Спортрал ва дусшиврул байран

lok_8Шагьрулиймигу, шяраву ялапар хъанахъимигу куннах кув мякь бувккун, август зурух ялугьлай бикIайсса ккурккул, ва ххуллухь хъиннува ссавур духларгун бия. НукIува спорт ххирасса жагьилтурал зума-ккарччулу бия Москавлив ялапар хъанахъисса жула шяравучу, гьунар бусса спортсмен, тренер «Fight Nights» компаниялул генеральный продюсер Камил ХIажиев Дагъусттаннал машгьурсса спортсментуращал учIан най усса ур шяравун тIисса хавар. Ми хьунабакьин хIадур хъанай бия жагьилмигу, хъуними ва хъунив хьумигу. Олимпий чемпион Ширвани Мурадов, хIала-ккаласса данди буккаврил дунияллул чемпион, «ЛухIи цIиникь» Расул Мирзаев, мува журалул спортраву бюхттулсса ххувшавуртту ларсъсса «Дагъусттаннал аслан» Шамил Завуров, Рамазан Рамазанов, Мурад Мачаев…
Вай цIарду бавукун, укун бюхттулсса спортсментал бувагу бучIавивав жула шяравун тIий щак тIутIисса ттухь, чIарав авцIусса шяравучунал увкунни: «Вай Камиллуйн икрам буллалисса спортсменталли, мунал оьвкуну бухьурча, чара бакъа бучIантIиссар», куну. Мукун хьугу хьунни.

lok_9ХьхьичI кьини шяраваллил администраторнал громкоговорительданувух баян бувкун, хавар мяйжансса бушиву бувчIуна.
Шяраваллил жямат бувккун, ккурчIай, цалва-цалва кIичIирттаву марцIшиву дуруна. Гьунттий кьини Ккурккуллал щар уттара дурккун дия. Ссавур духларгсса Ккурккуллал жямат хъисвагу ялугьлагьи къабувну, куннил хъирив ку шяравун бувххуна спортсментурал машинартту.
Вай хьунабакьин Ккурклив бувкIун бия Лакрал райондалул бакIчи Юсуп МахIаммадов, Лак­рал РОВД-лул хъунама Марат МахIмудов, райондалул азарханалул хъунама хIакин АьвдурахIим Дибирович, райондалул къуллугъчитал. УвкIун ия гьарицагу Лаккуй хъанахъисса иширттавух хIала уххайсса, Кисловрай ялапар хъанахъисса Аьлил АхIмадов. Шяраваллил ккурчIай бусравсса хъамал ччатIущал-цIийщал хьунабавкьунни дуклаки оьрчIал. Спортсментурал шяравунсса аьрххи-ххуллу барачатсса хьуннав, вайнная эбрат ларсун жулва жагьилтурал, уттиния тихунмайгу дунияллул спортраву лайкьсса кIанттурду бугьланнав тIий дуаь дуллалисса ихтилат бунни школалул директор Д. Магьдиевлул. Райондалул бакIчи Юсуп ХIамидовичлул пишкаш бунни спортсментуран Лакрал райондалул тарихрая бусласисса луттирду. Ихтилатру къуртал хьуну махъ цинявппа бавтIунни спортплощадкалийн. Шикку шяраваллил жагьилтурал дянив хьунни пут личаврил, тIанкI учаврил, турникрай гьаз шаврил бяст-ччаллу. ЦIадурксса спортсментурал хьхьичI лачIун буккаврил гьунар ккаккан буллай бия мюрщимигу.
Ва кьини Ккурклив хъамалу бувкIсса спортсментал ринграй кунма бувххьунссия, цащала сурат рищун ччицириннащал бацIлай. Амма дунияллийх цIадурксса спортсментал хъисвагу хъун хъанай бакъая. На хъиннува ясир бувнав суд-диванну буллай башттан увсса Расул Мирзаевлул мяърипатрал ва духIи-дуциндарал. Ванан кIула мюрщинащалгу, хъунанащалгу цаха-цахава лавхьхьуну гъалгъа тIун, иш багьний хъярч-махсара бан. Цала кумирнащал сурат рищун ччиминнал ахир дакъая.
Бяст-ччал къуртал хьуну махъ спортсментурал бяс-ччалливу хьхьичIун ливчуминнан грамотар­тту дуллуна. Яла бусравсса хъамаллурайн Ккурккуллал багъирдаву тIивтIусса ссупралухун оьвкуна.
Шяраваллил жагьилтал, щалагу Ккурккуллал жямат барчаллагь тIий бия Камил ХIажиевлухь, укунсса спортрал байран дурну тIий.

lok_10Ширвани Мурадов:
— ЦIана на профессионал спорт­раву акъара. Тренершиву дуллангу ччай акъара. Планну чIярусса дур, цIана миннуя гъалгъа къатIунна. Цалссарив ттул щалла аякьа кулпат­рах дур. ХIакьинусса байрандалия тIурча, ттун хъинну ххуй бивзунни Камил цала буттал шяравун увкIун, укун ххаллилсса мероприятие даву, гъан-маччамигу, щалва шяраваллил жяматгу ванал лагма лагаву. Ва дахьра дайдихьур, шиная шинайн ва спортрал байран хъиннура гурну, гьарта-гьарзану хъананссар тIий ура. ОьрчIавун гъира бутан призовой фондругу щаллу банссар. Жугу хIарачат банну гьар мудан ва байрандалий гьуртту хьун.

Расул Мирзаев:
— Агана инсаннал цалва хьхьичI бивхьусса мурад бухьурча ва му дузрайн буккан бан хIарачат буллай ухьурча, мунал оьрмулуву лайкьсса кIану бугьантIиссар. Ттун ччива Дагъусттаннал жагьилтал спорт­рахун багьну, гьарица ишираву личIлулну къуццу тIий. Республикалул кьатIув жунна дахшишру дуллалавриву жуйрагу аьй хъанахъиссар. Аьрасатнал ва Ккавкказуллал миллатирттал дянив дичин ччиминнахьхьун хьхьури дириян дуллалисса гъалатIру жущавагу личлай бур.
ХIакьмур лаласунсса ва тIайласса ххуллу бугьансса аькьлу-кIулшиву чIа тIий ура Дагъусттаннал жагьилтуран.

АхIмад Жамалов, хъамаличу:
— Ттул 10-ксса шинну хьухьун­ссар Ккурклив укIлай. Шикку ттул чIявусса дустал бур. ЦIанагу на ва байрандалийн тIайла авцIура. Хъинну ххуйну, тяхъану ларгунни. Ккурклив циняв шартIру дур укунсса байранну дуллан. Уттиния тихуннай ва байран аьдатравун дагьанссар, ваниярдагу бюхттулну, райондалул, республикалул даражалий кIицI лагланссар, ва турнирданийн кIурадаенссар тIисса умуд бур.
Байрандалул мажлис къуртал хьуну махъ ттунгу К. ХIажиевлухьхьун ца-кIива суал булунсса мутта биривунни.
— Камил, хIакьину спорт ххираминнаву нажагьсса бухьунссар вил цIа къабав­сса. Та ва цукун бахIав ина вилва оьрму спортрацIун?
— Спортрахун на агьссара оьрмулул 12 шинаву. Таний жучIа Теплый стан тIисса кIанттурдай бикIайссия спортрал школа «Самбо-70». Циняв оьрчIру миккун занай бикIайссия. На занай икIайссияв каратэлул ва самболул секциярдайн. Яла хIала-ккаласса данди буккавуртту дур­ккукун, занан ивкIра Н.А. Елесиннул каялувшиннаралусса хIала-ккаласса данди-буккаврил отделениялийн (УСК «Самбо-70»).
1999 шиная байбивхьуну 2006 шинайн бияннин на агьну ивкIра боевой самболухун, джиу-джитсулухун ва каруннай бияврихун. 2007 шиная хIакьинусса кьининин Москавуллал боевой самболул цачIусса командалул хъунама тренерну ура. Му бакъассагу, Москавуллал финансово-промышленный академиялуву менеджментрал кафедралул заведующийну ура.
— Камил, ина инава цукун­сса бяст-ччаллавух гьуртту хьуссара, ци наградартту дуссар?
— 2003 шинал на лавсъссар джиу-джитсулул дунияллул кубок, 2006 шинал хьуссара боевой самболул Москавуллал чемпион. На ура джиу-джитсулул международный классрал спортрал мастер, самболул спортрал мастер, самболул высший категориялул тренер, Москавуллал ММА Федерациялул вице-президент. Москавуллал самболул Федерациялул, Аьрасатнал ФСКН-лул ва МВД-лул чулуха ттун цимилагу дуллунни ХIурматрал грамотартту.
— Вилва ччяни дузрайн був­ккун ччисса хиял ци бур?
— Ттун ччива ттулла Ватандалий – Дагъусттаннай ххуйсса спортрал школа тIитIин. ХIакьину жулла республикалий 20 спортрал клуб зий бур. Миннул гьарицаннул цалла-цалла ххуйшиву, хьхьичIуннайшиву дур, амма цанна-цанна хасъсса диялдакъашивурттугу дур.
Ххуйну хьунссия, цинявппа клубругу, гьунар бусса тренерталгу цачIун барча.
— Спортраву вил кумир цумари?
— Оьрмулуву бикIу, спортраву бикIу на бакI кьус ритара цалва хиял, мурад дузрайн буккан бан хIарачат буллалисса инсантурал хьхьичI. Спортраву мукунми ччяни итталун багьай.
Ва ягу тама тIий цIарду кIицI къадулланна, гьарицагу журалул спортраву бур ттунма ххуй бизайсса спортсментал.
— Спортраву винма яла тIааьнну ягу тIааьн бакъа дакIний ливчIсса лахIзарду цуми бия?
— ТIааьн бакъами хъамабивтунни. Кьянкьану учин хьунссар, тIааьн бакъасса лахIзардан багьана жула ялттутувашивур, чув-дунугу къулагъас чан давур. Мигу жува бакIрай бацIан бан, хьхьичIунмай хъит учин бан савав шайссар.
ТIааьнми лахIзардая тIурчарив, ттун циняр ттуллами ва ттулва спортсментуралми ххувшавуртту дакIний дур.
— ХIакьину Аьрасатнал шагьрурдай, хаснува Мос­кавлив, дагъусттанлувтурайн ссивцIу багьну бур. Миннан ххуллу лакьлай бур. Инагу хьунаакьарав мукунсса иширттащал? Ци учинна мунил хIакъираву?
— Цалчин, бусласиссаксса, аваза буссаксса ссивцIу жула чулухунмай бакъар. Амма, жулами цинявппа кунма ккаклай бур, миннал ихтиярду ссуссукьу дуллалисса кIанттурду къахъанахъиссар учингу къахьун­ссар. «Дагъусттаннал паспортран» цин лархьхьусса къак-щукшиву хъанай дур. Ци чулийгу, цалва чулухунмай баччан бавриву дагъус­ттанлувтурай цайрагу аьй хъанай дур, цамур шагьрулийнгу бувкIун, цаллами хасиятру ккаккан дуллай, жулла менталитетрал ляличIишиву хъиннура мавшан тIий. Москавлив бувкIнавхьур, мютIину бикIан аьркинссар Москавуллал законнайн, жулвамур багьу-бизу, жуллами аьдатругу дурурччуну.
— Дагъусттаннайсса тагьардания, шийх хъанахъимуния ци учинна?
— Иш багьну, хъатIийн-кьюртIилийн, шинай 4-5 учIара на Дагъусттаннайн. Му чIумалгу шийхсса тагьар лаласунсса иш къабикIай. УчIара-лагара. Турист куна. Ци чулийгу, бусласисса ку­ццуйсса криминал тагьар шийх дусса кунма къабизай.
— Лакку билаятрал бучIантIимур цукун чIалай бур вин?
— ХIакьину Дагъусттаннай лак­рал бавцIуну бур учин къахьун­ссар. ХIисав хъанай дакъар жува гьаз хъанахъаву, хьхьичIунмай нанаву. ЧIярусса шиннардий бусса кIанай буру. Амма дакI ххари дуллай дур лакрал щархъу цIудуккаврил, шяраваллаву цIу-цIусса къатри дуллай бушиврул, демографиялул хIакъи-хIисаврттай, жува чан хъанай бакъашиврул, хьхьичIва кунма элмулувугу, спортравугу, цайми арардавугу хьхьичIунну бушиврул.
— ХIакьину ссавучIав тIайлашиву дакъасса, гьарзат машан ласласисса замана бур. Дуссарив спортраву тIайлашиву?
— Спорт – яла марцIшиву ва тIайлашиву думур арар. Гьай-гьай, ва аралувугу хьунадакьай судиятурал тIайлабакъашиву дурсса кIанттурду. Амма спортрал индустриялуву му нажагьну хьунабакьайсса ишри, цIуллу-сагъсса чурххайсса чIирисса дуккия куннасса.
— Ина вилва оьрчIру спортрахун бичин дакIний акъарав?
— Ттул шанма душ бур. Душваран спортрахун багьан чара бакъашиву чIалай дакъар, физкультура дулларча гьахьунссар, ттул пикрилий.
— ХIакьинусса байран дан­сса пикри цукун багьри? Рязину ливчIрав?
— На укунсса мероприятие данна тIий хIадур хъанай акъассияв. Ттула дустурайн – машгьурсса спортсментурайн хъамалу оьвкуну, буттал шяраву вайннащал хьунабакьаву данна август зуруй шагьрулиймигу шийн бувкIсса чIумал тIий уссияв. Шяраваллил жяматгу, ттулва мачча-гъангу лагма лавгун, райондалул къуллугъчиталгу чIарав бавцIуну, укун ххаллилсса байран хьунни. Уттиния тихуннай ва байран аьдат­равун дутанну, ххуйну хIадургу хьуну, ванияргу бюхттулну тIайла дукканну тIий ура. Рязину ливчIра навагу, хъамалу бувкIмигу. Ттул дустал хIайран бувну бия жулла тIабиаьтрал, ххуй бивзун бия шяраваллил агьлу, жагьи-жугьулт.
— Ци чIа учин ччива вилва ватанлувтуран, лакрал жагьилтуран?
— Лак бур кьянкьа-кьурчIисса, бюхъу-бажар бусса, куртIсса агьлу. Ттун ччива ми хасиятру миннаву ттиния тихуннайгу яхьуну. Ччива ми буттал буттахъал зумувну занакьулу бикIлай. Цумур кIанай яхъанай бухьурчагу, цалла шяраваллу хъамакъариртун.
— Барчаллагь, Камил Аьвдурашидович. Лакралгу, Дагъусттанналгу цIа гьаз дуллалисса вингу тIайлабацIу баннав гьарица ишираву.
— Барчаллагь.
Ихтилат бувссар Андриана Аьбдуллаевал