Цама чапал уллай цува марцI къашайссар

ta_2Ларгсса шинал ноябрь-декабрь зурдардий бувксса «Илчи» кказитрал номердай («Илчи» № 48, 29 ноябрь 2013 ш. лаж. 19, № 49 6 декабрь 2013 ш. лаж. 18-19) рирщуну дуссия «ЧIалсса жаваб» тIисса 1941-1944 шиннардий Ккуллал райондалул НКВД-лул (КГБ-лул) хъунаману ивкIсса Эфендиев Закирдуя мунал ссил оьрчI Шяпиуллагьлул чирчусса макьала. Ва макьала кказитрай дурккун мукьах хIакьинусса кьининин редакциялийн оьвтIий бур ва шиккунма букIлай бур макьалалуву чивчумунил сси-къащи дурсса, аьраттал бувксса инсантал.

Халкьуннал рязибакъашиву дур ай, «тай дяъвилул шиннардий багьана бакъасса инсантурацIухсса бувсса Закир» марцI лачIал чIали уллалаврия дакъассагу, ва макьалалул авторнал халкьуннаву ххуйсса цIа кьадиртсса, бусравну бивкIсса, ххаллилсса инсантурай бакъурду бихьлай, ливтIуну махъ ми оькки-ккаккул буллалавриягу. Бур, ай, цал цIа ишла дурну, цалва къаувкусса затру цал цIания бивщуну бур Шяпиуллагьлул тIиссагу. Гьай-гьай, бур хъирив къалавну укунсса макьала рирщуну дур тIий редакциялий аьй-бювкьурду дуллалиссагу.
Мигу хъинну тIайлассар. Мяйжаннугу, редакциялул къулагъас чан хьуну, кIа «ЧIалсса жаваб» тIисса, хъирив къалавсса макьала ларгун дур кказитрай. Редакциялий хьусса тахсиргу бакIрайн ласлай, ва макьалалуву чивчумунил дакIнийн щун бувсса цинявннахь ялтту бучIияра тIий буру.
КIулсса куццуй, та бивкIун бур аьратталсса, ччанавккусса замана. Та заманалул бардултгу хIакьину сайки циняв дунияллия лавгун бур. Тарихравурив НКВД-лул хъуниминная личIи-личIисса бусаларду ливчIун бур. Кув бур вай багьана бакъасса инсантурай къия дуллай бивкIсса лавмартъталну, зулмукарталну ккаккан буллай, кувгу бур му чIумул тIалавшинна диркIшиву, мукун къазий пайда къабивкIшиву буслай, Закир кунмаминная аьй лихлахиссагу.
«ЧIалсса жаваб» макьалалуву чивчумунил хъирив лаллай, авторнал дащуй бихьлахьисса къуллугъчитурая кIул буллай, хъирив бизлай, ттухьхьун биривунни 1968-ку шиналсса «Сельский строитель» тIисса сайки щаллусса лажиндарай «ЧIалсса жаваб» макьалалуву кIицI лавгсса ХIажи Аьлиевлуя чивчусса кказит (Г. Владимиров «Заветы старого комсомольца», «Сельский строитель» 29 окт. 1968 г.)
«ЧIалсса жаваб» макьалалуву ХIажи Аьлиевлул цIагу къаххуйну кIицI дуллай тIий авторнал, пикри хьунни танийсса кказитрай ХIажи Аьлиевлуя чивчумургу кутIа бувну бищун, къакIулнангу кIул хьувча ва цукунсса инсан ивкIссарив тIий.

…1921 шин. Гъумучи. 12 шинавусса ХIажигу, 7 шинавусса мунал уссугу ятинтал бувну, дунияллия лавгун бур вайннал нину-ппу.
Хасавюртуллал райондалий Аксай шяраву ялапар хъанахъисса буттарссил ятинну ливчIсса оьрчIру цичIанма бувцуну бур. Шикку лавгун ур ХIажи хьхьичIа-хьхьичI школалийнгу. Угьарасса, опыт бусса ва дакI хъинсса учительнал, махъ машгьурсса кьумукьнал драматург хьу­сса Алимпаша Салаватовлул ХIажинавун дуккаврихсса гъира ва кIулшивурттахсса мякь бувтун бур. 1925 шинал ХIажи Хасаврайн увкIун ур. Шикка байбивхьуну бур ванал комсомол оьрмугу.
1926 шинал Дагъусттаннал ХIукуматрал хIукму бувну бур Хасаврай цалчинсса консервный завод бан. Му шин ХIажинан дакIний лирчIун дур ялагу цува комсомолданул кьюкьравун кьамул увну тIий. Комсомол билетгу буллуну, райком комсомолданул секретарь Хайрулла Ибрагьимовичлул ХIажинахь увкуну бур: «ТIайла уклакиссара ина консервный завод буллан, кIулли ина лажин кIялану зунтIишиву». Укун байбивхьуну бур ХIажинал захIматрал ххуллу. Мяйжаннугу, ХIажинал цайнна дурсса вихшала зия къадурну дур. Зий ивкIун ур давриву дакI дирхьуну, чIумух къаурувгун. Цалчинсса собраниялийва заводрай зузисса комсомолнал ва цала бакIчину, комсомолданул секретарьну увчIуну ур. Чансса хIаллава ва райком комсомолданул членгу хьуну ур.
1929 шинал, комсомолтурал хIарачатрай, ккаккан дурсса чIумуяр ччяни бувну бур завод. Яла ХIажи увххун ур дуклан Вышний Волочок тIисса шагьрулийсса (Калининская область) текстильный техникумравун.
Шивугу ва увчIуну ур комсомолданул секретарьну. Дуклай унува партиялул членну кьамул увну ур. Дуккаву къуртал хьуну махъ ХIажи зана хьуну ур цува зий ивкIсса заводрайн. Микку ва партиялул секретарьну увчIуну ур. Вана укун, 1932 шиная айивхьуну ХIажи партиялул давурттайх ур. 1933 шинал ХIажи увчIуну ур Хасавюртуллал райком комсомолданул цалчинма секретарьну.
Комсомолданул давурттай ва хIала-гьурттуну ивкIун ур цува кунма жаваблувсса, гъирарай зузисса комсомольцынащал: Молла Моллаевлущал, Аьбдулвагьаб Сулаймановлущал, Аткъай Аджаматовлущал (цIана машгьурсса чичу), Анвар Аджиевлущал (цIана Дагъусттаннал халкьуннал шаэр), ХIамид Рустамовлущал (цIана республикалул халкьуннал артист) ва м.ц.
Мунияр махъгу ХIажинал цикссагу къуллугъру баххана бувну бур, МахIачкъалаллал партиялул горкомрая, Ккуллал ва Лакрал райком партиялул цалчинсса секретарьнайн бияннин. Пенсиялийн увккун махъгу ХIажи зий ивкIун ур «Дагестанколхозстрой» объединениялий цал кадрардалсса байсса хъунама инспекторну, яла 1986 шиная айивхьуну сайки 20 шинай объединениялул председательнал хъиривчуну. Чув ухьурчагу, жагьил куна гъирарай зий, цалла дуллалимур лажин кIялану бартдигьлай ивкIун ур.

ХIажинал арс
Арслан Аьлиев
«ЧIалсса жаваб» тIисса макьалалуву кIива-шанма кIанай авторнал кIицI дуллай ур ттул буттал Аьлиев ХIажинал цIагу. 10 шинай Ккуллал райкомрал цалчинма секретарьну ивкIсса ттула буттал цIа халкьуннаву цукун марцIну лирчIссарив ттунгу, цайминнангу кIулли. Шяпиуллагьлул кьяйдалий зий, ттула буттая цIарду дуллай, цайми зия буллан ччай акъара. КIулнан кIулссар цума цу ивкIссарив.
Бутта инсаншиврул бутIа ххишалану буллусса, яхI-къирият дусса, тIайласса ивкIшиву буслан бикIайва му кIулсса циняв­ппагу. Лакрал райондалийгу, Ккуллал райондалийгу райкомрал цалчинма секретарьнал къуллугърай ивкIун унува цалла къатрирагу къадиркIссар, 18 шинай лаякъатрай ялапар хъанай ивкIссар ттул бутта.
Ва «Дагколхозстрой» объединениялий зузисса чIун дия ччинал ччимур ласласисса, гьарма дацин шаймур дацлацисса, ссалкIуй хъирив цучIав къаук­лакисса чIун. Му чIумалгума, макьалалул авторнал бусласисса куццуй «ххуржинтту ласайсса», ттул бутта тамахIкарсса зат къатлувун духхан къаавцIуссар, цалла марцIшиву дурурччуссар.
— Гьарма цащара шаймур кIункIу дуллай ур, замана мукунсса бур тIий вих хъанан къаикIайва.
— Мукун бикIан къабю­хъайссар. Ми хIукуматрал хъус хъапа-шапа дурная жаваб тIалав дантIиссар, — тIун икIайва.
Дуниял даххана хьушиву мунан бувчIлай бакъая, я бувчIин ччай акъая.
«Ххуржинтру кьамул дайсса» ивкIссания ттул буттал Лаккуйн увкIукун, цувагу кIукунсса къуллугърай уний, хьхьичIра-хьхьичI кьариртун диркIсса цала буттал къатралсса банссия, дакьин данссия. Цаласса буллай ур къаучин, я цува гъан хьуну акъая буттал къатрачIан, я миннулсса банна тIисса цала уссу гъан хьун ивтун акъая. Нигьаувсун икIайва щилчIав махъ къаучин. Гьарица ишираву лажин кIялану бикIан аьркинссар тIий аьдат буллай ия жугу.
Жу школа къуртал бувсса чIумал, цалва оьрчIру бакьлай ур институтирттавун къаучин, жул хъирив къаувккуна. Жу циняв, михун-тихун, Аьрасатнавунмай лавгун, бувхссияв институтирттавун. Хъунмур ссу Фиалкагу, нагу, Жарият тIимур ссугу Москавлив бувхру. Написат тIимур ссу Грознайливсса навтлил институтравун бувххуна, Жавгьарат – Таганрограй радиотехническийлувун, уссу ХIасан – Горьковрай инженерно-строительныйлувун. Так чIанма чIивимур ссу Светлана бувхссар жучIава мединститутравун.
Буттал узданну оьрму бувтуна цалагу, жуйнгу аманат бия цаннал ца бувгьуну бикIияра, инсаннал махъ учинну мабикIару тIисса.
— На зун кьаритлай акъара нава заллусса къатри, хъус, арцу-муси, на кьаритлай ура ттулла марцIсса цIа. Мунияр аьркинсса цичIар дакъассар. Зун тачIав нач къахьунтIиссар, зу щил оьрчIру буру куну цIувххукун, ттул оьрчIруру учин, — увкуна ивчIан уттуивхьусса гьантрай буттал.
Сси-къащи хъанай дур укун марцIну оьрму бувтсса жула буттал цIа зия дуллай тIий.
ДакIнийн бутанна ца цамургу иш. Бутта буслан икIайва, 1957 шинал чачан цала миналийн зана хьуну, бизан бувну бивкIсса лазги, дарги, ярусса цаланийн кIурабавну, лак тиккува ливчIукун, цува АьвдурахIман ДанияловлучIан лавгссияв, лакгу, цамур кIану буллуну, чачаннал аьрщарая бизан бан аьркинссар, му таватагу гьаз хьунтIисса масъалар тIий. Цува уссияв тIива лак Сулакьрал райондалийн, лакрал къутанну дусса кIанайн, Львовский номердайн бизан бувара тIий.
Цува ДанияловлучIан увкIсса чIумал муначIа бия тIар ЦIуссалакрал райондалул 1-ма секретарь ва райисполкомрал председатель. Миннал увкуну бия буттахь: «ХIажи, ина хIала маухларда». Учин ччимур мури, ЦIуссалакрал агьулданийн кьини дукканшиву, миннан цIунилгу мина даххана дуллан багьаншиву буттан танийва бувчIуну бия. Махъсса шиннардий хъиннува къювулий икIайва таний цала тIутIимуний къуллугъчитал мукIру бан къавхьуну.

ХIасаннул арс
Сажид Загълиев
«ЧIалсса жаваб» макьалалуву автор ур ттул бу­ттал Загълиев ХIасаннул бувсъссия тIий, кIа чIумал райкомрал секретарьну ивкIсса Аьлиев ХIажиная укунсса зат чичлай: «Ца чIумал райкомрал бюрорай мунахь (Шяпиуллагьлул ниттиуссу Закирдухь) цалчинма секретарь Аьлиев ХIажинал увкуна тIар: «Ина бюрорал член унува, гьар заседаниялийн къаучIара», — куну.
— На зий ура, зу куна собранияртту дуллай акъара, — жаваб дуллуну дур тIар Закирдул.
Цалчин, ттул бутта цукунчIав къабюхъайссия му иширал барану икIан, яни му зат Шяпиуллагьлухь бусан, цанчирча таний ттул ппу бюрорал членну къаивкIссар. КIилчин, ХIажи ттул буттал хъинсса дусъя. ИвчIаннин кIанал чIарав ивкIссар. Буттал ХIажиная цукунчIав оьккисса учин къабюхъайссия, учинсса хIуччарду къабивкIссар. Жул кулпатраву тачIав ХIажинал цIа ххуй чулий дакъа кIицI къалагайва.
Бутта икIайва ХIажинал цува хьхьичIунай хьун, къуллугърал лахъ хьун кумаг був­ссар, чIявусса иширттаву чIарав авцIуссар тIий. ХIажи райкомрал секретарьсса чIумал бутта завОНОну икIайссия. ХIажи лавгун махъ райкомрал секретарьну ивтссия.
Цалама реабилитировать ан цайми, хаснува ливтIусса инсантал, оькки буллалаву къаххуй­ссар, къалайкьссар. Оьруснал учайссар: «О покойниках или хорошо, или ничего» куну. Му гьарица инсаннал яхI-къириятрал ишри.

Мямма Сунгъуров,
ш. ТIаннул ЦIувкIул
«ЧIалсса жаваб» тIисса макьалалуву цаппара­сса къатIааьнсса затру бур таний Ккуллал райкомрал секретарьну ивкIсса Аьлиев ХIажиная. Ва инсанная ттунма кIулмур нагу бусанна. ХIажи Ккуллал райондалийн гьан увну ия Лакрал райондалия. ХIажи кIихун увкIсса чIумал щяикIансса конторавагу бакъассия. Цува ацIансса къаттагу лявкъуну, цала заместительну Хъун ЦIувкIратусса Бакриев НурмахIаммагу увцуну, кIинналагу ххуйсса даву дурссия. Ккуллал райондалий таний цукунчIавсса специалистал бакъая. ХIажинал бавтIуна райондалун чара бакъа аьркинсса агрономтал ва цаймигу пишакартал, салкьи дурну цалла команда, щирикIин дурна райондалий даву. Щаллу бувна райкомгу.
ХIажиная агьали хъинну рязину бикIайва. Та дия букан ччатI, лаххан янна дакъасса дяъвилул чIун. Та захIматсса чIумал ХIажи миски-гъаривнал чIарав ххуйну авцIуссар. Агьалинан цащава шайсса кумаг буллан икIайва. Дучрай, ттукрай Щурагьун гьан бувну, дуканмунил щаллу бан хIарачат байва. Цахъи маэшат ххуйнахь ахIвал кIюланан, захIматну яхъанахъиманан кумаг бувара тIун икIайва. ХIажи ия цала давугу марцIну дуллалисса, агьалинайгу дакI цIуцIисса инсаншиврул бутIа буллусса хъунама.
Мунан инсантурал бивхьусса захIматран лайкьсса кьимат бищунгу кIула. Мунияту ухьунссия, 10 шинай ливчIуна ХIажи кIа къуллугърай (1941-1952 шинну). Ванал, передовик хIисаврай, на областной конференциярттайн, совещаниярттайн гьан айвав. Ва райкомрал секретарьну усса чIумал дуллуссар ттун «За трудовое отличие» орден.
«ЧIалсса жаваб» макьалалуву чивчуну бур Закирдул цахьва цичIав тIисса Аьлиевлухь «Цал инара ххуржинтту кьамул дуллалаву кьарита» куссар тIий. Цалчин, ХIажи ххуржин­тту ласайма акъая. Ялунгума, председательнахь, вана-танахь миски-гъаривнан кумаг бувара тIун икIайва. КIилчин, я ласун, я къаласун, щичIа диркIссар мунан дулунсса ххуржинтту, ци диркIссар халкьунначIа? Та дия халкь ккашилсса дяъвилул чIун. Председательсса ттул щарнил ппу ккаллину ия яла аваданманан. ТаначIагума бакъая букансса ччатI, ккашил ливтIусса халкьунначIа ххуржинтту чая мунан дулун? ХIажи кIулсса инсантураву ваная оьккисса учинсса къауккантIиссар.

МахIаммадлул душ Изумруд Исяева
«ЧIалсса жаваб» тIисса макьалалуву Шяпиуллагь тIисса адамина хъунмасса хIарачат буллай ур дяъвилул шиннардий Ккуллал райондалий НКВД-лул хъунаману ивкIсса цала ниттиуссу Эфендиев Закир марцI ан. Му давугу автор дуллай ур къалайкьсса, дучIи дакъасса кьяйдалий, цайми инсантурайх кьяркьи дугълай, ми оькки-ккаккул буллай. Миннавух ур Сталинград шагьрулухлу талай ивкIсса ттул ппу, НКВД-лул зузала ХIажинал арс ХIажиев МахIаммадгу.
Цалама марцI ан цайми чапал буллалаву, цуппагу ми аьпалу­хьхьун лавгун мукьах, му кьадарсса, дучIи дакъасса тIулли. Гьарнан кIулссар ттул ппу кьянкьасса, итта­ту иттав махъ учайсса адамина ивкIшиву.
Шяпиуллагь чичлай ур, нуххуву лаивкIсса къачагъ угьан багьлагьисса чIумал Закирдул увкуну бур: «Ттул цайми давуртту дурча, нуххувун увхсса къачагъналсса бан на тапшур буллай ура ХIажиев МахIаммадлуйн…». МахIаммад муния уъ-муъ тIун ивкIун ур… Закирдул ХIажиев МахIаммадлул махъун ччан щуну бур… тIий. Нач-хIая дакъа бусласисса Шяпиуллагьлул щюртIру. Ванал, танал увкуну бур тIий, цайминнал цIания авторнал цалва бусласисса, цукунчIавсса хIуччарду бакъасса. Ухьунссия Хъунмасса Буттал КIанттул цIанийсса дяъвилул цIараву виричуну талай, душманная нигьа къаувсъсса ттул бутта лаивкIсса ца къачагъная нигьауслай? Шиккува бусан, бу­тта военкоматрай зузисса чIумал къагьан ан бюхълай бунува, повесткарагу къадуркIун дунура, мунал гьан увссар дяъвилийн цала уссу Аьвдуллагь. Му дяъвилий ивкIуссар. Махъ яла жун кIул хьуна Аьвдуллагь Кривой Рог шагьрулий уссушиврийсса гьаттаву увччуну ушиву.
Уссу ивкIусса повестка дучIайхту, бутта хушрай цува лавгссар дяъвилийн.
Шяпиуллагьлухь цIуххин ччива, уцинтIиссияв ина тIийкунсса ивкIссания ттул бутта НКВД-лул органнавун, зунтIиссияв му мукссава тIайласса, марцIсса вил ниттиуссу мукунминнащал? Вил макьала дурккуну махъ, Шяпиуллагь, ттунгу ччан бивкIуна цу ивкIссарив вил ниттиуссу кIул бан. Къаххуйсса хаварду ттухьгу бувсунни. Ми хавардайн бувну, вил ниттиуссу ивкIун ур зулмукар, хIатта ттула ппу цала хъунаманая тачIав оьккисса тIун къаикIайва, яхIирал кьамул къабайхьунссия. Мунияту, цайминнал буслай ттунма Закирдуя бавмунийн вих хьуну, ина кунма кказитрайн чичлан ччай бакъара.
— Ваччатусса щарссагу дурцуну, Ваччав яхъанай ивкIун ур ккуличу унува, — тIий, сси-къащилий чичлай ура ина ттул буттаяту.
Ттул ппу гьан увну ивкIссар Ваччав комсомолданул даврийн, мичча увцуссар НКВД-лул органнавун. Гьарнангу кIулссар ми органнавун инсан хъинну мюрш бивкIун ххал увну акъа къауцайшиву. Ина ура, Шяпиуллагь, ттул ппу ккуличу унува Ваччав ивкIссар тIий. Мукун бухьурча, ци дуллай ивкIссар туну вилма ниттиуссу Ваччав, тагуния Ваччатусса акъар.
Щарсса цу, часса дуцинссарив, му гьарица инсаннал цалла ихтияр дур, му щийнчIав багьай­сса зат бакъар.
Ттул буттал бувцуссар ххаллилсса, лайкьсса хъамитайпа. Ттул ниттил нину захIматрал фронтрай зий къия дирну, жагьилсса оьр­мулуву диркIуссар. Ттул ниттил тIурча буттащал архIал 10 оьрчI ччаннай бацIан бувссар, ххуй­сса тарбиягу дуллуну, дуккингу бувну, цала-цала оьрмулул ххуллийн бивчуссар. ХIакьинусса кьинигу ми цивппа бавцIусса кIанттурдай бусравну буссар. Жул нину хьхьичIра-хьхьичI «Нину-виричунал» бусравсса цIа ларсминнавасса цар. Ттул уссу, аьпа биву, ФСБ-лул полковникну уссия. ЦIанасса чIумалгу ттул уссурссуннал оьрчIру органнаву зий, хIурматрай бур.
Шяпиуллагьлул макьала дур­ккуну махъ, жучIан чIявусса аьра­ттал бувксса инсантал оьвтIий бия, ччарча шяраваллил жямат, ччарча жула дус-ихтивартал. Ваччав бакъассагу, щаллагу Ккуллал райондалий эбратрансса кулпатрая мукунсса затру циван итабавкьуссар кказитрай тIий. Микку ттун редакциялийгу аьй чIалай дур, хъирив къалавнува марцIсса инсан оькки-ккакку уллалисса затру бивщусса.
Закирдуннив ттул бутта къа­ччансса багьана цамур бивкIссар, ттула яхI-къириятрал кьамул буллай бакъар хъамитайпалуцIун бавхIусса затру аьч буллан.
ЦIухху-бусу бувссар
Андриана Аьбдуллаевал

Жул кулпатраву, ттун чIи­винияцIакула дакIний бур, ХIажи Аьлиевлуясса ихтилат ца идавсная кунмасса бикIайва. Жун кIулссия, хъуниминнал кьюлтIну-кIулну буллалисса ихтилатирттава, жула ппу Абачара ХIусайнаев ХIажи Аьлиев, танийсса Ккуллал райондалул цалчинма секретарь, сававну сагъну ливчIшиву, дуснакьраву аьян нанисса кIанаву. Мукун хьуссания, жувагу цинявппагу дунияллийн къабуккан най бивкIшиву. Баяйва чIявусса инсантал бирибат бувссар, оьхIалшиврул дазу-зума къадиркIссар, лакку билаят цца­ххандарал бугьан бувну ивкIссар тIисса Закирдуягу. Закирдун баян бувну бивкIун бия, ай, аьрая щаву дирну 1944-ку шинал шавай зана хьусса ттул буттал Сталиннуй аьй-бювкьу дуллалисса назму чирчуну дур тIар тIий. Мукунсса «хъинбалачиталгу» чан къашайхха. Мяйжаннугу, аьра ккавксса, дяъвилул цIаравух увксса, оьмургу, хъинмургу ккавксса буттал чивчуну бивкIун бур, ай, Сталиннул ва Гитлердул цала халкьру оьттул бярувун бахьлаган бунни тIисса назму. ХIажи Аьлиевлул гуж-къиялий жул ппу ххассал увну ур. Цукунсса душманни Абачара, 23 шинал оьрмулувусса оьрчI, аьрай талай жан дуллай ивкIсса Совет Аьралуннал хIаписар, аьрай захIматсса щаву дирну дахьа зана хьусса, ххишалдаран лакравух машгьурсса шаэр? Га душман хьурча, дус цумари, куну бия ХIажинал Закирдухь. Бигьану бакъахьунссия ХIажи Аьлиевлун Сталиннул критика дурсса жагьил КГБ-лул зузалая уруччин. Амма бахтти хьуну бия. Зевххуну ия ХIажинал жул ппу махъ бакъа ялун бучIан най бивкIсса дуснакьраща, кьюкьалалуща, бивкIулуща. РухI хъинний дишиннав цал. Ва кIицI лавгсса иш сававнугу, ххишала ламусну бура ХIажи Аьлиевлул оьрчIал хьхьичI, жула кказитрай ванал сипатрайн ххют рутан хIарачат буллалисса макьала дуккаврияту.
Гьай-гьайкьай. Кказит цинявн­нан аьмссар. Гьарнахь дуссар ихтияр дакIниймур бусан. Оьмин­нахьгу, хъинминнахьгу. Кказитрал зузалтрал буржъя гьарцагу фактрал хъирив лаян. Гьарцагу кIицI лавгманал яхI-къирият дуруччин хIарачат бан. Ва ппурттух му материал хIадур дуллалисса жул зузалал хIарачат биял хьуну бакъар. Муниятугу, жула гъалатIгу бакьин буллай, зухьгу цал уттигу ялтту бучIияра тIий буру. Буккултралми пикрирдахгу, бусантIимунихгу вичIилийгу, ялугьийгу буру.
Качар ХIусайнаева