Виричунал маччаминнащалсса дусшиву

asВай гьантрай Украиннавусса гьалакшиву ккаклакисса чIумал, ттун дакIнийн багьуна чичин ттунма ккавкмуния ва ххал хьумуния. Совет Союзрал кIийла Виричу АхIмадхан Султан Къиримнаву увну ухьувкун, ванал нинугу къиримнал татарная бухьувкун, ца-кIива махъ АхIмадханнул ниттил чулухасса маччаминная.

ллагу, щаву дирну, госпитальданийн багьну бур. Му чIумал ванин дурагу 3 шин диркIун дур. ХIакьинусса кьинигу та чIумал дирсса щавурдал инжит буллай, цIалцIилул касакру ттигу чурххаву бур тIий буслай бикIай ва.
1944-ку шинал немец Къиримнава лихъан бувссар. Мура шинал Къиримнава вайннал миллат бизан бувну бур Дянивмур Азиянавун. Аллал ппу, дяъвигу къуртал бувну, ца шинава зана хьуну ур шавай. Къиримнал татар немецнащал дусталну бивкIссар тIий, миннахь Къиримнаву яхьунсса ихтияр къадиркIссар. Мунияту, 1946-ку шинал Аллал ппугу лавгун ур Сухуми шагьрулий Абхазиянаву яхъанан. ЦачIанма бувцуну бур чIивисса душ Аллагу. Миккува лавгун бур дуклан школалийнгу. Сухуми шагьрулий школагу къуртал бувну, дуклан буххан лавгун бур Москавлив. Ссурахъу АхIмадхан летчик ухьувкун, ва

Гьарца шинал Москавлив 9-мур майрай, кIюрххил ссят 10-11 хьуну дагъусттаннал миллатирттал халкь батIай «Новодевичье» хIатталлив. Шиккун бучIай Москавуллал лагмасса областирдаяссагу инсантал, архсса кIанттая бувкIссагу шай. ЧIаравва бур метролул станция «Спортивная». Метролува бувккун махъ кIира-шанна минутIрайсса бахьтта ххуллу бур. Ва хIатталлив бувччуну бур тамансса цIа ларгсса агьали. Ттунма чIалачIисса цаппара инсантал: Сталиннул кулпат Надежда Аллилуева, Совет Союзрай каялувшиву дуллай ивкIсса Никита Хрущев, Совет Союзрал лайкь хьусса артист Владимир Никулин, Совет Союзрал шамийла Виричу А. И. Покрышкин. Цинявннал цIарду чичин къабюхъанссар.
Шиккува Дагъусттанная увагу кIия инсан увччуну ур. Мигу цIа дурксса, цала чIумал яла хъуннасса рекорд парашютрай тIанкI учавриву дирхьусса лаккучу, Гъумучатусса Наби Аминтаев. Мукуна Совет Союзрал кIийла Виричу, 1-мур ЦIувкIратусса Султаннул арс АхIмадхан. Москавливсса иширттавух мудангу гьурттушинна дай АхIмадхан Султаннул ниттил чулухасса ссурахъу Алла ХIусмановна Аппазовал.
Бувну бур Къиримнаву Алушта шагьрулий. Дяъви байбивхьусса чIумал ванил ппу ХIусман (АхIмадханнул нитти­уссу) цалчинми гьантрайва лавгун ур дяъвилийн. 13-мур мартрай 1942 шинал фашистурал Къиримнавун бомбарду бичлачисса чIумал ванил нину диркIуну дур, цуппа Аллагу, щаву дирну, госпитальданийн багьну бур. Му чIумал ванин дурагу 3 шин диркIун дур. ХIакьинусса кьинигу та чIумал дирсса щавурдал инжит буллай, цIалцIилул касакру ттигу чурххаву бур тIий буслай бикIай ва.
1944-ку шинал немец Къиримнава лихъан бувссар. Мура шинал Къиримнава вайннал миллат бизан бувну бур Дянивмур Азиянавун. Аллал ппу, дяъвигу къуртал бувну, ца шинава зана хьуну ур шавай. Къиримнал татар немецнащал дусталну бивкIссар тIий, миннахь Къиримнаву яхьунсса ихтияр къадиркIссар. Мунияту, 1946-ку шинал Аллал ппугу лавгун ур Сухуми шагьрулий Абхазиянаву яхъанан. ЦачIанма бувцуну бур чIивисса душ Аллагу. Миккува лавгун бур дуклан школалийнгу. Сухуми шагьрулий школагу къуртал бувну, дуклан буххан лавгун бур Москавлив. Ссурахъу АхIмадхан летчик ухьувкун, ванингу ччай бивкIун бур дуклан буххан Авиационный институтравун. Къиримнал татар бур тIий, документру кьамул къабувну бур институтравун. Ванилгу буллуну бур документру Москавуллул строительный институтравун. Институтгу лахъсса кьиматир­ттай бувккуну, Москавливнмай зун тIайла бувккун бур, даврийгу ххуйну кьамул бувну бур.
ЦIанасса чIумал ванил ца оьрчI ва душ бур. Вайгу шиккува, Москавлив, яхъанай бур.
Цала Къиримнавусса буттал къатрай цайми халкь яхъанай бур, хIакьинусса кьинигу цала буттал ниттил къатри зана дан бувар, компенсациярагу къадуллунни тIий бур. Цимийлагу чивчуну бур та чIумал Хрущевлуйн, Горбачевлуйн, Ельциннуйн.
Къирим Украиннавун бувхсса чIумал, Украиннал хъуниминнал банну-хьунну тIий чIун ларгун дур. ЦIанасса чIумал Аьрасатнал президентнал реабилитировать банссар тIий, масъала ца чулийн бутантIиссар тIий ялугьлай бур.
2007 шинал аэропортрай АхIмадхан Султаннун гьайкал тIитIлатIисса чIумал Алла ХIусмановна бувкIуна Ма­хIачкъалалив. Муниннин хьхьичI ттухь увкуна цалагу ссурахъу, мукуна АхIмадханнулгу ссурахъу, Наби Садлаев учIантIиссар Къиримнава куну. На мунащал кIул хьуссияв аэропортрай Москавлив, МахIачкъалалив леххайсса чIумал, МахIачкъалаливгу архIал буссияв самолетрай. Мадарасса летчикталгу буссия гьайкал тIитIин жущал.
Вайннан гьаксса дакI даркьуна МахIачкъалалив АхIмадхан Султаннул цIанийсса проспект бушиврий, миккугу мукуннасса гьайкал душиврий. Алла бувкIун бия хьхьичIвагу цал, му чIумал му бивну бия ЦIувкIравгу. Ярославль шагьрулий гьайкал тIитIин дакIнийн багьсса чIумал, дахьа мунил гьану бизан, му чув дикIантIиссарив пикри буллайгу буссия жущал архIал.
Садлаев Наби Рустамович увну ур 1954-ку шинал Марийнаву. Ванал ппу (АхIмадханнул ниттиуссу) ва нину бизан бувну бивкIун бур Алушталия Къиримнава 1944-ку шинал. 1956 шинал реабилитировать буллалиссар тIий бавукун, вай бувкIун бур Къиримнавунмай. Реабилитировать буллайлиссар учирчагу, вайннахьхьун яхьунсса ихтияр къадуллуну дур, цичIар къадурну дур. Цала къатрайгу цайми халкь яхъанай бухьувкун, лавгун бур Сухуми шагьрулийн Абхазиянавун.
Сухуми шагьрулий хьхьирил портрай зий уссияв тIий буслай ур 1990 шинайннин. Гара шинал увкIун ур Къиримнавун Симферополь шагьрулийн. Цала хIарачатрай ляркъусса арцух лавсун бур квартира.
Нагу Симферополлай хьусса чIумал ванал увцунав хъамалу. Ванал бур ца оьрчI ва душ. На усса чIумал ванал къатлул гьаксса къумашиву дия. Цала буттахъал къатри цайминнахь дур, тава чIумалсса къатри цалар тIисса документру ттигу цачIава бур тIий буслай ур Наби. Цимилагу реабилитировать бувара, цангу аьрщи дулара тIий, цалсса ссайнчIав буккан бувар тIий ия.
Аьрасатнал президент В. В. Путиннул Татарнал президент Рустам Миннехановлущал хьунаавкьуну бувсса ихтилатраву къиримнал татар реабилитировать бансса ва щаллу бансса бувсунни.
Нагу интернетраву Набинащал связь дургьуну ура. Вайнналгу цалва аьрщарал чулухасса масъала ттигу щаллу къавхьунма бур. ЦIанасса дахханашиннаву, Къирим Аьрасатнавунмай зана хьуну бухьувкун, умуд бур вайнналгу цалва аьрщарал масъала щаллу хьунссар тIисса.

МахIаммадхIажи Загьидинов ш. Москав