Элмулул тIивтIусса оьрмулул ххуллу

tto_2Жулла республикалий ца яла сий дусса хьхьичIунсса вузирдавух кIицI лагайссар Дагъусттаннал хIукуматрал политехнический университетгу. Ва вузрал хIадур бувну итабавкьуссар уттинингу республикалул чIярусса предприятиярдай, идарардай зий бивкIсса ва зузисса инженертал, инженер-строительтал, технологтал, экономистал, налоговиктал, нефтегазовый ва цайми-цайми арардаву зунсса пишакартал.
Бур шикку, республикалул личIи-личIисса идарарттал каялувчитурая, муниципал сакиншиннардал зузалтрая тIайла хьуну, хIукуматрал идарарттай цIигьуртурал, строительтурал ва цайми-цаймигу пишакартурал кIулшивурттал квалификациялул даража лахъ буллалисса факультетгу тIивтIуну (ФПК). Ва факультетрал деканну зий бур техникалул элмурдал кандидат, вычислительный техникалул кафедралул доцент, Кумиял шяраватусса Шагьмаева Аьйшат Расуловна.

Залму АьбдурахIманова
Айшат бур ДР-лул КIул­шивуртту дулаврил лайкь хьусса зузала. Аьйшат Расуловна, технический элмурдаву дурсса чIярусса хъиривлаявурттахлу, лайкь хьуну бур личIи-личIисса дипломирттан ва хIурматрал грамотар­ттан. Ларгсса гъинттул республикалий лахъа-хъунну кIицI ларгсса Конституциялул кьинилул шадлугърал батIаврий техникалул аралуву дурсса хъиривлаявурттахлу, «Разработка технологии изготовления и создание транзисторных структур для силовой электроники» тIисса даврихлу, Аьйшат Шагьмаева лайкь хьуссар ХIукуматрал премиялун.
Кумиял шяраватусса Аьйшатлул нину-ппу – Шагьмаев Расул Шагьмаевич ва Асли МахIаммадовна дуккаву къуртал дурну махъ тIайла бувккун бур Хасавюртуллал райондалийсса яруссаннал Новогогатли тIисса шяравун. Расул зий ивкIун ур хъунама агрономну, нину Асли МахIаммадовна Новогогатлиял школалул завучну ва тарихрал дарсру дихьлай. Аьйшат бакъасса вайннал кулпатраву кIия арс ва шанма душ ялагу бивкIун бур. Гайннавасса ПатIимат тIимур ссу бусса бур ванил кIинничу. Новогогатлиял школалийн лавгун ца-кIива класс къуртал бувсса ппурттуву вайннал кулпат МахIачкъалалив бивзун бур. Расул Шагьмаев зун ивкIун ур Ленинккантлив ца идаралул каялувчину ва нину Асли МахIаммадовнагу шиккувасса школалий тарихрал учительну.
1983 шинал цалчинмур МахIач­къалаливсса №13 школагу (железнодорожная) ххуйсса кьиматирттай къуртал бувну, Аьйшат дуклан бувххун бур ДГПИ-рал радиоаппаратуралул производствалул ва конструированиялул факультет­райн. КIинничалтравасса гамур ссу тIурча, медициналул училищагу къуртал бувну, бувххун бур дуклан Дагъусттаннал пединститутравун. ЦIана ПатIимат Шахмаева зий бусса бур республикалул Медико-диагностический центрданий психологну.
Ласгу ччяни дунияллия лавгун, вайннал ниттил Аслил ряхва оьрчI цилалу дуккингу бувну, ччаннай бацIан бувну бур.
«Нину ххари даншиврул ххуй­сса кьиматирттай дуклан ччан бикIайва», — тIий бур Аьйшат. Ванил хъунмур ссу Шагьмаева Шагьрузат бусса бур узилул хIакин, Дагъусттаннал лайкь хьусса хIакин ва дянивмур ссугу Санкт-Петербурграй яхъанай ва машгьурсса ВТБ-24 банкрал управляющийнал хъиривчуну зий бусса бур. Вайннал ца уссугу зий усса ур ДГТУ-лучIасса автошколалул директорну.
Институт къуртал бувну махъ Аьйшат зун тIайла бувккун бур «Эльтав» заводрайн. Дуккавриву гьунар бусса итххявхсса ва кIира шинал дянив хьуну бур бюрорал хъунмурну. Зий хъунма хIал къавхьусса «Эльтав» заводрайн тай шиннардий хъунмасса умуд бивхьуну бивкIссар. Ухссавнил Ккавкказуллай ца яла хъунмур завод бан тIий бивкIссар вания, арулазара инсан зунсса. Тикку итадакьайсса диркIун дур чIярусса сферардаву ишла дуллансса проводникрал приборду, космосрал, самолетостроениялул сферардавугума. «Эльтав» бивкIун бур радиозаводраяргу, М. ХIажиевлул цIанийсса заводраяргу кьюлтIсса, микроэлектроникалуцIун дархIусса приборду дувайсса завод.
Шиккусса зузалт, ларххун кIяласса хялатругу, хъинну мюхчансса шартIирдаву зий бивкIун бур. Заводрайн бучIайсса бивкIун бур японнал пишакартал. Аьйшат Расуловна зузисса чIумал заводрай Японнавасса кIия ишбажаранчи контрактрай зий ивкIун ур. Японнащал дахIаву дуну ххал шайхту Москавлиясса пишакартурал маслихIат бувну бур «Эльтав» заводрал каялувчитурахь элмулухсса къулагъас ххи дуван. Бувсун бур шикку техникалул экспериментру буллансса каширду чIярусса душиву ва жагьилсса пишакартал миннуха зузи бан аьркиншиву. Муна му чIумал сакин бувну бур заводрал Элмийсса технический совет. Му советрал хIукмулийн бувну Аьйшат Москавливсса «Пульсар» тIисса элмийсса хъиривлаявурттал институтравун тIайла бувккун бур. Шикку дуккаву къуртал дурну махъ элмийсса даву дуруччин къабювхъуну бур, цанчирча дайдирхьуну дур хIукуматрай ца яла захIматсса 90-кусса шинну. Экономикалул гьанурду хIура бувксса, цалчинсса Чачаннащалсса дяъви байбивхьусса замана бувкIун бур. Му ппурттуву Аьйшат Шагьмаева цуппа дуклай бивкIсса вузрал радиотехникалул факультетрай дарс дихьлан бивкIун бур. Элмийсса давугу дуна му чув дуруччинссарив къакIулсса Аьйшат Расуловна ДГТУ-рал ректор, таний радиотехникалул факультет­рал деканну зий ивкIсса, ТIагьир ИсмяиловлучIан гъан хьуну бур. Ваналгу жагьилсса пишакар тIайла бувккун бур Санкт-Петербургуллал электро-технический университетравун. Тикку ванил даврин лайкьсса кьимат бивщуну бур ва му дуруччин тIайла бувккун бур «Авангард» тIисса элмийсса производствалул объединениялийн. Элмулуха зий буна Аьйшат заочнайну дуклай бивкIун бур, Президент Ельциннул управлениялул кадрарду хIадур буллалисса программалий тIивтIусса, Шяраваллил хозяйствалул институтравусса курсирдай. 1999 шинал мугу къуртал бувну, элмийсса давугу дурурччуну, 2000 шинал ва тIайла бувккун бур Германиянавун стажировкалийн. Ца зуруйсса ванил стажировка ларгун дур полупроводникирттал предприятиярдай зий. Тийх лайкьну цилла даву ккаккан дурну махъ, ванин дуллуну дур техникалул элмурдал кандидатнал цIа.
Аьйшат Расуловнал бусаврийн бувну, жулла производствалул предприятиярду хъунисса, личIи-личIисса шагьрурдай буну, цаннищал ца дахIаву дуну зий бивкIхьурча, Германнал предприятиярду бивкIун бур чIиви-чIивисса, ца производствалуха зузисса, ца кIанай хъус щаллу дурну итадакьлакьисса. Муна мукунсса цIушиннарду жучIарагу ишла дан­сса мурадращал зана хьусса ванища хIукуматрал лархьхьу тура даххана дан бювхъуну бакъар. Цанчирча жула диркIун дур хIукуматрал дирхьусса планну. Институтравугу дарс дихьлай буна «Эльтав» заводрай зузисса ва бивтун бур хъунмур технологнугу. Ва диркIун дур 2000 шин. Шикку вайннал итадаркьусса продукция Минскрай, Зеленоградрай хъинну лахъсса даражалий кьамул дурну дур, хъинну рязинугу бивкIун бур гания гихунмай цачIу архIал зун. Амма заводрал, микку итадаркьусса прибордал агьамшиву хьхьара хъанахъисса шиннардий пишакартал Дагъусттанная цайми регионнайн, предприятиярдайн лаглан бивкIун бур. Цилла даву къатIалавний зун­сса дакI дакъасса Аьйшат Расуловнал пикри бувну бур институтраву дарс дихьлансса штатрал пишакар хьун. КIира шинай шикку ва зий бивкIун бур вычислительный техникалул кафедралий. 2004 шинал инс­титутрал ректорну ивтсса ТIагьир Исмяиловлул вузраву тIивтIуну бур къуллугъирттайсса ва укунма­сса пишакартурал кIулшивурттал даража лахъ байсса центр. Яла цаппара хIаллава муния бувну бур кIулшивурттал даража лахъ байсса факультет (ФПК). Мунил деканнугу ванал бивтун бур хIарачат бусса, жаваблувсса, хъинну цилла элму кIулсса Аьйшат Шагьмаева. Элмулул ххуллу бувгьусса ванил ялун ххи хьуну дур каялувчиналмур давугу. Муниннин къабивкIсса му факультетрал даву ванил дурцуну дур сантирайн, низамрайн.
Ванил бусаврийну, факультетрайн кIулшивурттал даража лахъ бан бучIайсса бур республикалул 52 муниципал сакиншиннардал къуллугъчитал, микку зузисса зузалт, хIукуматрал личIи-личIисса идарарттал пишакартал. Ши­кку вайннахь лекциярду буккин, ДГТУ-рал преподавательтал ба­къасса, бучIан байсса бур хасъсса министерстварттаясса пишакарталгу. Масалдаран, бюджетрал арцу тиннай-шиннай къахьун, тIайлану ишла дан лахьхьин дан шиккунма бучIан байсса бур Финансирттал министерствалия, мукунма цайми ведомстварттаягу. Дагъусттанная бакъасса шиккун Чачаннавагу, Кабардин-Балкарнавагу бучIайсса бур хасъсса пишакартал цалла кIулшивурттал даража лахъ бан. КIира нюжмардий, кIулшивурттал базагу цIакь бувну, вайннахь дувайсса дур аттестация. Аьйшат Расуловнал бусаврийн бувну, чIявуну аттестация къадухIайсса дур цIуллу-сагъшиву дуруччайсса идарарттай дукра-къяс дуллалисса цIигьуртурал. ЧIявусса бикIайсса бур къашайшалтран дукрардан хасъсса меню сакин дан къабю­хъайсса пишакартал. ФПК гьуртту шайсса бур республикалул личIи-личIисса конкурсирттавух, тендрду духхавриву. ЦIана Аьйшат Расуловна зий бур докторнал диссертациялуха. Му дуруччин тIий бусса бур Санкт-Петербурграйсса Поповлул цIанийсса электро-технический университетраву.
Аьйшат Шагьмаева бур шанна монографиялул ва чIявусса элмийсса статьярдал автор. Цилла хъиривлаявурттаву ванил хъунмур къулагъас дуллай бур промышленностьрал гьарцагу сфералуву ишла дуллалисса силовой транзисторданух, хаснура вай дувайсса технологиялух. Ванийн ччя-ччяни оьвчайсса бур Аьрасатнал личIи-личIисса шагьрурдая, укунсса производствалуха зун ччай буруча консультантну нану тIий. Уттигъанну Аьйшат Расуловнайн оьвкуну бур Израильнавагу техникалул элмий­сса конференциялий гьуртту хьун.
ДГТУ-рал радиотехникалул факультетрай дуклакисса хIакьинусса студентътуран жулла республикалий зунсса кIанттурду буссарив, дуссарив микку дуккаврил мяъна, тIисса суалданун Аьйшат Расуловнал бувсунни цIана МахIачкъалалив Редукторный поселокрай зузи бувну бушиву, В.Иванченкол каялувшиннаралусса, «Русская радиоэлектроника» тIисса предприятие, зун ччинан микку ххуйсса шартIру дузалну душиву. Ванил кIицI лавгунни хIакьинусса студентнан най буна къуллугъ ччай бушиву 50-60 азарда къуруш харжгу бусса. Ххуйну дарс лахьлахьи­сса, цивппа ссаха зун наниссарив кIулсса оьрчI-душварал хьхьичI буллугъсса ялунбучIантIимур бушиву, цанчирча ялу-ялун дюрхъусса, гужсса промышленностьрал замана най буну тIий. Хаснува микросхемардал, микроэлементирттал ттуршукугу духьувкун. Аьйшат Шагьмаева сиптачину шайсса дур, цуппа зузисса вузрал вакилталгу гьурттусса, ихIсандалул акциярдугу. Вай акциярдал хахливу, къашавайсса оьрчIан аьркинмунищал, вай бияйсса бур ОьрчIал реабилитациялул центрдайн, оьрчIал къат­равун. Вагу дур ванил циятурасса лахъсса тIалавшиннарал ца хасият – ци къуллугърай бунугу, кумаграх мюхтажнал дард кIулсса, чIарав бацIайсса.