Витаминну чан мабару

skat_1Пагьриз (диета) дургьусса чIумалгу канакияра чурххан хайр бумур ва витаминну, чурххайн хIал бучIайссар, илтIа шайссар.

Витамин В чара бакъа аьркинссар диета дургьунийгу. Му­нил обмен веществ анавар дайссар, инсаннайсса май дассан дан кумаг байссар, углеводру ххуйну лялиян байссар.
Витамин В буссар нехълул продуктылуву, аьнакIул кIяла дикIуву, салатраву (чIапIаву), нувщуву, ттиликIраву, кIукIлусса нисираву, сельдь балугъраву.
Витамин Д мудан ишла булларча (канарча), инсан илтIа хъанай айишайссар. Цинявппа клеткардан аьркинссар «солнечный» витамин. Ва витамин бакъахьурча, май даслан къадикIайссар. Мунияту витамин Д биял хъанай бакъахьурча, инсан учсса икIайссар.
Витамин Д буссар балугъирттаву, балугърал аьгъушивруву (рыбый жир), лагавриву, лосось, скумбрия балугърал шпротырдаву, дарцIу нисираву, шампиньоны ттуккулнисираву, хъахъулуву.
КIирисса гъинтнил гьантрай чIявуми рязи бакъа бикIай щин къадуклай дур тIий. Калийлул ххишалами щин дуккан дайссар чурххава, кIухьлахьи айссар. Калий буссар помидордануву, соялуву, къайсилуву (сухофрукты), форель балугъраву, щюлли хъюрувраву, миндальдануву, цIу нувщуву, ахъвазандалуву.
Витамин С-лул чялиш­сса гьурттушинна дайссар инсаннайсса май (жир) ччуччин давриву ва кумаг байссар аьркин дакъамур чурххава дуккан дангу. Ялагу С витаминдалул бурчу бючIан байссар. Гьассар гьантлун 1 г. ва витаминдалул. Витамин С буссар брокколи-каландалуву, черная смородиналуву, каландалуву, шпинатраву, кивилуву, болгарнал перецраву (нацIу мамаш), щаххуллул ахъул­ссаннуву, цитрусрал ахъул­ссаннуву (апельсин, лимон, мандарин).
Жулла организмалуву хъунмасса кIану бугьлагьиссар кальций минералданул. Ванил дайшишру дайсса дур лялух майлул къатру къадишинсса. Кальций буссар аьгъу дакъасса накIливу, нисираву, аьгъу дакъасса хIуру нисираву (творог), йогуртраву, ккунуккирттаву, гьивхьхьуву.
Пектин цIумулуву пурш лахъайссар, мунияту инсангу увччуссакуна чIалан икIайссар, хъунмасса хIаллай дукра дукан къаччан бикIайссар. Амма чурххавусса пектин пурш ла­хъаншиврул, чIярусса щин хIачIан аьркинссар. Пектин бу­ссар гьивчуву, къуруву, цIулитуву, кьурчIи бяълилуву, малиналуву, крыжовникраву, ахъвазандалуву, чIикIунтIалуву.

Ваниягу кIулну хъинссар

Иммунитетрал дустал:

— Приправарду: чимус, ла­ччи, хрен, горчица. Вайннувусса фитонцидру чялишну талан бикIайссар вирусирттащал, микробирттащал. Мунийну иммунитет гьаз шайссар, жувагу бурувччуну бикIайссару гьарцагу оьсса къашайшивурттая.
— КьурчIинакIлил продукты: тартнакI (кефир), йогурт. Укунсса продукты муданна ишла дулларча, ххюттукалул микрофлора ххуй шайссар, иммунитет гьаз шайссар.
— Кьянкьану аьдат хьун, яхI бан лахьхьин аьркинссар, савсуну икIан аьркинссар (закаливание – щин ялтту дутIлай, къатлувусса гьава цIубуллай, марцIсса гьавалийх заназин дуллай, гайз буллай, бургъилух занай). Бургъил кумаграйну инсаннал бурчуву шайссар витамин Д, ттаркI , ккарччив, иммунитет цIакь дайсса.

Иммунитетрал душмантал

— Полуфабрикатру: мивун дичайссар чIярусса инсаннал чурххан зарал бусса затру.
— Сукку къатIутIисса, къу­ццу чанну буллалисса инсаннал чурххай хIал къабикIайссар.
— Кофеин. Ва буссар тунтсса лухIи чяйлуву, кофелуву, кока-колалуву. ЧIяруну хIачIларча, иммунитет лагь шайссар.
— Качар ва хIан. ХIан хIачIия­ра чан-чанну, так байран кьинирдай. НацIушиву дукияра цила кьаралданий.
ЦIуллуну битаннав.
Т. ХIажиева