Жул мурад инсаннал ихтиярду дуруччавур

sdo_16Ларгсса — ХIасан Буттаевич, му вила къуллугърая балжину бусарча ччива? Цукунсса масъаларттаха зун багьлагьи­ссар утти вин?
— Амнистиялул уполномоченный итаву жяматрал чулухасса контроль бикIаншиврул дурсса даву дур.
Жямат паччахIлугърал властьрал органнал ялув бацIаву хIакьину чара бакъа аьркинну дур. Му даву дуллалисса граждан обществалул институтру ва укунмасса инсантал ялув бавцIуну буссар паччахIлугърал властьрал органну закондалул ххуттава бувксса кIанттурду къахьун, мукунсса кIанттурду хьуну бухьурча, ми тIайла бацIан бан. Социал структурарду чIяру хъанахъисса чIумал, агьали паччахIлугърая арх буцлай бур, паччахIлугърал органнангу бигьану бакъар агьалинал масъаларттал, тIалавшиннардал хъирив бизлан. Мунияту гуж хъанай бур социал питнарду. Агьали паччахIлугърал ишир­ттавух гьуртту бансса чаран лякъавур жяматийсса контроль сакин бавугу. Мунияту, АьФ-лул ПрезидентначIасса граждан общество хьхьичIуннай даврил ва инсаннал ихтиярдалсса баврил советраву сакин бувну буссар хасъсса комиссия – Комиссия по гражданскому участию в миротворчестве и защите прав человека на Северном Кавказе. Му комиссиялул Дагъусттаннайсса координаторгу на ура. Коми­ссиялуву ур 22 инсан. Комиссиялул ххалбигьлагьиссар дуснакьирттал ва СИЗО-далсса бакъассагу, МВД-лул биялдарайсса цинярдагу идарарттал – дежурный частьрал, КПЗ-лул, ИВС-рал (цимигу 46 идара дур мукунсса) ва Обороналул министерствалул идарарттал масъалартту.
— Госдумалул баян був­сса амнистиялувун цими инсан агьлай ур Дагъус­ттаннай? Бурив му бувккун махъ тархъан бувссагу?
— Республикалий амнистиялийн бувну 300 инсан тархъан ан багьлай бур, силистта нанимигу, условнайну чIумуяр ччяни тархъан бувмигу хIисавну. Дуснакьирттаву щябивкIминная чансса бакъа тархъан бан хъанай бакъар, цанчирча амнистиялувун багьлай бур хьхьичIра-хьхьичIсса чIирисса ягу дянивсса (5 шинайн бияннинсса танмихI кьувкьу­сса) тахсиркаршиву дурми. Жу хIарачат булланну амнистия ччяни щаллу бан, яни амнистиялувун багьлагьими бюхъайссаксса анаварну тархъан бан.
ЦIанасса чIумал дуснакьирттава увагу 12 инсан тархъан увну ур.
— Агьалинал мюхчаншиву ва ихтиярду дуру­ччаврил масъалартту гьаз буллалисса «Безопасный Дагестан» проектрал хIакъираву ци учивияв?
— Республикалийсса чIурусса криминоген тагьар хIисавравун ларсун, Президентнал хьхьичI ххуттаву ккаклакисса проектирдавасса ца му проектгу хъанай бур. Дагъусттаннал Президент Р. АьбдуллатIипов оьвчаву дуллай ур жяматрайн, му проект иширайну щаллу бавривух гьуртту шияра тIий. Жугу мунацIун бакьлай буру. Тархъаншиву ва ихтиярду инсаннал яла хъунмур ххазинар.
«Безопасный регион» проектрацIун бавхIуну жул комиссиялул ххалбивгьуссар жуламур проектгу. Жул проект хъинчулий ккавккунни АьФ-лул ПрезидентначIасса советралгу. Му проект щаллу буллай зун тIий буру февраль зурул 1-нния байбивхьуну.
Арцуйнусса кумаг бикIан тIий бур Аьрасатнал Президентнал чулуха.
Му проектрайн бувну, МахIачкъалалив, Дарбантлив, Буйнакскалий, Къизлардай тIитIинтIиссар агьалинахь консультациярду дуллансса Общественный приемныйрду. Жу баян бувссар президентнайн цачIу зун хIадурну бушиву. Жул чулухасса ялув бацIаву – ихтиярду дуруччай органнал давриясса мюнпат ххишаласса шаву, агьалинал миннайн вихшала дишаву мурадрайссар.
Шиккува учин, паччахIлугърал жула республикалий миротворчес­кая комиссия цила чIумал бунни. Ххуйну хьунссия жяматраясса вакилталгу кIункIу бувну, мунил отделенияртту районнайгу тIитIирча. Мунийн бувну, граждан обществалул институтирттая ххуйсса кумаг хьунссия республикалийсса тагьар цалий дугьан.
Укунсса хIала-гьуртту­шиврийну паччахIлугърал органнангу хIалли-хIаллих тIий лахьхьинссия цала гъалатIирттай мукIру хьун ва ми бакьин буллан.
Баххана хьунссия миннал гьармуниву цацIунма бакьлакьиминная дустал, цайра аьй ккаклакиминная душмантал буллалисса позициягу. Салкьи хъанахъисса граждан обществалул активистурангу паччахIлугъ оьбалачину къачIалантIиссия.
Цинявппагу агьалинал ихтиярду цакуцну дуруччаву, паччахIлугърал «дустал» бикIу, «душмантал» бикIу – му ишласса кьяйдалийн кIурадаенссия.
— Цукунсса захIмат­шивурттащал хьунаакьлай ура ина вила къуллугърайн багьайсса масъалартту щаллу буллай?
— Яла хъуннамур захIматшиву му дур – жу дуллалимур къа­бувчIлачIаву. Органнал чIявуми зузалтран жул коми­ссиялия бавну бакъар. Дахханашивуртту хьуну махъ, дежурный частирдал хъуними, районнал виваллил иширттал хъуними кIул бувну бакъар министрнал бувсса №196-мур приказращал. Микку бувсун буссар жул даврия, бувсун буссар жул полициялул зузалтращалсса хIала-гьурттушиврул низам, кьяйдарду. ПаччахIлугърал властьрал органная тIурчарив, мигу анавар буклай бакъар жун арцуйнусса кумаг бан, аьркинмунил дузал бан.
ХьхьичIун ласлай бур «па­ччахIлугърал» тIутIими идарар­тту, «жяматийсса» тIисса махъ миннан кьамулну бакъар, хIатта властьрал органну аьдлу- низамрай зузи дан, миннуйн «ххалаххив» буллалимур жяматий­сса конт­роль бунугу. ХIакьину, властьгу, агьалигу кунная ку арх бувцсса чIумал, жу ми гъан бан хIарачат буллай бунугу.
Жу, яни общественный конт­роль, паччахIлугърал душмантал бакъаруча, партнерталлу. Жул мурад ихтиярду дуруччай структурардал давриясса мюнпат ххишала шавур.
Ихтилат бувссар Андриана Аьбдуллаевал шинал декабрь зурул 18-нний Госдумалул баян бунни амнистия.

ДР-лул Президентгу рязину, жучIава му амнистия иширайну щаллу баврил уполномоченныйну ивтунни ДР-лул ОНК-лул (Общественная наблюдательная комиссия) председатель Айгунов ХIасан Буттаевич.
ХIасан Буттаевичлул уттинингу мадарасса давуртту дурссар дуснакь бувминнал ихтиярду дуруччаву мурадрай. Мунияту амнистиялул уполномоченныйну ва итавугу хаварсизсса иш бакъахьунссар.
Вай гьантрай ттухьхьун сант диривунни ХIасан Буттаевичлу­хьхьун ва цайнма тапшур бувсса къуллугърал хIакъираву ца-кIива суал булунсса.