Дагъусттаннал халкьуннал Цашиврул байран

imag_15Сентябрьданул 15-нний жулла республикалул шагьрурдай ва шяраваллаву хьунни 1999 шинал республикалийн ххявхсса къачагътал ххит бувну 15 шин шаврин ва Дагъусттаннал халкьуннал Цашиврул кьинилун хас дурсса шадлугъру. Миннувату яла агьамми ва чIявусса инсантал гьуртту хьуми дия жулла республикалул хъуншагьрулийми.

Бадрижамал Аьлиева
Ва Кьини хъанай дур яла «жагьилми» байраннавасса ца. Дагъус­ттаннал халкьуннал Цашиврул кьини кIицI лаглансса хIукму кьамул бувссар 2010 шинал декабрьданий хьусса Дагъусттаннал халкьуннал 3-мур съездрай. Байран цурдарив, дакIнийссаксса, хьхьичIра-хьхьичI хьуссар 2011 шинал Лакрал райондалий Гъумук, Хан-Муртазааьлинсса гьайкал тIитIлатIисса шадлугърайн щалла республикалиясса хъамал бавтIун. Муния шиннай гьарца шинах дувайссар ва байран, 1741 шинал Надир-шагьнал аьрал Да­гъусттаннал халкьуннал цинявппагу цачIун хьуну ххит буккан бувсса даталуцIун дархIуну.
Сентябрьданул 15-сса кьини кIюрххил ссят 10-нний Ак-Гель бярничIату дайдирхьунни шадлугърал мероприятияртту. Шикку хьунни концерт «Нет терроризму и экстремизму!» цIанилусса. Мукунна хьунни Дагъусттаннал халкьуннал мазурдил байран «Родная речь». Вай шадлугъирттал сакиншинначитал бия ДР-лул Культуралул министерство, Республикалул Халкьуннал творчествалул къатта. МахIачкъала шагьрулул администрация ва Культуралул управление, ДР-лул Чичултрал союз.
Шадлугъ тIитIлай, махъ лавхъунни МахIачкъала шагьрулул администрациялул бакIчинал цалчинма хъиривчу Рафик Буттаевлул, ДР-лул культуралул министрнал хъиривчу, Республикалул Халкьуннал творчествалул къатлул директор Марита МухIадовал. Концертравух гьуртту хьунни личIи-личIисса миллатирттал шаэртал, театрдал артистал, шагьрулул искусствалул школардал ва оьрчIал творчествалул центрдал коллективру, эстрадалул балайчитал. Шиккува хьунни спортрал бяст-ччаллугу.
Вара кьини ахттакьуннай ссят арулунний шагьрулул майданнивгу хьунни къачагътурал кьюкьри ххит дурну 15 шин шаврин ва Дагъусттаннал халкьуннал Цашиврул кьинилун хас дурсса батIаву. Майдандалий ххалаххи багьансса кIану бакъая бавтIцири инсантураха. СахIналийн миллатирттал яннардаву лавхъунни ДР-лул Президент Рамазан АьбдуллатIипов ва МахIачкъала шагьрулул бакIчинал буржру чIумуйну биттур буллалисса МахIаммад Сулайманов. Рамазан ХIажимурадовичлул бувккунни АьФ-лул Президент Владимир Путиннул чулухасса барча баврил ххару:
«ХIурмат бусса дустал! Ванияр 15 шинал хьхьичI оьхIалсса талатавурттаву ххит дурссар дунияллул террористурал бандарду, Дагъусттан Республикалийн ххярхсса. Му иширал, хъунма къабувна, тарихийсса агьамшиву дуссар щалвавагу Ухссавнил Ккавкказуллан ва щалвавагу Аьрасатнан. Та бигьа дакъасса чIумуву ялун лирчуссар чIявусса миллатирттая сакин хьусса жулва халкьуннан цаннара хасъсса лишанну: Ватандалухсса ччаву, ццах бакъашиву ва цIакьшиву, душманнал хьхьичIсса цашиву. ЖучIава мудангу сагъну бикIантIиссар тай вирттаврал аьпа, аьрасатнал солдатътурал ва офицертурал, дагъус­ттаннал ополченцынал, кьянкьану агрессорнал хьхьичI бавцIуну, Дагъусттан Республикалул агьали ва билаятрал территориялул цашиву дуручлай, дурсса виричушивурттая мудангу пахрулий бикIантIиссару жува. ДакI дарцIуну ура, граждан дакьаву ва нахIушиву цIакь дуллай, патриотизмрал ттуршукурдал аьда­тирттайн чул бивщуну, жущава чара бакъа хьунтIиссар Дагъусттан ва Аьрасат хьхьичIунмай баврил хъуни-хъунисса масъалартту щаллу буван. ЧIа тIий ура зун цIуллушиву, дакьаву, захIматраву тIайлабацIу», — тIий бия билаятрал Президентнал чагъарданий.
Хъирив ДР-лул Президентнал баян бунни Владимир Владимирович Путиннун «За заслуги перед Республикой Дагестан» орден дулунсса ХIукмулий цалла къулбас дуршиву.
— На 1999 шинал хьусса иширттал ялув пикри буллан ивкIукун, пик­ри хьунни цинявннан наградартту дуллушиву, цинявннал захIмат ва виричушивуртту кIицI ларгшиву, цанналсса — Верховный Главнокомандующийналсса, цалгу гай иширттаву хъунмасса кIану бувгьу­сса, — Аьрасатнал Президент Владимир Владимирович Путиннулсса личIаннин. Мунияту на къулбас дував ДР-лул БакIчинал ХIукмулий «О награждении Президента РФ Владимира Владимировича Путина орденом «За заслуги перед Республикой Дагестан». Владимир Путиннул агьамсса кIану бугьлагьи­ссар Аьрасатнал паччахIлугъшиву хьхьичIуннай ва цIакь давриву, жулва чIяву миллатру бусса халкь цачIун бавриву, — увкунни Рамазан ХIажимурадовичлул.
Гихунмайсса цалва ихтилатраву ДР-лул БакIчинал кIицI лавгунни дунияллул къачагътал республикалийн ххявхсса чIумал агьалинал 99 процент хушрай най бивкIшиву цалла ватан дуруччин, мукъурттийну бакъа иширайну Дагъусттаннал ккаккан бувшиву цуппа анжагъ Аьрасатнал бутIа бакъагу, цуппа Аьрасатгу бушиву, дагъусттанлувтал цинявппагу ца хьуну бувкшиву душманнал хьхьичIун, бувсунни цува хIакьину хьунаавкьушиву МахIаммадов МахIаммадаьли МахIаммадовичлущал — гай шиннардий республикалул ПаччахIлугърал Советрал Председательну ивкIсса, цалва барчаллагь увкушиву мунахь хъинну аькьлу бусса ва нигь дакъасса каялувчи ивкIшиврухлу республикалун яла захIматмур чIумал. Президентнал вай махъру увкуну махъ бавтIми хъатру ришлан бивкIуна, чIалай бия халкьуннавугу МахIаммадаьли МахIаммадовичлучIангу хIурмат къалагьсса бушиву.
— ХIакьину жура кIицI лаглай буру Дагъусттаннал халкьуннал Цашиврул кьинигу, цанчир­ча цашиврийхчIинну жува хьхьи­чIунмай нанисса, дакьавричIан нанисса. ЖучIава муданмагу миллатру чIявусса бивкIссар. Дагъусттаннив цинявннанмагу цар бивкIсса. ХIакьину жунна жулла кьюкьри хъиннура цIакь дуван аьркинссар, жулва Дагъусттан марцI бан ва цIубуккан буван аьркинссар, жува пахрулий бикIан аьркинссару жулла ватандалия, жулва халкьунная, жува аьркинссару гьунар бусса чичулт, шаэртал, аьлимтал хъуни хъанансса шартIру щаллу дуллан. Му мукун бикIаншивруллив, жучIарасса потенциал хъинну хъуннассар…За кIулсса, итххявхсса, марцIсса инсантал хъуни буллан, Дагъусттаннал бюхттулсса аьдатру гихуннайгу дачин дуллан аьркинссару жува. Жулла республикалул яла бюхттулмур аьдатрив — му жулва халкьуннал дянивсса дусшиву цIакь давур. Да­гъусттаннай мудангу кIулну бивкIссар дакьаву халкьуннал дянивсса дусшиврий дарцIушиву. На оьвчаву дуллай ура цинявннайнагу — цачIун хьун ва жулва аьзизсса буттал улча цIубуккан буван зущава шаймур буван, — увкунни Президентнал.
Хъирив рурцунни АьФ-лул ва ДР-лул гимнру.
Гихуннай дайдирхьунни хъуннасса байрандалул программа. СахIналий бавтIминнан ккаккан бунни граждан дяъвилия, революциялия махъ байбивхьуну, хIакьинусса кьинининсса Дагъусттан. Яла-яла асар хьунну сахIналийсса жагьилсса артистурал, къавтIалтрал ккаккан бунни 1999 шиналсса дяъвилул ишру байбивхьусса куц. Щалвагу майдан лавай бивзунни му шинал ливтIуми дакIнийн бичлай.
Хъуннасса концертрал программалия махъ щалва майдан чанна лахъан бувсса фейерверк дунни. Муния махъгу махъатунингу шагьрулул хъунмур майдандалия баллайна бия дагъусттаннал эстрадалул жагьилсса балайчитурал чIурду.