Учительтурал кулпат

laks-23Октябрьданул 1-нний кIицI лагай Оьрмулул бугьараминнал кьини, 5-ннийгу – Учительнал кьини. Вай кIирагу байран даркьуну дур Шахьуйннал шяравасса Сулайман ва Зоя Шакуевхъал кулпатрацIун. Вай хъанай бур Шахьуйннал шяраваллил хIурмат бусса хъунисриннавасса цавайну ва цалва оьрмурду оьрчIан кIулшиву ва тарбия дулаврин хас бувсса педагогтал, захIматрал ветерантал.
Га никиравасса инсантурал, нажагьссаннал бакъа, оьрмурду щилчIаввагу бигьасса къабивкIшиву, миннал оьрмурду захIматрал виричувшивурттайну бувтшиву кIулсса зат бур. Шакуевхъулгу бур оьрчIниява зий, захIмат буллай, дяъвилул шиннардийсса ва муния махъсса дякъил ва ккашил къиярдугу цирив цайнура кIулсса ва ми дурхIусса, га никирал бусравсса вакилтал.

Бадрижамал Аьлиева
Шакуев Сулайман увну ур 1928 шинал Шахьуйннал шяраву Захардул ва Ханичал кулпатраву. Буттал шяравува марцIсса ххювардайну 4 классгу бувккуну, гихунай дуклан лавгун ур чIаххуврайсса КIундиннал школалийн. Муния махъ дуклан ивкIун ур Гъумучиял педучилищалул подкурсирдай. Ми къуртал бувну, увххун ур Гъумучиял педучилищалувун. Амма 1-мур курс бувккуну, педучилище кьабитан багьну бур. Ниттин захIмат хъанай буну, шава мунин ка-кумагран ацIан багьлай бивкIун бур. Мукун, дуккавугу кьадиртун, шяравун зана хьуну ур Сулайман. Почтрайн телефонистну зун увххун, га чIумал аьркинну ва машгьурну бивкIсса Азбука Морзегу лавхьхьуну, кIира шин дурну дур ВицIхъавсса почтрай телефонистну зий, гьарца кьини гиху-шихунай занай. Сулайманнул оьрчIнийвава, цала чIунархIал оьрчIащал, биялсса захIмат бувну бур шяраву зий, дяъвилийн лавгми чиваркIуннал хъаргу цайнна ларсун. Ялув лаххан янна, ччаннай ус, лякьлувун дукра дакъа, Сулайман хIаласса оьрчIру жагь ттукрай хIухчалтрачIан зунттавун аьркинмур ххилай, колхозрал ятти-гъаттарачIах, жагь къурнил давурттай, ичIува ниттихъангу кумаг буллай, зий бивкIун бур, оьрчIшиву, оьрчIнийсса тIуркIурду, цалва оьр­мулул шиннан лавхьхьусса пикри бакъашиву цирив къакIулну. Заманалул захIматшиврул га чIумалсса оьрчIру ччяни хъуни хьуну бур, миннаву хъуниминначIа кунмасса яхIгу, ссавургу, захIмат ххирашивугу хIасул хьуну дур. Зунттавун, хIав хъанакI датIин занай, Сулайманнул цаллалу 8-хъул ккилорду хъанакIул дартIун дур.
ЧIун наниссакссарив Сулайманнуву учительнал даврихсса ччаву, дуккаврихсса мякь ялавай хъанай къабивкIун бур. Махъ ув­ххун ур му Дарбантуллал педучилищалул 2-мур курсирайн. 1951 шинал мугу къуртал бувну, тIайла увккун ур зун Лаккуйн ХьурукIуннал шяравун. Муния махъ зий ивкIун ур КIундиннал, Карашрал, цала буттал шяравусса Шахьуйннал школардай, мукуна ГьунчIукьатIрал школданий зий 4 шин дурну дур, миннува ца шинай завучнугу ивкIун ур. Яла Гъумукун УО-лул методкабинетравун зун увцуну, миккугу зий ивкIун ур, Гъумучиял дянивмур даражалул школданий оьрус мазрал ва литературалул дарсругу дихьлай.
1968 шинала лайкь хьуну ур «Заслуженный учитель ДАССР» тIисса бусравсса цIанин. Га чIумал ларсъсса ми цIардурив жунна кIулли мяйжаннугу бусравсса диркIшиву, ми бигьа-бигьану ласун къашайшивугу ва цIана кунна ччи-ччинан къадулайсса диркIшивугу. Цалва педагогикалул стажрал 50-нния лирчусса шиннава диялсса Сулайман Захаровичлул дурссар Гъумучиял дянивмур даражалул школданий зий. Пенсиялийн увккун, даву кьадитан хьхьичIсса шиннардийгу Гъумучиял лицейраву зий ивкIссар. Ва ур захIматрал ветеран, Буттал КIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилул ветеран. ДакI марцIну бувсса захIматрахлу ванан дуллуну дур хIурматрал грамотарду, бахшишру.
Уссурвал Шакуевхъая був­ккунни шяраваллил ва райондалул цIарду лайкьну ккаккан дувансса инсантал: дяъвилул ва захIматрал ветеран, ДАССР-данул лайкь хьусса учитель Сулайман Захаровичлул цалва оьрму хас бувну бур махъа нанисса никиран, полковник, дяъвилул ветеран Шакуев МахIаммад цIанагу республикалул ник ватан ххирану тарбия давривусса, республикалул лагрулий дуллалисса личIи-личIисса шадлугъирттай хIурмат бусса хъамаличури. Вайннал уссу, Лакрал ва Ккуллал районнал военкомну ивкIсса, аьпа биву, ХIасанхIусайн Шакуевгу цIанагу агьалинан ххуйну дакIний ур.
Сулайман Захаровичлул кулпат ва уртакь Шакуева Зоя бувну бур 1934 шинал МахIачкъалалив Шахьуйннал шяравасса МахIаммадов Султаннул (СултанмихIал) ва ПатIималул кулпатраву. Ванил ппу зий ивкIун ур НКВД-лий. Ппу республикалул районнайн гьан уллай даврия, мунащал вайгу бивну бур ва ялапар хъанай бивкIун бур республикалул личIи-личIийсса кIанттурдай. МахIачкъалалийрив вай ялапар хъанай бивкIун бур Пушкиннул цIанийсса кIичIираву. Зоян ххуйну дакIний бур гай шиннардийсса бухсса МахIачкъала, шагьрулул майдандалул лагма-ялттусса бачIвасса авлахъ, мунил чулухсса базаллувун бачIва ччаннах ниттил хъирив ссурвавращал цуппа лечлай бивкIсса куц. Махъ буттан Лениннул цIанийсса кIичIираву къатта буллуну, микку ялапар хъанан бивкIун бур. Ванин лахьхьу кунма дакIний бур Буттал КIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилул шиннардий му къатлуву цивппа лякIлай бивкIсса, кьатIув чани къабагьан, чIавахьулттив кIучI буллай, дяъвилиясса хавардах къатлул мурцIув лархъун диркIсса радиолувух вичIилий бивкIсса чIунну. 1942 шинал вайннал ппу, цалва кулпат ва душругу Лаккуйн Шахьував тIайла бувккун, дяъвилийн лавгун ур. Лаккуйнсса аьрххигу Зоян ххуйну дакIний бур, ттурчIавунна кьуртIуну нанисса дякъил замгьарданувух райпорал тIивтIусса машиналий иникьаллул дарвагирттал ялув щябивкIун, куннил хъирив ку­сса мюрщисса душру, ниттицIунгу лякIлай, най бивкIсса. Му чIумал Зоян 7 шин диркIун дур. Лаващав бияйхту, марххалттаниха машина къалахълай, му шяраву гьантри бан багьну бур райпорал хъиривмур машиналух ялугьлай, муний Лаккуйн бияншиврул. Къаттагу, думургу кьадиртун, ца кроватьращал бувкIун бур шяравун. Дяъвилийн лавгсса буттангу махъунай зана хьун къанясивну бивкIун бур. СултанмихIа цал Азирбижаннавун гьан увну ур, дяъвилийн бачинсса солдат хIадур булланшиврул. Тиха чагъар бувкIун бур, тачIав ярагъ канил къабувгьусса, му янин къаккавксса жагьилтал бур ттупанграл чIу баяйхту ливхъун нанисса тIий. Мура шинал инттухунай цалва хIадур бувсса дивизиялущал лавгун ур дяъвилийн. Дяъвилул цIарава ша­ппай бувагу кIива чагъар бувкIун бур муная. ЯтIа-тIар бакъа акъа хьуну, хIакьинусса кьинигу муная цичIав кIулну бакъар. Му цува дяъвилийн лавгсса шинал бувсса, уттигъанну аьпалул хьусса, Щаза тIимур душнил лажиннарагу ккарккун дакъар СултанмихIан. Мукун, куннил хъирив кусса, ппу ялув акъасса ряхвагу душ ниттин бигьану къабивкIун бур ччаннай бацIан бан, дуккин бан. Зоялгу, ванил ссурвавралгу, бюрчуллачIан, гъаттарачIан занай, Светлана тIимур ссурив почтрай зузисса ниттихлу почталул хъирив ВицIхъав ламу буний ламуйх, му неххал лавсун лавгни, нех лахълай, дяркъусса неххал щинавух занай, ссурвавран цикссагу ккавккун бур. Школалийн буттал шяравува лавгун, махъ Насруллагь бутта­уссил Щурагьун бувцуну, 6 класс микку къуртал бувну бур Зоял. Насруллагь Пищевой институтгу бувккуну, ххуйсса кIанттурдай зий ивкIун ур. Дяъвилул шиннардий промышленностьрал министрнугу ивкIун ур. Шяравун зана хьуну, КIундиннал школалий 7 класс бувккуну махъ, АьвдурахIин тIисса буттал ссурахъил Зоя бувцуну бур дуклан цува му чIумал директорну ивкIсса Дарбантуллал педучилищалувун. Махъ АьвдурахIин прос­вещениялул министрну ивтссар. Цила гъан-маччаная архну буну, миннах мякь бувксса Зоягу бувкIун Щурагьиялмур педучилищалувун, учительнал пишагу микку канил бувгьуну бур. Зоя Султановна дарсру дихьлай бивкIун бур буттал шяравува Шахьував, КIамахъалив, БахIикIлав. Гъумукун бивзун, 1975 шиная 1995 шинайн бияннин Гъумучиялмур школалий дарсру дихьлай бивкIун бур. Лайкь хьуну бур «За доблестный труд» медальданун, чIярусса грамотардан ва арцуйнусса бахшиширттан.
Зоя Султановнал ва Сулайман Захаровичлул дарсру дирхьу­сса, тарбия дуллусса оьрчIру кIама бивщуну бур щалларагу дунияллийх. Ххуйну тарбиягу бувну, дуккингу бувну, оьрмулул ххуллурдайн бивчунни вайннал цалвами душругу.
Цивппа чув зий бивкIхьурчагу, архIал зузиминнал дянив хIур­матрай бивкIсса, шяраваллил инсантуравугу бавкьусса, бусравсса Шакуевхъал кулпат кIирагу Кьинилущал барча буллай буру. ЧIа тIий буру Сулайман Захаровичлун ва Зоя Султановнан цIакьсса цIуллу-сагъшиву, бигьаса шинну, душварая, миннал ирсирая ххаришивуртту чIярусса.