Ссуссукьусса шартIирдавугу яхI къагъавгъун

P6_5Жулла республикалий гьунар бусса, дакIнийхтуну цалва пишагу, цалла давугу, гьар кьини цала итталусса оьрчIругу ххирасса учительтал чIявушиврий на дакI дарцIуну бура. Яла-яла вай ттула махъру тасттикь шай шагьрурдачIату архсса, оьрмулул шартIру ссуссукьусса щархъавусса учительтурал цала хIарачатрайну шагьрурдайминнаяр махъун къабагьну дузал бувсса кабинетру, музейрду ххал хьувкун. ЖучIара халкь хъяхъаврийн кIура дарсса ЕГЭ сававну щала билаятрай Дагъусттан кIицI лагайнигу хьхьичIва-хьхьичI миннал яхI гъагъайшиврийн, миннал дакIнийн кьутIайшиврийн щак бакъар.

Залму АьбдурахIманова
Кьурахъул шинну ххишалагу ва бусравсса пишарай биологиялул дарс дихьлай зий бур Бабаюртуллал райондалийсса Сангардал школа-интернатрай ХIажиева Ххадижат МахIаммадовна. Мукунма дачин дурну бур школалул завучнал давугу. Ва бур лахъмур категориялул учитель ва Аьрасатнал Федерациялул кIулшивуртту дулаврил хIурматрайсса зузала. Лайкь хьуну бур чIярусса ХIурматрал грамотарттан ва дипломирттан.
1984 шинал ДГПИ-рал биологиялул факультетгу къуртал бувну, Ххадижат МахIаммадовна бувкIун бур цуппа дуклай бивкIсса Сангардал школалийн. Лакрал райондалул КIамахъаллал къутандалийсса Сангардал школа багьайссар, аривсса циняв школарду кунма, Къизилюртуллал ТУО-райн. Шивун багьайсса чIявусса яруссаннал школардаву Сангардал школагу буссар хьхьичIунсса, цIа дансса даражалий. Ва хIарачатраву хъунма­сса бутIа буссар личIи-личIисса олимпиадарттай, элмулул конференциярдай ва конкурсирттаву Ххадижат МахIаммадовнал дарс дишайсса оьрчIалгу хьхьичIунсса кIанттурду бугьаврилгу, личIи-личIисса дипломирттан ва грамотардан лайкь шаврилгу. Утти­нингу укун хIарачат буллай бивкIсса щарнил оьрчIава чансса къабувккунни медицина, фармацевтика, экология язи дургьусса студентътал, хъирив вай элмурдал пишакарталгу.
Даврил опыт хъунмасса ванил дарсру лагайссар оьрчIан тIабиаьтраву, лагма дунияллий хъанахъимуних гъира багьанну ва хIазну. Учительнал давриву ца дарсру дакъасса, дикIай классрал кьатIув дайсса мероприятиярдугу. Ххадижат МахIаммадовнал цилла давриву хъуннасса чIур­чIав дувайссар классрал кьатIувсса мероприятиярдай, цанчирча хIакьинусса оьрчIан яла тIааьн дизаймур дуну тIий цивппа ххалдигьлагьимур, цала иттан чIалачIимур. Дунияллий­сса гьарцагу рухI дусса затрал организм, мунил тIул-тIабиаьт, му яхъанахъисса тIабиаьтрал шартIру чIалачIи дурну дуссар мюрщисса макетру, микроскопру, ттурчIардил базурду, кьаркьсса ххяххиярттал альбомру ва биологиялул чIярусса литература дартIсса школалул биологиялул кабинетраву. Вай дакъасса утти­заманнул шартIирдай дарсру дихьлан шиву бур компьютерду, ТСО ва лабораториялул давур­ттив дансса цаймигу кьай.
Ххадижат МахIаммадовна ца учитель бакъасса мукунма бур ахттарчигу. Ванил «Формирование творческого мышления учащихся на уроке биологии» тIисса макьала рирщуну дур Аьрасатнаву машгьурсса « Региональный вестник молодых ученых» тIисса элмийсса практикалул журналданий (г.Москва Российская Академия наук). Дур ваничIа чIярусса методикалул цаймигу давурттив. Рищун хIадурну дур «Инновационные технологии обучения учащихся на уроках биологии», «Программа элективного курса по ботанике для учащихся 5 класса», «Декоративное цветоводство» ва цаймигу методикалул давурттив. Вай давурттая хъунмасса кумаг хьунссия биологиялул дарс дишайсса учительтуран, хаснува шяраваллил ва малокомплектный школардай зузиминнан. Ванил бусаврийну, педагогнал цала хьхьичI бивхьу­сса цумур-цагу мурад дузрайн буккайссар, агарда дарсирай учитель ва дуклаки оьрчI цаннал хIурмат цаннал буну, педагогикалул ва психологиялул кьанунну дурурччусса тагьардануву. Ххадижат МахIаммадовнахь цIуххирча, бакъассар цуппа ца оьрчI ци-бунугу ца гьунар ба­къасса, цумур-цагу элмулуву итххяххан бан бюхъайсса. Учитель, ахттарчи бакъассагу, ва бур цилла Ватан, Дагъусттан ххирасса патриотгу. Ххадижат МахIаммадовна уттинин, цила дуклаки оьрчIругу бувцуну, бивну бур республикалул тарихийсса кIанттурдайн: Гъази-Гъумукун, Дарбантлив, Гъунив, жула хъунасса шаэр Расул ХIамзатов увсса Ххунзахъиял райондалийсса ЦIадаллал шяравун.
Школалий оьрчIащал краеведениялул давугу дачин дурну бухьувкун укунсса аьрххирдая вайннан хъунмасса кумаг шайсса бур цанна аьркинсса материал салкьи дан. Гьар шинах школа гьуртту шайсса краеведениялул зональный слетрай ванил хIадур бувсса оьрчIал бугьайссар шамуннива цания ца хьхьичIунсса кIану. 2010 шинал республиканский слетрай краеведениялул номинациялуву Сангардал школалул бувгьуссар цалчинмур кIану.
«Дуклаки оьрчIащал дан дакIнийсса давурттив чIярусса дур. Вайннащал чIявусса кIанттурдайн биян ччан бикIай, цанчирча оьрчIангу дарсирах гъира багьай укунми аьрххи-ххуллурдая махъ. Нара дан кьаст лархIусса давривух гъирарай гьуртту шай ганихмур «кьимат» лахъсса бикIантIишиву кIулну. Цанчирча жу хIарачат бусса, унгу-унгуну дарсирахун багьсса оьрчIру бувцуну лагару экскурсиялий ца жулла республикалийсса тарихийсса кIанттурдайн бакъа, мунил кьатIувгу. Ца шинал жул оьрчIру лавгссар шагьру-виричу Волгоградрайн. Машгьурсса Мамаев Кургандалийн», — буслай бур ва.
Ахирданийгу тIайлабацIу чIа учин ччива Ххадижат МахIаммадовнан ванил къабигьасса, амма бусравсса давриву, хьхьичIуннайшивуртту ва дакIнийхтуну барчаллагьрайсса дуклаки оьрчIру.