакьтал!
Аьрасатнал экономикалул качество, масштаб тIайла дацIан аьркинссар жулва геополитикалул ва тарихрал бугьлагьисса кIанттуцIун. Анавар бу­ккан бан аьркинссар хьхьичIунмай хъит учаврил бущи, 3-4 шинал мутталий аьркинссар дянивну лавсъсса дунияллул бущилияргу хьхьичIунмай хъит учин. Так мукунни бюхъантIисса Аьрасатнал бутIа ххи бан дунияллул экономикалуву.
Мура чIумал билаятрал экономикалул мюнпатгу ххи хъанан аьркинссар. Гьарца шинал захIматрал лябукку ххи хъанан аьркинссар 5 процентраяр къачанну. Му мукун баншиврул ХIукуматрал аьркинссар луртанну лякъин ва пикри бан, ми цукун ишла дуллан аьркинссарив жунма шайссаксса хайр хьуншиврул. Мунищала архIал ядан аьркин­ссар цIакьсса макроэкономикалул иш-тагьар, ялун нанисса ччясса чIумуву инфляция 4 процент­райн дияннин чан дурну.
ХIакьину жува хьунабавкьуру цамургу иширащал: валюта дучIаву ссуссукьу хьуну, жулламур валюта-къуруш кьюкьаврищал. Зун кIулли Аьрасатнал Банкирал къуруш итадаркьуну душиву илкинну «гьузун». Амма мунийну Аьрасатнал Банк му иширая махъунмай къавхьуссар, финансирттал спекуляциялул биялалулугу къаличIантIиссар.
На Аьрасатнал Банкирахьгу, ХIукуматрахьгу тавакъю буллай ура кьянкьану аьркинсса давуртту дуван, спекулянтътурал Аьрасатнал валюта лагь-лахъ дуллансса гъира лещан баншиврул. Властирдан кIулссар ми спекулянтътал ца буссарив, миннал иширттайн асар биян бангу бюхъантIиссар, чIунни утти миннал къеллал хьхьичIалу кьукьин.
Гьай-гьай, къуруш заэв шаврил гужлан дуллалиссар инф­ляция. Аьркинссар буруччин инсантурал мурадру, яла-яла чансса доходру думинналсса. ХIукуматран ва регионнан аьркинссар щаллу бан дукиялул рынокрайсса тагьарданул контроль, даруртту ва цаймигу кьай-кьуй лапра ххира къахьуншиврул. Му даву дан хьунтIиссар, дувангу аьркинссар.
Мунищала архIал билаятрал валюта заэв шаврийну лахъ хъанахъиссар багьрал конъюктура ва жулва компаниярттал конкуренция духIан бюхъаву. Му иш ишла буван аьркинссар импортозамещениялул политикалуву.
Гьашину Аьрасатнал ларсунни къалмул чIярусса бакIлахъия. АПК-раву аьмну производство ххи хьуну дур сайки 6 процентрал. ЖучIава хIасул хьунни хъунисса аграрий предприятияртту, фермертурал хозяйствартту, жува миннан кумаг булланну, миннахь барчаллагьгу учинну давурттал хIасиллу ххуйсса хьун даврихлу.
Жура дукьан аьркинссар чил билаятирттал технологияр­ттайнсса ва промышленностьрал продукциялийнсса хъар. Миккугу жулва промышленниктуран бюхъантIиссар хъунмасса кумаг буван жулва билаятрал ханхъу­с­лил ва инфраструктуралул компаниярттаща. Хъунисса навтлил, энергетикалул, транспортрал проектру дузрайн дуккан дайни миннал аьркинссар чул бищун жулва билаятрал производительнайн.